مقدمه :

2. روش های تدریس بدیعه پردازی (یادگیری تفکر استعاری) یادگیری تفکر استعاری به مثابه الگوی تدریس/ یادگیری مقدمه : تحلیل مفاهیم و کارکردهای ذکر شده نشان می دهد که به هیچ وجه نمی توان مفهوم «پرورش » را با مفاهیمی چون آموزش ،تدریس و یا حرفه آموزی یکی دانست .پرورش مفومی کلی است که می تواند سایر مفاهیم را در درون خود جای دهد . مفهوم آموزش برخلاف پرورش یک نظام نیست ، بلکه آموزش فعالیتی است هدفدار واز پیش طراحی شده ،که هدفش فراهم کردن فرصتها و موقعیت هایی است امر یادگیری را در درون یک نظام پرورشی تسهیل کند و سرعت بخشد .بنابراین آموزش وسیله ای است برای پرورش ، نه خود پرورش .آموزش یک فعالیت مشخص و دقیق طراحی شده است ؛پس هدفهای آن دقیق تر و مشخصتر و زودرستر از هدفهای پرورشی است .آموزش ممکن است با حضور معلم ویا بدون حضور معلم از طریق فیلم ،رادیو ،تلویزیون و سایر رسانه ها صورت گیرد .مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود . تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیت های منظم ، هدفدار واز پیش تعیین شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است . به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که به وسیله ی رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابر این آموزش معنایی عامتر از تدریس دارد . به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است ،ولی هر آموزشی ممکن است تدریس نباشد الگوی تدریس / یادگیری تفکر استعاری را الگوی بدیعه پردازی یا نوآفرینی فکری نیز نامیده اند.این الگو را ویلیام گوردون وهمکارانش تدوین وارائه کرده اند؛گوردون کاربرد الگوی یادگیری استعاری یا بدیعه پردازی را از آموزش«گروه های خلاقیت» در صنعت آغاز کرد. عنصر عمده دربدیعه پردازی استفاده از قیاس هاست (آقازاده،سال 1388 صص 392-393).

3. چهار ایده گوردن در بدیعه پردازی: 1- خلاقیت در فعالیت های روزانه. 2- خلاقیت را می توان شرح داد و حالت ارثی ندارد. 3- ابداع خلاقانه در همه ی رشته های علوم تجربی و ریاضی و انسانی مشابه است. 4- خلاقیت یک تجربه ی کاملاً حسی درونی خاص افرادی منحصر به فرد نیست. خلاقیت را همگان می توانند تجربه کنند . (آقازاده، سال1388صص 392-393).

4. روشهای تدریس: 1_ مفهوم روشهای بدیع پردازی (یاد گیری تفکر استعاری) روش بدیع پردازی الگو های بدیع پردازی مراحل الگوی بدیع پردازی نظریه پردازی روش2- خانواده الگوهای پردازش اطلاعات پردازی 3-مراحل مراحل اجرای الگوی تدریس/ یادگیری تفکر استعاری مراحل اجرای روش بدیعه پردازی خلاصه مراحل الگوی بدیعه پردازی 4-محاسن و معایب 5- کاربرد 6-نتیجه گیری 7-منابع

5. روش بدیعه پردازی بدیعه پردازی به مافرصت ابتکار می دهدو به ما کمک می کند تا راههای جدید تفکر درباره مسائل را کشف کنیم و خود را از محدودیت ها برهانیم و راه حل های جدیدی را به وجود آوریم. خلاقیت را می توان در بیان و حل مسائل مختلف استفاده کرد. خلاقیت به وسیله تحلیل آگاهانه پدیده ها افزایش می یابد، می توان در فرآیند آموزش دانش آموزان و مجموعه های آموزشی استفاده کرد.سبک تولیدفرآورده هانظریه های علمی درافراد و گروه هابه هم شباهت دارندشوند(شعبانی،سال 1386 صص، 287- 288).

6. فرآیند بدیعه پردازی بر پایه مفروضاتی در زمینه روانشناسی خلاقیت را می توان به سطح آگاهی کشاند و به طور مستقیم توان خلاقانه افراد را افزایش داد. در فرآیند خلاقیت بعد عاطفی و بینشی مهمتر از بعد عقلانی است عناصر غیر معقول و عاطفی باید به ترتیبی که احتمال موفقیت یک موقعیت حل مسأله را افزایش می دهند، درک شوند(شعبانی،سال 1386صص، 287- 288،).

7. الگوی بدیعه پردازی نماینده الگوی بدیعه پردازی ویلیام گوردون می باشد و گوردون آن رابرای استفاده در آموزش ابتدایی ومقطع متوسطه تطبیق داد. هدف اصلی الگوی بدیعه پردازی آن است که از طریق استفاده از قیاس ها دانش آموزان را به کاوش در تفکر استعاره ای هدایت کند و از طریق گسترش افقهای فردی و اجتماعی و بر هم زدن سنتهای متداول، به افزایش تفکر خلاق و مشکل گشایی ایشان بپردازد. (وکیلیان،سال 1385 ص 102).

8. الگوی یادگیری اصل از صاحب نظران این الگو می توان از روبرت گانیه نام برد. در این الگو به یاد دادن و یاد گرفتن اصول و قوانین اهمیت ویژه ای می شود. گانیه معتقد به سلسله مراتب در یادگیری بوده و اظهار می دارد که یادگیری انواعی دارد که به ترتیب و براساس نظم منطقی در انسان ظاهر می شود. اولین و ساده ترین نوع یادگیری در انسان یادگیری علامتی و پیچیده ترین نوع یادگیری،یادگیری حل مسئله است بپردازد(وکیلیان، سال1385 صص 102-103).

9. الگوی بدیعه پردازی(افزایش تفکر خلاق) هدف این الگو افزایش تفکر خلاق و مشکل گشایی در مواقع خاص، شکستن طرز فکرهای معمول و سنتی و توسعه دید دانش آموزان است. در زمان استفاده از این الگو معلم سؤالاتی را از دانش آموزان می پرسد ولی دانش آموزان کاملاً آزاد هستند که فکرشان را رها کنند(، لیلا بهمئی، سال1389، صص، 192-191(.

10. دیدگاه سنتی در مورد خلاقیت دیدگاه های سنتی معتقدند که خلاقیت امری ذاتی است در حالی که افرادی مانند گوردون بر این باورند که خلاقیت را می توان در کارهای روزانه بچه ها دید و می توان آنها را طوری آموزش داد که فعالیت های روزانه را خلاقانه انجام دهند. وی بر این باور است که مبنای کار خلاقانه در تمام رشته های علمی چه به صورت فردی و چه گروهی یکسان و مشابه است(لیلابهمئی،سال1389 صص192، 191،) .

11. الگوی بدیعه پردازی(افزایش تفکر خلاقه) الگوی بدیعه پردازی بر این باور تأکید می کند که می توان خلاقیت و راه های نوآفرینی را آموخت. عوامل زیادی مانند عواطف، اطلاعات، هوش، دقت و آینده نگری بر خلاقیت تأثیر می گذارد معلمان باید دانش آموزان را تشویق کنند موضات مخلتف درسی را با یک داستان یا مثال توضیح دهند. (لیلا بهمئی، سال1389 صص، 191-192) .

12. انواع قیاس هایی که در الگوی بدیعه پردازی استفاده می شوند. قیاس مستقیم قیاس شخصی تعارض فشرده ( لیلا بهمئی، صص، 191-192،سال: 1389 ) .

13. قیاس مستقیم از فرد خواسته می شود تا خود را با یک موجود زنده و غیرزنده همانند سازد مثلاً اگر ماهی بودید چه احساسی داشتید(لیلا بهمئی، صص، 191،192 :سال،1389 ) .

14. قیاس شخصی (لیلا بهمئی،سال 1389ص، 191،) . از دانش آموز خواسته می شود تا هر چه بیشتر خودش را به مورد در نظر گرفته شده برای همانندسازی نزدیک کند. مثلاً اگر پروانه بودید و در باغ گم شده باشید....

15. تعارض فشرده • وقتی دانش آموز دو صورت یا وضعیت یک شی یا کاری را در نظر می گیرد که در تضاد و تعارص با هم هستند مثلاً دانش آموز می گوید درس هنر«هدفمند» و بی فایده است یا کامپیوتر بسیار«مفید» و «دردسرآفرین» است(لیلا بهمئی،سال 1389، صص، 191) .

16. خانواده ی الگوهای اطلاعات پردازی هدف: تمامی الگوهای این خانواده پرورش کاوشگری در دانش آموزان و کمک به آنان برای تحقیق و تفکر در جهان اطراف خود و یاری به توانمندتر شدن آنان در یادگیری است افزاید(وکیلیان، صص؛ 101، 1385).

17. مراحل از طریق فعالیت استعاری، الگوی تدریس/ یادگیری بدیعه پردازی، خلاقیت به فرآیندی آگاهانه تر تبدیل می شود. استعاره ها، مقایسه بین دو مفهوم، دو شیی، دو اندیشه و... را ممکن می سازد. در این فعالیتمقایسه ای، جریان خلاقیت رخ می نماید(آقازاده، 1383 صص، 293،).

18. انواع قیاس های مورد استفاده برای استفاده از بدیعه پردازی و استعاره سازی، سه نوع قیاس مورد استفاده قرار می گیرد. این قیاس ها از مبانی عمل آموزش است(آقازاده، 1383 صص، 294). 1- قیاس شخصی 2- قیاس مستقیم 3- تعارض فشرده یا اضداد

19. نظریه پردازش روش الف- خانواده ی الگوهای اطلاعات پردازی: این الگو بر توانایی دانش آموزان برای جستجو و تسلط بر اطلاعات و آزمون فرضیه ها و استفاده از آموخته ها در خواندن ونوشتن وکشف خودودنیای پیرامون خویش می افزاید (وکیلیان،سال 1385- ص؛ 100).

20. قیاس شخصی: قیاس شخصی نیاز به این دارد که دانش آموزان با ایده یا شیی که مورد قیاس قرار می گیرد احساس مؤانست و همدلی بکنند (آقازاده،سال 1383 ص، 294).

21. قیاس مستقیم: این قیاس مقایسه ساده بین دو شییء یا دو مفهوم است. کارکرد قیاس مستقیم شامل در نظر آوری موقعیت واقعی و مسئله ای در شرایط دیگر است(آقازاده،سال 1383ص، 294).

22. تعارض فشرده یا اضداد در این قیاس، درباره یک شییء واژگانی بکار گرفته می شود که به ظاهر متعارض می نماید. نمونه هایی، چون«دوست دشمن» . به نظر گوردون، تعارض فشرده، گسترده ترین بینش راجع به یک موضوع را نشان می دهد. تعارض فشرده نتیجه ی توانمندی یادگیرنده در پرداختن به یک موضوع واحد است. (آقازاده،سال 1383 صص، 294).

23. مراحل شش گانه تعارض فشرده مرحله نخست: توصیف شرایط حاضر یا موجود در مرحله ی حاضر، معلم دانش آموزان را ترغیب می کند تا شرایط یا موقعیت را آنچنان که می بینند و حس می کنند توصیف کنند (آقازاده، سال،1383، ص، 294).

24. مرحله دوم: قیاس مستقیم در این مرحله معلم از دانش آموز می خواهد که دست به قیاس مستقیم بزنند.گاه معلم مفهوم یا نمونه مورد قیاس را ارائه می دهد،گاه دانش آموزان خود آن را انتخاب می کنند. مثلاً چنگیز با ماشین لباس شویی، (آقازاده،سال1383، ص، 295).

25. مرحله سوم: قیاس شخصی در مرحله حاضر، معلم از دانش آموزان می خواهد که خودشان را چنان قیاس به عمل آمده در نظر بگیرند. مثلاً دانش آموزان خوشان را چنان ماشین ظرف شویی در نظر می آورند(آقازاده،سال 1383 ص، 296).

26. مراحل شش گانه تعارض فشرده مرحله چهارم: تعارض فشرده در مرحله حاضر، دانش آموزان بر مبنای عملکردشان در مراحل دوم و سوم، به ارائه قیاس فشرده می پردازند. در تعارض فشرده از دو واژه ی متضاد یکی از واژه ها صورت منفی دارد و دیگری صورت مثبت. نقش معلم هدایت دانش آموزان برای ارائه نمونه هایی از قیاس فشرده است(آقازاده،سال 1383، ص، 297)

27. مراحل شش گانه تعارض فشرده مرحله پنجم: قیاس مستقیم استفاده مجدد از قیاس ها در مرحله پنجم صورت می گیرد. دانش آموزان از قیاس تعارض فشرده برای ساختن قیاس مستقیم استفاده می کنند.دراین مرحله، قیاس مستقیم برمبنای تعارض فشرده انجام می گیرد(آقازاده،سال 1383، صص، 297).

28. مرحله ششم: بررسی مجدد تکلیف اولیه در مرحله ی ششم، دانش آموزان دست به مقایسه می زنند، و به مسئله یاتکلیف اولیه رجوع می کنند. (آقازاده،سال 1383،ص، 294).

29. مراحل اجرای روش بدیعه پردازی دو شیوه مشخص در اجرای روش بدیعه پردازی وجود دارد. شیوه اول: نگاه به مسائل و نظریات آشنا در پرتو بینشی تازه و جدید. شیوه دوم: معنی دار ساختن مفاهیم و عقاید ناآشنا به وسیله مفاهیم آشنا( شعبانی،سال 1386، ص، 291- 296).

30. شیوه اول: نگاه به مسائل و نظریات آشنا در پرتو بینشی تازه و جدید: در این شیوه با استفاده از قیاس ها برای ایجاد فاصلع مفهومی، به دانش آموزان کمک می شود تا بتوانندموجودات و پدیده های آشنا رابه گونه ای جدید و ناآشنا بنگرند. هدف از اجرای این شیوه ایجاد درکی جدید از مسائل است.این شیوه شش مرحله داردآشنا(شعبانی،سال 1386،صص 291- 296).

31. مرحله اول) توصیف مسأله یا وضعیت جدید: در این مرحله معلم دانش آموزان را به توصیف موقعیت جدید وا می دارد. (شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

32. مرحله دوم: قیاس مستقیم: اینک می خواهیم از منظر جدیدی به موضوع مورد بحث نگاه کنیم؛ مثلاً بگوییم او شبیه یک «ماشین» است. با بیان این ویژگی معلم دانش آموزان را وارد قیاس مستقیم می کند (شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

33. مرحله سوم: قیاس شخصی در این مرحله معلم از دانش آموزان می خواهد تا با قیاسی که انتخاب کرده اند درگیری همدلانه پیدا کنند(شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

34. مرحله چهارم: تعارض فشرده دانش آموزان با استفاده از توصیف های گام دوم و سوم، چند قیاس فشرده را پیشنهاد می کنند؛ مثلاً یکی می گوید متفکر بی فکر، دیگر قانونمدار قانون شکن، و سومی می گوید حرکت بخش نابودکننده(شعبانی،سال1386، صص، 291- 296).

35. مرحله پنجم: قیاس مستقیم در این مرحله تعارض فشرده بررسی نمی شود، بلکه دانش آموزان به انتخاب و ارائه قیاس مستقیم دیگری مبتنی بر تعارض فشرده می پردازند. در این مرحله هیچ ذکری از موضوع اصلی به میان نمی آید (شعبانی،سال 1386، ص، 291- 296).

36. مرحله ششم: بررسی مجدد تکلیف در این مرحله معلم دانش آموزان را وادار می کند به وظیفه یا مسأله اصلی برگردند، و از آخرین قیاس، با تمام تجربه بدیعه پردازی استفاده کنند (شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

37. شیوه دوم: معنی دار ساختن مفاهیم و عقاید جدید ناآشنا به وسیله مفاهیم آشنا شیوه دوم بر این تلاش است که مفاهیم و عقاید جدید ناآشنا را به وسیله مفاهیم آشنا معنی دار سازد، شیوه دوم به دنبال افزایش درک دانش آموزان و درون سازی مقدار قابل توجهی از مطالب جدید یا دشوار است. این شیوه به طور قطع تحلیلی و همگراست(شعبانی،سال 1386، ص، 291- 296).

38. مرحله اول: عرضه و توضیح اطلاعات درباره موضوع جدید در این مرحله معلم یک توضیح کوتاه واقعی در زمینه موضوع جدید مثلاً«مردم سالاری» به دانش آموزان ارائه می دهد(شعبانی، 1386، ص، 291- 296).

39. مرحله دوم: پیشنهاد قیاس مستقیم پس از توضیح و ارائه اطلاعات در مورد موضوع جدید، معلم از دانش آموزان می خواهد که مفهوم مردم سالاری(موضوع جدید) و بدن انسان(موضوع آشنا) را با هم مقایسه کنند و در دو ستون بنویسید(شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

40. مرحله سوم: قیاس شخصی در بعضی از مراحل اجرا گام سوم یعنی قیاس شخصی وجود ندارد. به نظر می رسد اگر قبل از آن که دانش آموزان با موضوع ارتباط عقلانی پیدا کنند، خود را به جای مردم سالاری قرار دهند موجب غنای بیشتر تفکر آنان خواهد شد(شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

41. مرحله چهارم: مقایسه موضوع با مفهوم آشنا در این مرحله دانش آموزان به تعیین و توضیح نکات مشابه میان قیاس و موضوع واقعی می پردازند. در این مرحله معلم از دانش آموزان می خواهد که خود توضیح کوتاهی درباره موضوع جدید بنویسند و در آن ارتباطهای قیاسی را نشان دهند و حتی قیاسهای نامناسب را نیز مشخص سازند(شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

42. مرحله پنجم:استفاده از مهارت های آموخته شده در این مرحله از دانش آموزان خواسته می شود که به قیاس های خود کاملاً توجه کنند، و سپس قیاسی از موجودات غیر زنده را که شبیه«قیاس بدن» نباشد.( شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

43. مرحله ششم و هفتم: تحلیل و نگارش قیاس ها با بهترین نثر ممکن در مراحل نهایی از دانش آموزان خواسته می شود که قیاس خود را با بهترین نثر ممکن به صورت یک انشا بنویسند (شعبانی،سال 1386، صص، 291- 296).

44. مقایسه آزمون های عینی و انشایی در مورد اندازه گیری عوامل خاص (لیلا بهمئی، 1385؛ ص 197).

45. محاسن روش بدیعه پردازی موجب تقویت احساس روابط اجتماعی مطلوب بین آنان می شود. دانش آموزان با ملاحظه واکنشهای همکلاسیهایشان با نوع تفکر آنان آشنا می شوند. و پایه منزلت اجتماعی افراد را برحسب شایستگی تفکر آنان تعیین می نمایند؛ در نتیجه شرایط لازم برای مشارکت اندیشه های مختلف(حتی کمروترین دانش آموزان) فراهم می شود. دانش آموزان می توانند بینش و نگرشهای خود را درباره مسائل فردی و اجتماعی بررسی و مقایسه کنند. بدیعه پردازی در آموزش تمام رشته های تحصیلی کاربرد دارد. (شعبانی،سال 1386، صص، 297- 298).

46. معایب روش بدیعه پردازی روش بدیعه پردازی بر محیطی تأکید دارد که بتواند مشوق خلاقیت، یکپارچگی گروهی، فعالیت های متقابل و نوآفرینی دانش آموزان در درون دنیای استعارات باشد، لذا به تسهیلات کافی و رهبری شایسته نیازمند است. بدون فضای کار مناسب و معلم کارآمد امکان اجرای این روش وجود ندارد(شعبانی،سال 1386، صص؛ 297- 298).

47. کاربرد روش بدیعه پردازی بر محیطی تأکید دارد که بتواند مشوق خلاقیت، یکپارچگی گروهی، فعالیت های متقابل و نوآفرینی دانش آموزان در درون دنیای استعارات باشد، لذا به تسهیلات کافی و رهبری شایسته نیازمند است. بدون فضای کار مناسب و معلم کارآمد امکان اجرای این روش وجود ندارد.

48. کاربرد: موجب تقویت احساس روابط اجتماعی مطلوب بین آنان می شود. دانش آموزان با ملاحظه واکنشهای همکلاسیهایشان با نوع تفکر آنان آشنا می شوند. و پایه منزلت اجتماعی افراد را برحسب شایستگی تفکر آنان تعیین می نمایند؛ در نتیجه شرایط لازم برای مشارکت اندیشه های مختلف(حتی کمروترین دانش آموزان) فراهم می شود. دانش آموزان می توانند بینش و نگرشهای خود را درباره مسائل فردی و اجتماعی بررسی و مقایسه کنند. بدیعه پردازی در آموزش تمام رشته های تحصیلی کاربرد دارد. (شعبانی،سال 1386، صص، 297- 298).

49. نتیجه گیری: نماینده الگوی بدیعه پردازی ویلیام گوردون می باشد. این الگو در آغاز به منظور استفاده گروههای خلاقیت در زمینه صنعت به وجود آمد. ئیلیام گوردون آن را برای استفاده در آموزش ابتدایی و مقطع متوسطه تطبیق داد. مفاهیمی مانند قیاس مستقیم، قیاس شخصی و تعارض فشرده در الگوی بدیعه پردازی استفاده می شوند. اساس و پایه بدیعه پردازی بر چهار نگرش استوار است. بر صاحب‌نظران پوشیده نیست که پویایی روش‌های گوناگون آموزشی و اتکای آن بر پایه‌های استوار علمی و حساب شده، در جریان رشد یادگیری و ارتقای سطح فراگیری دانش‌آموختگان، تأثیر عمده دارد و این مسئله نیازمند تلاش متخصصان و کارشناسان این حوزه در تدوین و طراحی و به کارگیری شیوه‌های نوین است.  امروزه هر فرد بشر ناچار از استفاده یافته های جدید است . از آنجا که در مدارس ما نیز دانش آموزان برای آینده تربیت می شوند و هر ساله مطالب و محتواهای کتابها نیز تغییر می یابد این ضرورت یعنی استفاده از شیوه های نو،جدید و کارا بسیار احساس می شود .  یکی از مشکلات مهم و اساسی در نظام آموزش و پرورش خصوصاٌ در کشور ما، به کار نگرفتن روش های تدریس نوین در آموزش است.آ شنایی با روش های مختلف تدریس می تواند زمینه ای جهت بر خورد متقابل و منطقی با دانش آموزان از یک مجرای ارتباطی صحیح مهیا کند بطوری که همواره تفکر منطقی داشته باشد . آنچه دراین مقاله  آمده ، نگاهی کوتاه و گذرا به روش های نوین تدریس در یادهی یادگیری از جمله یادگیری از طریق همیاری شیوه ی لگوی بدیعه پردازی الگوی تفکر استقرائی می باشد .امید آنکه مورد توجه واستفاده معلمین گرامی واقع شود .

50. منابع 1-بهمئی، لیلا(1389)، الگوهای نوین یاددهی و یادگیری، انتشارات؛ تهران. 2- دکترآقازاده،محرم(1388)،راهنمای روش های نوین تدریس، انتشارات آییژ. 3- دکترشعبانی، حسن(1386)، مهارت های آموزشی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها 4- وکیلیان،منوچهر(1385)، روش ها و فنون تدریس، تهران: دانشگاه پیام نور.