Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Opracowanie- Janina Wilkosz

1. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Opracowanie- Janina Wilkosz

2. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Rodzinę można traktować jako pewien odrębny i autonomiczny organizm czy system. • Każdy członek grupy oddziałuje na innych, a oni z kolei wywierają wpływ na niego.

3. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Poznanie szczegółowych członków rodziny to za mało dla poznania systemu rodzinnego. • Ta całość rządzi się swoimi prawami.

4. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Rodzina dąży do tego żeby utrzymać status quo po to, żeby się nie rozpaść. np. jeżeli zaczyna się psuć coś między ojcem, a matką dzieci mogą dążyć do zrównoważenia tej zmiany np. poprzez kłopoty szkolne, trudności wychowawcze...

5. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Gdy więc spojrzymy na dziecko w systemie rodziny – będzie ono delegatem, którego zachowanie pełni określone zadanie w rodzinie- np. redukcja napięcia między rodzicami.

6. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Zachowanie dziecka jawi nam się jako objaw, a nie skutek tego co dzieje się w rodzinie.

7. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Objaw to jest sygnał, że dzieje się coś złego, ale też ma funkcję pozytywną, jest to coś co trzyma rodzinę, chroni przed większym zagrożeniem. • Dziecko z pozycji ofiary awansuje na pozycję wybawcy.

8. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Mając świadomość tego jaką rolę pełni dziecko w rodzinie, po co potrzebne są jego objawy, przed czym chronią, - mamy możliwość udzielenia mu rzetelnej pomocy i wsparcia rodziny, w pokonaniu jej rzeczywistego problemu, a nie tylko wyeliminowanie kłopotliwego zachowania dziecka.

9. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Typy rodzin; 1.Zdrowa rodzina (funkcjonalna) Rodzice pełnią funkcje rodziców: dzieci funkcje dzieci, a komunikacja między nimi jest efektywna, prawidłowa.

10. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej 2.Rodzina dysfunkcyjna Dzieci pełnią obowiązki rodziców. Granice między rodzicami, a dziećmi są sztywne lub zatarte. Rodzina dysfunkcjonalna zaprzecza problemom uniemożliwiając ich rozwiązanie.

11. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej 3.Rodzina uwikłana Relacje rodzic – dziecko są splątane, nieprawidłowe, dziecko najczęściej wykorzystywane do zaspokojenia potrzeb rodzica, Poczucie zagrożenia bądź obcości w relacjach małżeńskich wywołuje koncentrację na dzieciach, występuje manipulacja dziećmi.

12. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej 4.Rodzina nadopiekuńcza Rodzice zachowują się tak, jakby potrzebowali zgody na sprawowanie funkcji rodzicielskich, Rodzice pytają dzieci, czego sobie życzą, aby spełnić ich marzenia, Dzieci dorastając mają wygórowane oczekiwania, ponieważ nigdy im nie odmawiano, jednocześnie nie stawiając wymagań.

13. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej 5.Rodzina władzy Występuje w niej skłonność do krytycyzmu, wynajdowania wad, co powoduje obcość, Najważniejsze są obowiązki domowe i zadania bo łatwiej się mówi o nich niż o uczuciach, Dzieci wiedzą dokładnie, czego się od nich oczekuje, ale nie wiedzą że są kochane,

14. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Style rodzinne; 1.Rodzina prawidłowa Rodzice okazują sobie szacunek i zrozumienie dobrze sobie radzą w sytuacjach kryzysowych, Dobre porozumiewanie się, właściwe zaspokajanie potrzeb, troska o siebie, dają solidną podstawę wychowania dzieci.

15. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej 2.Rodzina chaotyczna Rodzina jest pozbawiona więzi, źle zorganizowana, występują w niej ciągłe konflikty, dręczenie innych swoimi problemami, Dzieci są ignorowane lub wykorzystywane, nie istnieją bliższe związki pomiędzy rodzicami i dziećmi, W postępowaniu rodziców wobec dzieci brak jest konsekwencji, Rodzice są nieodpowiedzialni; kara ma na celu poniżeniedziecka.

16. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Przemoc wobec dziecka Jest to krzywda wyrządzona dziecku zazwyczaj przez opiekunów świadomie lub wskutek zaniedbania.

17. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Krzywda może być natury; fizycznej, emocjonalnej, seksualnej, Najczęściej wyrządzana jest w sytuacjach wewnątrzrodzinnych, w których nieopanowany stres lub konflikt mogą przerodzić się w przemoc.

18. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Zaniedbywanie dziecka Niezaspokojenie jego podstawowych potrzeb fizycznych oraz psychicznych.

19. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Dziecko krzywdzone może prezentować niepokojące zachowania w kontakcie z osobą przeprowadzającą wywiad: • lęk, gdy zbliża się dorosły, • unikanie za wszelką cenę kontaktu wzrokowego, • sztywnienie w bezpośrednim bliskim kontakcie, • niechęć przed powrotem do domu, • przyjmowanie jednej z 3 strategii;

20. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • strategia wybitnego dziecka: wysoka inteligencja, silna dbałośćo osiągnięcia, bardzo dobrze się uczy, ma ograniczone kontakty z innymi dziećmi, • strategia opieki: wyczulenie na potrzeby rodziców i dorosłych, „mały dorosły”, brak radości i spontaniczności, • strategia spokoju i unikania: trzyma się z daleka od innych, jest niepozorne i ciche.

21. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Przemoc rozpoznać można także obserwując relacje między rodzicami, a dzieckiem, warto zwłaszcza zwrócić uwagę na : • zwlekanie ze zgłoszeniem się do lekarza w przypadku urazu, choroby dziecka, • niewystarczające lub nieprawdopodobne wyjaśnienia obrażeń, • brak jakichkolwiek wyjaśnień, wyjaśnienia różne u różnych osób, • obrażenia powstałe w różnym czasie ale o podobnym charakterze,

22. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Przemoc rozpoznać można także obserwując relacje między rodzicami a dzieckiem, warto zwłaszcza zwrócić uwagę na : • wcześniejsze występowanie w rodzinie przypadków krzywdzenia dzieci, • niewystarczająca troska rodziców (normalnie rodzice obarczają winą siebie), • duża surowość i krytycyzm, nierealistyczne oczekiwania wobec dziecka, • dziecko „nie ucieka w ręce” rodziców w obawie przed obcymi,

23. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Przemoc rozpoznać można także obserwując relacje między rodzicami a dzieckiem, warto zwłaszcza zwrócić uwagę na : • zamiana ról w domu, dziecko przejmuje obowiązki rodzica, • matka jest bardzo często lub stale nieobecna w domu, • rodzina, w której nie ma granic międzypokoleniowych, • rodzina oddzielona fizycznie i psychicznie od społeczności lokalnej, • rodzice alkoholicy, narkotyzujący się, chorzy psychicznie.

24. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Przemoc rozpoznać można także; Dziewczętanajczęściej okazują smutek, apatię, przygnębienie, pojawiają się u nich myśli samobójcze, w trakcie lekcji są nieobecne, siedzą bez ruchu. Często występują u nich zaburzenia jedzenia (odchudzają się, anoreksja, bulimia, tycie, uzależnienie od słodyczy), Chłopcy prezentują problemy z zachowaniem, są pobudzeni, wulgarni, agresywni.

25. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Dlaczego dorośli wykorzystują dzieci? • gdy są w sytuacjach silnego stresu, • są ofiarami wykorzystywania w dzieciństwie, • chcą zyskać poczucie władzy i kontroli, którego nie mają w związkach z innymi ludźmi, • są niedojrzali emocjonalnie, swe ofiary traktują instrumentalnie, bezuczuciowo lub czule, szukając „związku dusz”.

26. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Analizując dane dotyczące dziecka krzywdzonego należy pamiętać o tym, by: -analizować je całościowo, nie opierając się na pojedynczych objawach, -wymieniać, uzupełniać posiadane informacje zarówno z osobami pracującymi w tej samej placówce, jak i w innych zajmujących się dysfunkcją rodziny.

27. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Gdzie można uzyskać pomoc; • Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, • Gminne Komisje ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, • Poradnie Leczenia Uzależnień, • Poradnie Zdrowia Psychicznego, • Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, • Ośrodki Opieki Społecznej, • Komendy Rejonowe Policji, • Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, • Przychodnie Rejonowe, • Komitety Ochrony Praw Dziecka i inne.

28. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Rodzina z problemem alkoholowym – to taka, gdzie przynajmniej jedna osoba w rodzinie pije alkohol w sposób przynoszący szkodę, dostarczając pozostałym członkom rodziny problemów życiowych, finansowych i emocjonalnych. (Sztander 2003).

29. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Alkoholizm jest chorobą rodziny – dotyka każdego członka rodziny. W rozumieniu systemu: rodziny alkoholowe zmieniają swój sposób funkcjonowania, usiłując się przystosować do drastycznej zmiany sposobu zachowania alkoholika.

30. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Alkoholizm to sekret wewnątrz jak i na zewnątrz rodziny.

31. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • W reakcji na chorobę alkoholową członkowie rodziny nieświadomie spełniają role, które pozwalają zneutralizować skutki zachowania alkoholika i sprawiają, że rodzina funkcjonuje nadal.

32. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Dzieci muszą więc uczestniczyć w grze rodzinnej negującej fakt, że któreś z rodziców pije. • Dzieci z rodzin o problemie alkoholowym przeżywają zakłócenia w stanie poczucia swojego bezpieczeństwa. Doświadczają więcej napięć, lęku, dezorientacji i samotności. Ten stan rzeczy sprzyja tworzeniu się obronnej postawy życiowej.

33. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Osoba z nastawieniem obronnym: • to ktoś, to żyje w stałym pogotowiu emocjonalnym, • kto ciągle „ma się na baczności”, • kto wyznaje filozofię życiową aby przetrwać, • kto głównie skoncentrowany jest na tym, aby nie stracić, • kto z trudnością podejmuje ryzyko.

34. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Dzieci bywają ofiarami i świadkami przemocy, • Przeżywają przerażenie, obawę o życie swoje lub swoich najbliższych, • Przeżywają też bunt i nienawiść, • Zdarza się, że stany, które przeżywają dzieci przerastają możliwości asymilowania tych uczuć, • Uczucia te zostają więc odcięte i wyparte, • Odrealnienie i znieczulenie są dobrymi środkami obrony.

35. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Pieczęć milczenia rozciąga się na całe dorosłe życie tych dzieci. • Przerażające doświadczenia bywają skutecznie wyparte z pamięci. • Są ludzie, którzy mówią: Nic a nic nie pamiętam do czwartego (siódmego, piętnastego) roku życia.

36. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Dzieci wykorzystywane seksualnie mogą reagować brakiem apetytu i apatią, niezrozumiałym unikaniem kogoś dorosłego, niezrozumiałym uporem, rysunkami o treściach seksualnych.

37. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Każdemu człowiekowi, szczególnie zaś dziecku, potrzebna jest jakaś mapa, służąca orientacji w otoczeniu. • Mapa mówiąca, że jeśli jest dobrze coś zrobione, to będzie nagroda, a jeśli źle, to należy oczekiwać wyrzutów.

38. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Doświadczenie dziecka w rodzinie alkoholowej to doświadczenie totalnego zagubienia i chaosu. • Nigdy nie wiadomo na co można liczyć, ponieważ wszystko zależy od chwilowego nastroju.

39. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym uczy się trzech rzeczy na „nie”: - nie ufać! - nie mówić! - nie odczuwać!

40. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • N i e u f a ć – jest konsekwencją życia w chaosie i odpowiedzią urazów. Ponieważ ufności i porządku świata dziecko uczy się od rodziców i poprzez rodziców, brak oparcia w dorosłych pozbawia je pewności i rozeznania..

41. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • N i e m ó w i ć – jest silnym komunikatem (niekoniecznie wypowiedzianym słowami i głośno) od dorosłych, w sprawach związanych z problemem alkoholowym. Nie mówi się o tym, że on (ona) pije. Enigmatycznie mówi się o złym samopoczuciu, niedyspozycji czy złej kondycji.

42. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • N i e o d c z u w a ć – Nienawiść czy po prostu uporczywa złość do któregoś z rodziców albo też do ich obojga, gdy się jest małym dzieckiem, grozi odebraniem rodzicielskiej miłości. Może się zdarzyć, że trzeba samego siebie przekonać, że nie doświadcza się takiego uczucia. Tak jest bezpieczniej. Dziecko odłącza się od świata własnych emocji.

43. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Dzieci aby dostosować się zaczynają grać role. Role skuteczne w dzieciństwie – stanowią pętlę wokół szyi dziecka gdy dorasta. • Rola służy do ukrycia choroby alkoholowej. • Rola odciąga uwagę obserwatorów od rzeczywistych problemów i uczuć. • Role to zbiorowy system obronny, tak, by rodzina mogła nadal funkcjonować.

44. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Główny rozgrywający.to najczęściej osoba współuzależniona (współmałżonek alkoholika lub jego rodzic). Dzieci przyjmują na siebie w rodzinie alkoholowej następujące role;

45. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Bohater rodziny Zazwyczaj najstarsze dziecko, czuje się odpowiedzialne za cierpienie rodziny i robi co może żeby naprawić sytuację (inni muszą zauważyć że w rodzinie wszystko w porządku). W szkole ( nauka, role klasowe, szkolne gwiazdy ), świetnie sobie radzą. Nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności, perfekcjonizm. Te dzieci nie wiedzą co to zabawa, relaks. Dziecko staje się rodzicem. W dorosłym życiu stają się pracoholikami (odsuwają na bok własne odczucia i potrzeby). Miewają trudności w nawiązaniu bliższych znajomości, wyrażaniem własnych uczuć. Nie mają przyjaciół. Często chcą odmienić innych. Stają się zgorzkniali, sztywni, nieustępliwi.

46. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Jak pomóc bohaterowi rodziny   Dostrzegaj dzieci „nadmiernie kompetentne”, które robią wrażenie, jakby funkcjonowały na maksymalnych obrotach. Przyjdź z pomocą w znalezieniu w życiu równowagi pomiędzy pracą a zabawą, Kładź nacisk na to, by te dzieci nie poświęcały się i nie rezygnowały z różnych zajęć, doświadczeń , pod pretekstem, że są zbyt zajęte i przedkładają potrzeby innych nad swoje własne, Stawiaj stale przed dziećmi zadania, odpowiadające ich zdolnościom na danym etapie rozwoju, ale pomóż im, by nauczyli się nie brać na swoje barki zbyt wiele,

47. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Unikaj wysokich wymagań i obciążania dzieci taką odpowiedzialnością, jakby były dorosłe, choćby ochoczo chciały się podjąć takich obowiązków. Upewnij je, że nie zawsze muszą się czymś wykazywać, by zrobić przyjemność komuś innemu; Zachęć je, aby rozpoznawały swoje prawdziwe uczucia i często je wyrażały w rozmowach lub dawały im wyraz w formie artystycznej. Pokieruj nimi, gdy muszą podjąć ważne lub trudne decyzje, które rodzice pozostawili do ich uznania Bądź z nimi po wielkim niepowodzeniu czy odniesionym zawodzie.

48. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Kozioł ofiarny Odwraca uwagę od rzeczywistych problemów rodziny stając się wcieleniem rodzinnych frustracji i pakując się w kłopoty. Wdaje się w bójki, wchodzi w konflikt z prawem, używa narkotyków albo ucieka z domu. Dziecko, a nie choroba alkoholowa staje się problemem rodziny. W szkole jest zapamiętany od złej strony. W dorosłym życiu: -         w pracy nie dostosowuje się do reguł, -         jest konfliktowy, -         jest nieprzystosowany do życia w społeczności (nieakceptowany), W głębi duszy samotny, okaleczony, pełen złości i lęku.

49. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej • Jak pomóc kozłowi ofiarnemu Popatrz na zachowanie kozła ofiarnego jako wołanie o pomoc, a nie jako próbę zagrożenia tobie osobiście, Unikaj spisywania kozła ofiarnego na straty.– wywołują często u dorosłego lęk i gniew, Zrób inwentarz własnych uczuć w stosunku do kozła ofiarnego, pozwól sobie na stwierdzenie, że trudno ci polubić to dziecko, Unikaj w kontakcie z tymi dziećmi zbytniej surowości i skłonności do karania; próbuj nawiązać kontakt z prawdziwym dzieckiem, kryjącym się pod przykrywką pozorów.

50. Pojęcie rodziny jako systemu- miejsce dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej Zatroszcz się o to, aby kozioł ofiarny wiedział, gdzie są granice tego, co wolno, a czego nie wolno, Poinformuj wyraźnie, jakie są obowiązujące reguły i zwyczaje, Wyznacz role przywódcze w sytuacjach, gdy sukces jest pewny i pochwal za dobrze wykonane zadanie, Pomóż kozłom ofiarnym poznać swoje uczucia i dać im wyraz na rozmaite sposoby, Zachęcaj do właściwego wyładowania emocji.