ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ YATIRIMLARININ FİNANSMANI MELTEM GÜLSOY TSKB 05/11/2009

1. ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ YATIRIMLARININ FİNANSMANI MELTEM GÜLSOY TSKB 05/11/2009

2. Yenilenebilir Enerjide Gelişmeler / Beklentiler Mayıs 2005’de yasalaşan “Yenilenebilir Enerji Kanunu” ile getirilen fiyat ve alım garantileri sonucunda yatırımlar hız kazanmıştır. Kurulu Kapasite 41.800 MW 2008/ IV. çeyrek Kurulu Kapasite (T) 55.000 MW 2012 13.614 MW 23.500 MW (T) 10 milyar EUR tutarında yatırım ile kurulu gücün yaklaşık 10.000 MW artması planlanmaktadır.

3. Enerji Projelerinin Değerlendirilmesi I • Enerji projelerinin teknik, iktisadi ve mali açıdan değerlendirilmeleri gereklidir. Projelerin türüne ve büyüklüğüne göre uzman mühendislik-müşavirlik ve yapı-denetim firmaları ile çalışılması gerekmektedir. Enerji projelerinin her birinin kendine özgü teknik hassasiyetleri bulunmaktadır. RES projelerinde ağırlığın makine ekipman olması sebebi ile yatırım maliyeti nispeten daha sağlıklı hesaplanabilmektedir. • JES • Rezervuar kapasitesinin tespiti • Rezervin proje konusu kurulu güç hedefine uygunluğunun tespiti • Teknoloji seçimi ve subuharının rezervuara alanına enjeksiyonu • HES • Su potansiyeli • Primer ve Sekonder enerji üretimi • Birim maliyet • İnşaat ve ekipman sözleşmeleri • RES • Rüzgar ölçüm istatistikleri • Ekipman analizi • Ekipman temini ve performans garantisi sözleşmeleri

4. Enerji Projelerinin Değerlendirilmesi II Projeler, birden fazla senaryo çalışması yapılarak analiz edilmektedir. • Projenin konumu dolayısı ile meydana gelebilecek yatırım tutarı artışları ve yatırım süresindeki uzamalar • Kamulaştırma sürecinde ve tutarında oluşabilecek farklılıklar • Projesinin türüne göre iklim koşulları sebebi ile ya da ölçümlerden farklı oluşan kapasiteler sebebi ile üretilecek enerji miktarında meydana gelebilecek farklılıklar • Yasal düzenlemeler ve satış olanakları • İmtiyaz sözleşmeleri

5. Finansman Paketi • Farklı senaryolara göre değerlendirme yapıldıktan sonra bir baz senaryoya göre nihai değerlendirme yapılır ve yatırımın nakit akışları belirlenir. • Belirlenen nakit akışına uygun özkaynak / yabancı kaynak oranı oluşturulur. • Nakit akışına dayalı geri ödeme planı ve vadelendirme yapılır. • *Özkaynak katkısının zamanlaması ve ne şekilde harcanacağı belirlenir. • *Kredi kullanımının tamamen yatırım harcamalarına yönelik ve kontrollü olması gereklidir. • *Yatırım döneminde oluşabilecek maliyet artışlarının yatırımcı tarafından karşılanması finansman koşuludur. • *Proje şirketinin ilave yatırım ve borçlanmaları, finansörlerin onayına tabidir. • *Belli Borç Servis Karşılama Oranlarının sağlanması gereklidir. • *Zorunlu erken ödeme şartları (proje şirketinde oluşan fon fazlası ile kredinin geri ödenmesi) olabilir. • * Proje şirketinin temettü dağıtımı özel şartlara bağlanabilir (kredinin belli bir kısmının geri ödenmesi,tesbit edilen BSKO’ nın tutturulması,vs.) • * Kredi süresi boyunca finansör bankaların uygun gördüğü şekilde proje ile ilgili sigortaların yaptırılması ve olası sigorta gelirlerinin temliki alınır. Teminat dışı şartlar

6. Teminat Yapısı • Proje şirketinin hisselerinin rehni • Üst hakkı ipoteği • Ticari işletme rehni • Elektrik satış gelirlerinin temliği / hesap rehni • Karbon gelirlerinin temliği • Sigorta alacaklarının temliği • Gerekli görülen durumlarda ilave teminat / kefalet • Rehin, ipotek ve temlik teminatları ile ilgili düzenlemeler, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve bu kapsamda, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde yer almaktadır Proje Finansmanı İlkesi Kapsamında Sektörde özelleştirme ve dönüşüm süreci sonucunda, uzun vadeli alım-satım sözleşmelerinin oluşması, orta vadeli finansmanı kolaylaştıracaktır.

7. TSKB Yenilenebilir Enerji Projeleri Elektrik Üretimi Finanse Edilen Projeler Toplam 2.218 MW kurulu güce sahip olacak 80 adet santral TSKB tarafından finanse ediliyor. 72 HES – Toplam 2.045 MW 4 RES – Toplam 94 MW 2 JES – Toplam 58 MW 2 Bio Kütle –Toplam 21 MW • Yukarıdaki yatırımlarının 41 adedi başka bankalar ile ortak olarak finanse edilmiştir. • Toplam yatırım tutarı yaklaşık 3.6 milyar USD olup, TSKB tarafından taahhüt edilen kredi tutarı yaklaşık 1.2 milyar USD’dır. • Kurulu gücü 559 MW olan 24 adet santral tamamlanmış ve faaliyete geçmiştir. Bu santrallerin yatırım tutarı 745 milyon USD olup TSKB tarafından kullandırılan kredi tutarı 275 milyon USD’dir.

8. TSKB Yenilenebilir Enerji Projeleri Kapasite Bazında Dağılım Bölgesel Dağılım

9. TSKB Yenilenebilir Enerji Projeleri

10. Fon Sağlanan Kuruluşlar Avrupa Yatırım Bankası (EIB) Dünya Bankası (IBRD) Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası (CEB) Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) Alman Sanayileşme Fonu (KfW) Japon Uluslararası İşbirliği Bankası (JBIC) Uluslararası Finans Kurumu (IFC)

11. Kullanımda Olan Kaynaklar AVRUPA YATIRIM BANKASI ÇEVRE VE YENİLENEBİLİR ENERJİ KREDİSİ Tutar:150,000,000 EUR Amaç: Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak elektrik üretecek özel sektör yatırımları finanse edilebiliyor. Kredi sözleşmesi kapsamında maksimum 50 milyon EUR tutarındaki yatırımlar faydalanabiliyor. DÜNYA BANKASI YENİLENEBİLİR ENERJİ KREDİSİ I VE II Tutar:150,000,000 USD + 350,000,000 USD ( +70.000.000 USD Temiz Teknoloji Fonu) Amaç: Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak elektrik üretecek özel sektör yatırımları finanse edilebiliyor. Maksimum 100 mw büyüklüğündeki HES’ler finanse edilebiliyor. ALMAN SANAYİLEŞME FONU (KFW) ÇEVRE VE ENERJİ KREDİSİ Tutar:41,000,000 USD Amaç: Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak elektrik üretecek özel sektör yatırımları finanse edilebiliyor. Her bir proje için maksimum 8 milyon USD tutarında kullandırım yapılıyor. FRANSIZ KALKINMA AJANSI (AFD) ÇEVRE VE ENERJİ KREDİSİ Tutar:50,000,000 EUR Amaç: Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği finanse edilebiliyor. Her bir proje için maksimum 5 milyon EUR tutarında kullandırım yapılıyor. AVRUPA KONSEYİ KALKINMA BANKASI KOBİ KREDİSİ Tutar:100,000,000 EUR Amaç: KOBİ’lerin Türkiye çapında gerçekleştirdiği sabit sermaye yatırımlarının finansmanı gerçekleştiriliyor, enerji yatırımları da finanse edilebiliyor. Her bir proje için maksimum 5 milyon EUR tutarında kullandırım yapılıyor. AVRUPA YATIRIM BANKASI KOBİ KREDİSİ Tutar:100,000,000 EUR Amaç: KOBİ’lerin Türkiye çapında gerçekleştirdiği sabit sermaye yatırımlarının finansmanı gerçekleştiriliyor, enerji yatırımları da finanse edilebiliyor. Maksimum 25 milyon EUR tutarındaki yatırımlar faydalanabiliyor.

12. Enerji Verimliliği Kredisi • Dünya Bankası Yenilenebilir Enerji Kredisi kapsamında kullandırılmaktadır. • Üretim süresini, kaliteyi, performansı, iş güvenliğini ve çevresel etki seviyesini koruyarak veya iyi yönde geliştirerek aynı seviyede veya daha fazla üretim miktarı için harcanan enerji miktarınıu azaltıcı her türlü proses, teknik veya ekipman yatırımı Enerji Verimliliği Yatırımı olarak kabul edilmektedir. • Sanayi kuruluşları ve ticari binalarda Enerji Verimliliği saptanabilmekte ve kredilendirme buna göre yapılmaktadır. • Yapılacak finansal analiz sonucunda; • * Finansal iç karlılık %8 ve üzerinde olmalıdır • * Geri dönüş süresi 8 yıl veya daha az olmalıdır. • * Enerji Verimliliği Oranı %20 veya daha yüksek olmalıdır • (Yatırım sonrası tüketimi-Yatırım öncesi tüketim) / Yatırım öncesi tüketim • * Yatırımdan sağlanan mali faydanın en az %50’si enerji tüketİm miktarının azalmasından kaynaklanmalıdır.

13. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş.Meclisi Mebusan Cad. 161 Fındıklı 34427 İstanbul Tel: +90 (212) 334 50 50 Faks: +90 (212) 243 29 75