Dag van Taal, Kunsten en Cultuur 3 februari 2012

1. Ontwikkeling van het lyrisch vermogenNaar een doorlopende leerlijn (4-18 jaar) voor het poëzieonderwijs Dag van Taal, Kunsten en Cultuur 3 februari 2012 Leerlijn poëzieonderwijs 12-15 jaarDidyPijpker & Kim Weeber

2. Kennismaking VEKOBO = Vakdidactische Expertisenetwerken Kwaliteitsimpuls voor Opleiding, Beroep en Onderwijs. Startvraag: Schrijf drie redenen op waarom poëzieonderwijs volgens u belangrijk is.

3. Oriëntatie op het onderwerp Vooronderstellingen • poëzie heeft een belangrijke pedagogisch-didactische functie in het taalonderwijs; • Er is heel weinig aandacht voor poëzie in het onderwijs; • er zijn veel ‘praktische bezwaren’ die het poëzieonderwijs in de weg staan.

4. Onderzoeksvragen: Hoeveel aandacht is er voor poëzie in de praktijk? Wat is volgens docenten de pedagogisch-didactische waarde van poëzie in het onderwijs? Wat staat het poëzieonderwijs in de weg (‘Tussen droom en daad’)? Onderzoeksgroep docenten po docenten vo Dataverzameling vragenlijst po vragenlijst vo Positie van het poëzieonderwijs

5. Enkele resultaten | legitimering-vo N = 225 Het lezen en bespreken van poëzie is nuttig, omdatleerlingenhierdoor • hun horizon verbreden; • gevoel krijgen voor origineel taalgebruik; • meer verdiepen in gedachten en gevoelens van anderen; • hun taalgevoel ontwikkelen; • op een bijzondere manier naar de werkelijkheid leren kijken.

6. Het schrijven van poëzie is nuttig, omdatleerlingenhierdoor • leren spelen met taal; • hun gedachten en gevoelens onder woorden leren brengen; • hun verbeelding en fantasie ontwikkelen; • hun taalgevoel ontwikkelen. Het schrijven van poëzie is nuttig, omdat 5. het voor de docent plezierig is om op een creatieve, kunstzinnige manier met taal bezig te zijn.

7. Het voordragen van poëzie is nuttig, omdatleerlingenhierdoor • oog en oor krijgen voor klank en ritme; • zich leren inleven in de tekst, leren om met de ‘stem’ van een ander te spreken; • hun taalexpressie vergroten; • geconcentreerd leren luisteren naar een voordracht. Het voordragen van poëzie is nuttig , omdat 5. gedichten in de klas tot leven komen.

8. Enkele resultaten | problemen-vo Hoogste scores • Er is geen meerjarig programma voor het poëzieonderwijs bij ons op school. • De verschillen in motivatie in een klas zijn groot. • Taalvaardigheid heeft bij ons op school de allerhoogste prioriteit. • De verschillen in niveau en achtergrondkennis in een klas zijn groot. • Leerlingen vinden poëzie moeilijk. Theorie helpt ons niet – er is weinig bekend over • wat een goede opbouw is voor het poëzieonderwijs (wat, wanneer aanbieden); • verschillen in lyrische competentie van leerlingen tussen 12 en 18 jaar.

9. Gedichten uit methodes Vraag: In welke klas en op welk niveau zou je deze gedichten behandelen? • Jonge Sla - Rutger Kopland • Kwijt - Bart Moeyaert • Twee honden - Birgiet - Ted van Lieshout

10. Recht doen aan verschillen Leerstofgericht (overdracht) Leerlinggericht (transformatie) PTA methode poëzie PTA methode poëzie docent klas docent ll1 ll 2 ll 3 ..

11. De vijf niveaus onderbouw H/V • niveau 1 – (relatief ) zeer beperkte lyrische competentie • niveau 2 – (relatief) beperkte lyrische competentie • niveau 3 – (relatief) redelijke lyrische competentie • niveau 4 – (relatief) uitgebreide lyrische competentie • niveau 5 – (relatief) zeer uitgebreide lyrische competentie

12. Paneldiscussie niveau1 Zeer beperkte lyrische competentie (ligt onder het niveau van wat je in het begin van H/V klas 1 zou mogen verwachten – niveau vmbo-tl of lager). Opdracht: Wat voor type leerling past bij dit niveau? Probeer zoveel mogelijk kenmerken van deze leerling te noteren.

13. Twee gedichten – Geschikt voor niveau 1? Marc groet 's morgens de dingen – Paul van Ostaijen Dag ventje met de fiets op de vaas met de bloem ploemploem dag stoel naast de tafel dag brood op de tafel dag visserke-vis met de pijp en dag visserke-vis met de pet pet en pijp van het visserke-vis goeiendag Daa-ag vis dag lieve vis dag klein visselijn mijn

14. Het klappen van de zeis – Kees Spiering Dood: daar schrik je niet meer van. Opa, mamma's oma en oom Gijs. Twee katten, een hond en alle kippen. Je kent het klappen van de zeis. Vanmiddag dus bijna verveeld gekeken hoe vader haar het hok uit trok. Ze was zo stijf als een ding. Geen traan gelaten toen hij haar begroef maar later liep je langshet hok, begon in neus en keeltoch iets te gloeien, als nazeven pepermunten tegelijk.Dat lege hok, zo volverleden, vol loodzwaarwachten op niets.

15. Leerlingkenmerken niveau 1 • …

16. Tekstkenmerken niveau 1 • …

17. Labelen leerlingkenmerken

19. Labelen tekstkenmerken vorm taal inhoud

20. In de praktijk: • bewustwording; • drempel tot poëzieonderwijs verlagen; • discussie in de vakgroep over poëzieonderwijs; • poëzie opnemen in het jaarprogramma; • kiezen van geschikte teksten vergemakkelijken. Wat te verwachten van VEKOBO: Aan het eind van het project wordt informatie verstrekt via de mail , de Community en Lezen voor de lijst.

21. Handige websites • http://www.poeziepromotiemachien.nl/ • http://www.zebi.nl/catalogi/poezie_op_kennisnet (bloemlezing+ informatie en opdrachten) • http://www.poezie-in-beweging.nl (vakoverstijgende poëzie website - les ideeën) • http://www.tonnusoosterhoff.nl/ (bewegende gedichten) • http://www.dichtvorm.nl (korte animatiefilms gebaseerd op Nederlands gedichten) • http://www.schoolderpoezie.nl/ • http://www.poeziepaleis.nl • http://www.kb.nl/dichters/ • http://www.slo.nl/downloads/2009/Ga-met-een-blauw-paard-dwars-door-de-hoogste-bergen.pdf/ (Een leerlijn poëzie schrijven en lezen voor het voortgezet onderwijs) • http://www.cambiumned.nl/poezievideos.htm • http://www.poezie-leestafel.info/ • http://www.cambiumned.nl/poezie.htm • http://klassiekegedichten.net/ • http://www.youtube.com/user/dichterdraagtvoor?feature=watch (Dichter Ramsey Nasr draagt voor) • http://www.youtube.com/watch?v=-0Zbujm_hd0&feature=related (film “Twijfellied’- Joke van Leeuwen) • http://meandermagazine.net/wp/ • http://www.algalidi.com/poezie.php (Een andere manier om tegen poëzie aan te kijken ) • http://www.dichterinhetweb.nl (o.a. analyses van gedichten) • http://coenpeppelenbos.blogspot.com/2010/07/dichters-en-schrijvers-op-internet.html (filmpjes van dichters die voordragen)

22. Leuke /interessante boeken ToetjeWij zijn gekomen voor een lekkere kaketoe toe.Die is van slagroom met pistachenootjes en koek.De kok krijgt een bedankje. Wat een heerlijke kaketoe toe.Mmmmmmmet een lepeltje erbij. Joke van Leeuwen

23. Verdriet is drie sokken - Koos Meinderts - Lemniscaat • De Nederlands kinderpoëzie in 1000 en enige gedichten - verzameld door Gerrit Komrij - Prometheus • De poëziegids - Dirkje Ebbers e.a. – Poëziepaleis • Kwam dat zien, kwam dat zien (Poëziespektakel 1) - Ted van Lieshout e.a. - Querido • Ik wil een naam van chocola (Poëziespektakel 2) - Ted van Lieshout e.a. - Querido • Wie heeft hier met verf lopen smijten (Poëziespektakel 3) - Ted van Lieshout e.a. - Querido • Vijf draken verslagen (Poëziespektakel 4) - Ted van Lieshout e.a. - Querido • Opa laat zijn tenen zien - Edward van de Vendel & Floor de Goede - Querido • Draken met stekkers - Edward van de Vendel & Floor de Goede - Querido • Hou van mij - Ted van Lieshout - Leopold • 500 x gedicht en beeld - Verschillende auteurs - Plint • Rijk verleden - Levi Weemoedt - Ad. Donker • Domweg gelukkig in de Dapperstraat – C.J.Aarts en M.C. van Etten – Bert Bakker • Nederlands poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten -verzameld door Gerrit Komrij - Bert Bakker • Met dat hoofd gebeurt nog eens wat - Arie Boomsma - Prometheus

24. Jerry can can Erik van Zuiden Good Practice Tip Didy: groepsopdracht ‘Adopteer een gedicht’ Kim: Aanwezige docenten: JERRY CAN DRINK, JERRY CAN THINK, JERRY BAM BAM JERRY HATES NIGHT, JERRY MAKES LIGHT, JERRY WHAM WHAM JERRY CAN SING, JERRY, CAN SWING, JERRY CAN CAN JERRY GETS COKE, JERRY DON’T SMOKE, JERRY BANG BANG JERRY CAN CRY, JERRY CAN FLY, JERRY ZEN ZEN JERRY WON’T SWIM, JERRY LOVES HIM, JERRY SAM SAM JERRY CAN PUMP, JERRY CAN JUMP, JERRY HIGH HIGH JERRY SEEMS PINK, JERRY DON’T SINK! JERRY BYE BYE