HASTA BİLGİLENDİRMENİN ÖNEMİ

1. HASTA BİLGİLENDİRMENİN ÖNEMİ M. ErdalGÜZELDEMİR GÜLHANE ASKERİ TIP FAKÜLTESİ

2. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “Doktorun ağzını bıçak açmıyor” “Türkiye'de doktorların ağzından iki çift bilgilendirici laf almak büyük bir mesele. Ne doğru düzgün hastalığı, ne de ilaçların nasıl kullanılacağını anlatıyorlar. “ “Zaman yok” “Anlatsak da anlamazsın!”

3. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “Mesleğimiz hem kutsal hem bilimseldir; Üstelik bu özelliklerin doğal bir sonucu olarak da dokunulmazdır. Hasta kendi işine baksın, biz de kendi işimize!” * *Çağrı Kalaça, “Etik Bunun Neresinde” adlı kitabın, “Hasta Hakları” bölümünden

4. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “Doktorların yüzde 17'si hastasına reçetede yazdığı ilaçları nasıl kullanacağını anlatmaya bile vakit bulamıyor. Yüzde 67'si sağlık mevzuatını ya çok az, ya da hiç bilmiyor. Yüzde 52'si hekimlerin hastalarına karşı davranışlarını anlatan tıbbi deontoloji tüzüğünü okumamış. Yine bu doktorların yüzde 59'u Hasta Hakları Yönetmeliği'ni bilmiyor. Yüzde 48 hekim tedavi sırasında hastasından yazılı rıza almıyor.”

5. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “ Beyaz Gömlekli Tanrılar “

6. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “dürüst, güvenilir ve iyi niyetli olmak” gereklidir, ama “yeterli değildir”

7. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “kendisini dinleyen, baba karşısındaki çocuk durumunda görmeyen, değer yargılarına, inançlarına saygı gösteren, sorduğu sorularına aydınlatılma düzeyinde yanıt veren, hastasından, yapacağı tedavi için “onamını (rızasını) alan”

8. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir ‘ kendi kaderini belirleme hakkı ’ “hastanın bilgilendirilip, konu hakkında aydınlatılarak, kendisine tanınan seçenekler arasından seçim yapabilmesine olanak tanımak”

9. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir ‘Hasta, sağlık durumu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemler, bunların faydaları ve olası sakıncaları, hastalığın seyri ve neticeleri konusunda sözlü veya yazılı olarak bilgi istemek hakkına sahiptir’ Hasta Hakları Yönetmeliği, Madde:15, RG 1.8.1998, 23420

10. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “yaşama saygı “ “kişiye ve insan onuruna saygı “ “hastanın özerkliğine saygı ”

11. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir Özerklik Hastanın; değer yargıları, inançları ve tercihleri yönünde, bedeni ve sağlığına yönelik tıbbi girişimlere izin verip, vermeme, hakkıdır. “ Özerkliğe saygı ilkesi”nin unsurları; hastanın “Bilgilendirilmesi ” ve “ Onamı = Rızası ”dır.

12. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir HASTA BİLGİLENDİRME-AYDINLATMA Tarih Sürecinde Yorumlanması Hipokrat; “hekimin en önemli ödevi; hastanın fikri ne olursa olsun onun yararına davranmak, asla zarar vermemek” Nuremberg Mahkemeleri Paternalistik, otoriter anlayış

13. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir Hekim sorumluluğu İlk çağlarda ve Hıristiyanlıkta İslam hukukunda Anadolu Selçukluları ve Osmanlı İmparatorluğu “Hekim, hastasının sorduğu sorulara güzel, doğru sözlerle cevap vermeli, sözlerinde yanlıştan ve şüphecilikten kaçınmalıdır. Hastanın zor kavrayacağı konular söz konusu olduğunda, hekimin bu bilgileri hastanın yakınlarına açıklaması daha uygundur.”

14. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir ”Herkes fiziksel ve ahlaki varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Bir insanın vücut bütünlüğü tıbbi ihtiyaçlar dışında bozulamaz. Kişi bilimsel ve tıbbi deneylerde izinsiz kullanılamaz”. T.C. Anayasası, Madde 17

15. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir • Türkiye’de, Sağlık Mevzuatı’ndaki yasal metinlerde bulunan “Bilgilendirme ve Bilgilendirilmiş Onam”la ilgili maddeler • 1219 sayılı "Tababet ve Şuabatı Sanatları Tarzı İcrasına Dair Kanun"un 70. Maddesi, • 2238 sayılı "Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun"un 6. ve 7. maddesi, • "Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi"nin 14. maddesi, • "İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik"in 8. maddesi, • "Hekimlik Meslek Etiği Kuralları"nın26. ve 27. maddeleri, • 1998 yılında çıkarılan "Hasta Hakları Yönetmeliği"nin 7-15-18-19- 20-22-24-25-26-27-28-29-31-32-33-34-35. maddeleri, • “Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği"ninek 4'ü, • “Genetik Hastalıklar Tanı Merkezleri Yönetmeliği"nin ek 3'ü, bilgilendirilmiş onam formunu içermekte ve bilgilendirildikten sonra bu belgenin imzalanacağı belirtilmektedir.

16. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir AYDINLATILMIŞ ONAM ÖĞRETİSİNİN GELİŞİMİ “bir kişi, kendisine güvenen ve inanan bir kişinin iyi niyetine sadık kalarak, onun yararına davranmalıdır” “bireyin kendi hakkında karar verme hakkı”

17. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir AYDINLATILMIŞ ONAM ÖĞRETİSİNDE MODERN STANDARTLARIN GELİŞİMİNE KATKIDA BULUNAN OLAYLAR 1. Mohr-Williams davası (1905), 2. Schloendorff davası (l9l4): 3. Hunter-Burroughs davası (1918): 4. Stanford Üniversitesi-Salgo davasında (1957) 5. Nathanson-Kline davasında (1960), 6. Cobbs-Grant davası (1972); 7. Canterbury – Spence davası (1972); 8. Nuremberg Mahkemelerinde

18. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir Nuremberg Code (1945) • Hekimin aydınlatma ödevi; hastanın kendisi hakkında karar verme hakkından doğmaktadır. • Aydınlatma ödevinin ölçüsü ve kapsamı; kural olarak hekim, girişimin ortaya çıkaracağı tipikriskleri kesinlikle açıklamak zorundadır. • Aydınlatma ödevinin kapsamıhukukçular tarafındanbelirlenmelidir. • Hastanın aydınlatılması, çok özel bazı durumlardazararlıolabilir.

19. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir "BİLGİLENDİRME VE BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAM" İLE İLGİLİ BİLDİRGELER “Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi"Dünya Tabipler Birliği (1981) "Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi” Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bürosu (1994) “Bali Bildirgesi”Dünya Tabipler Birliği (1995) “ASA Etik Rehberi” 1967’de kabul edilmiş,2003’de revize edilmiştir

20. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir AYDINLATILMIŞ ONAM Hekimin kapsamlı olarak yaptığı aydınlatmanın,hasta tarafından yeterince anladığına dayanarak; “ Hastanın, hiçbir baskı altında kalmadan, serbest iradesiyle, önerilen tıbbi uygulamayı, bilinçli ve gönüllü olarak kabul etmesi ”

21. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir AYDINLATILMIŞ ONAMIN ÖĞELERİ Aydınlatmanın öğeleri l ) Bilginin açıklanması, 2) Bilginin anlaşılması (kavranması) Onamın öğeleri 3) Yeterlilik 4) Gönüllülük 5) Onam

22. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir Anlattıklarının hasta tarafından anlaşıldığının değerlendirilmesi ve anlamasının sağlanması, “hekimin sorumluluğu”dur. Hekimin açıklama ödevine karşılık, “hastanın da açıklamayı alma, anlamaya çalışma ve bilme ödevi” bulunmaktadır.

23. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir NE KADAR BİLGİLENDİRME ? standart “mesleki bilgi formları”

24. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “AYDINLATILMIŞ ONAM”IN STANDART İÇERİĞİ -Tanı -Hastalığın nedenleri -Hastalığın seyri-Önerilen tedavi veya uygulamanın yapısı ve amacı -Tedavi için öngörülen girişimin süresi-Önerilen tedavi veya uygulamanın riskleri, komplikasyonları ve sonuçları -Önerilen tedavi veya uygulamaya alternatifler tedavi seçenekleri -Önerilen tedavi veya uygulama reddedilirse hastalığın yaratabileceği sonuçlar -Önerilen tedavi veya uygulama kabul edilirse avantajları ve beklenen sonuçları -Tedaviyi ya da uygulamayı kimin gerçekleştireceği -Tedavi ücreti

25. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir Doğru davranmak, hastaları zorla bilgilendirmek demek “de” değildir. Bir hasta bilinçli olarak “bilgi almamayı” seçebilir.

26. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir YETERLİK Hastanın, önerilen tedavide karşılaşabileceği ya da reddettiğinde doğabilecek sonuçları; “makul bir şekilde anlama ve değerlendirme yeteneği”

27. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir HEKİM, BİLGİYİ HASTANIN ANLAYABİLECEĞİ BİR ŞEKİLDE VERMELİDİR (ı) a. Hastaya bilgileri yavaş ve tekrarlayarak vermeli, hastanın anlayıp anlamadığına dikkat etmelidir. b. Bilgi, hastanın kapasitesine göre verilmeli,hasta soru sormaya yönlendirmeli, cesaretlendirilmelidir.

28. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir HEKİM, BİLGİYİ HASTANIN ANLAYABİLECEĞİ BİR ŞEKİLDE VERMELİDİR (ıı) c. Verilen bilginin tekrarlamasını isteyerek, hastanın bilgiyi anladığından emin olmalıdır.

29. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir BİLGİLENDİRİLMEME HAKKI “Habersiz kalma hakkı” Bu hakkı kullanmak istemesi “de” hastanın doğal hakkıdır (belgelemek gerekli).

30. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir Hastanın bilgilendirilmesi zorunluluğunun ortadan kalktığı durumlar (ı) • Hastanın konuyu önceden bilmesi • Hastanın bilgilendirilmeyi istememesi (yazılı olmalı) • Hekimin, hastanın, yanlış tıbbi hükme varmasından endişe etmesi • Bilgilendirmenin olumsuz etkileyeceği varsayımında, ve,

31. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir Hastanın bilgilendirilmesi zorunluluğunun ortadan kalktığı durumlar (ı) • Hasta, yapılacak açıklamaları anlamayacak durumda ise, yakınları bilgilendirilir • Hastanın yaşama isteğini ortadan kaldıracaksa, yada intihar eğilimi varsa • Tehlike olasılığının ender olduğu basit uygulamalarda

32. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir ACİL DURUMLAR Acil durumdaki hastaların, bilinçli olsalar, onay verecekleri yönünde olacağı varsayımı,genel olarak kabul gören yaklaşımdır.

33. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir AYDINLATILMIŞ ONAMI ALMAK Yasal anlam ve etik anlam

34. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir ASA“etik davranış temel rehberi” “anestezi uygulamasını, görüşmeyi yapan hekim dışında başka bir personel yapacaksa, hasta bu konuda bilgilendirilmelidir”

35. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir HUKUKSAL BOYUT SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK hekimin hastaya karşı “asıl borcu” hastalığa tanı koymak ve tedavi etmek “yan borçları” aydınlatma (bilgilendirme), onam alma,kayıt tutma, sır saklama, sadakat ve özen

36. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir AYDINLATMANIN İSPATI

37. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir HUKUKİ YAPTIRIM Hekim, “Aydınlatılmış Onam”ı alma uygulamasını yerine getirmez ise; “ihmal”, hastayı ‘aydınlatmadan’ onayını alırsa;“kusur”, hastanın onayının kandırarak alırsa; “irtikap” suçu ile itham edilir.

38. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir HASTA SORGULAMASIYLA “BİLGİLENDİRME” YETERLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ (ı) • Bana söylenenlerin tümünü anladım ve kendi cümlelerimle ifade edebilirim. • Doktorum bütün sorularımı açık biçimde cevapladı ve  kaygılarımı benimle konuştu. • Hastalık veya sakatlığımın ne olduğunu, kapsamını ve tedavi edilmediğinde  ne tehlike ve sakıncalara yol açacağı biliyorum. • Sorunumla ilgili önerilen işlemlerin ne olduğunu biliyorum. • Sorunumun başka şekilde tedavisinin olup olmadığını biliyorum. Eğer varsa, bunların risk ve yararlarının neler olduğu bana söylendi. • Bana önerilen işlemin benim için en iyisi olduğuna inanıyorum. • Bu işlemin yarar, risk, sakınca ve yan etkilerini biliyorum. • Başarı olasılığının ne olduğunu biliyorum.

39. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir HASTA SORGULAMASIYLA “BİLGİLENDİRME” YETERLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ (ıı) • Tedavi olmadığımda ne olabileceğini biliyorum. • “Aydınlatılmış onam formu”nun ne anlama geldiğini biliyorum. • İmzaladığım formdaki her şeyi kabul ediyorum ve kabul etmediklerimin üzerini çizdim. Bu değişikliklerden doktorum haberdar oldu. • Tıbbi girişimi yapacak kişilerin kimliklerini ve özelliklerini biliyorum. • Aklım başımda ve   kendimi, kararımı veremeyecek şekilde sıkıntı ve baskı içinde hissetmiyorum. • Bu müdahaleden yeterince yarar göreceğimi ve bu yararın aldığım riskten ağır bastığını düşünüyorum • İstemezsem, bu girişime onam vermek zorunda olmadığımı biliyorum

40. Hasta Bilgilendirmenin Önemi M. Erdal Güzeldemir “Hasta Aydınlatma-Bilgilendirme” için Son deyiş