Kształcenie komplementarne – kontekst informatyczny i dydaktyczny

1. Kształcenie komplementarne – kontekst informatyczny i dydaktyczny Maciej Tanaś Bydgoszcz, dn. 19 marca 2010 roku

2. Edukacja jest fundamentalnym prawem człowieka, ale na progu XXI wieku nie jest ono przestrzegane w odniesieniu do wszystkich • Realizacja prawa każdego człowieka do edukacji • nie jest możliwa, jeśli edukację wyobrażać się będzie tak jak w poprzednich wiekach: klasa szkolna z nauczycielem i uczniami1 • Por. T. M. Hesburgh: The Humane Imperative: A Challenge for the Year 2000. Yale University Press 1974, • a także The Hesburgh Papers: Higher Values in Higher Education.Andrews, McMeel, Inc. 1979.

3. Tezy „Kształcenie powszechne może zostać zrealizowane jedynie wówczas, gdy wykorzystamy oryginalny system "uczenia się bez granic". Możliwość uczenia się musi być dostępna dla każdego, w każdym czasie, wszędzie, w każdym wieku i w każdych okolicznościach” 1 ITC nie są panaceum na bolączki oświaty. Mogą one jednak pomóc w przezwyciężeniu barier konwencjonalnej oświaty i szkolnictwa wyższego oraz wnieść wkład w system LLL Poznanie modeli kształcenia na odległość, metod, zasad i środków kształcenia oraz stosowanych rozwiązań organizacyjnych jest warunkiem sine qua non rozwoju oświaty nie tylko w krajach trzeciego świata, ale również w UE Rozwój naukowo-techniczny i budowa społeczeństwa wiedzy nie są możliwe bez działań oświatowych. Kształcenie w sali wykładowej jest coraz częściej wzbogacane przez edukację zdalną, traktowaną jako komplementarna, dopełniająca i specjalistyczna Edukacja zdalna na poziomie akademickim jest społecznym faktem pomimo oporu środowisk zachowawczych, upatrujących w utrzymaniu kształcenia tradycyjnego panaceum na wszelkie bolączki oświaty 1. F. Mayor: Przemówienie wygłoszone z okazji otwarcia Międzynarodowego Forum „Education for All”. Amman, 16 czerwca 1996.

4. Cechy pozytywne e-kształcenia: • Treści w Internecie są polisensoryczne i multimedialne • Użytkownik ma możliwość wyboru i decyzji co do typu usługi, zakresu poszukiwań, czasu korzystania i treści, do których dociera, które przetwarza, zapisuje, czy przesyła (subiektywne poczucie sprawstwa) • Komputer pozwala na modelowanie i symulowanie zjawisk i procesów w sposób niedostępny tradycyjnym środkom dydaktycznym. Pozwala przekraczać bariery natury terytorialnej, temporalnej i biologicznej • Komputer włączony w sieć stał się narzędziem poznania rzeczywistości realnej w rzeczywistości wirtualnej • Jest też użytecznym środkiem komunikacji

5. Komputer jest narzędziem w procesach nauczania-uczenia się i komunikacji społecznej, jest też środkiem nowej organizacji procesu kształcenia Sieć informatyczna umożliwiła realizację innej niż tradycyjna postaci kształcenia, zwanej kształceniem telematycznym, na odległość, bądź zdalnym (e‑learning, e-teaching, e-education) Sieć ułatwiła zmiany organizacyjne w kształceniu tradycyjnym (flexibleeducation), pozwoliła też na wprowadzanie odmian komplementarnych, mieszanych (blendededucation)

6. Komputer i sieć traktowane są jako środki zastępujące tradycyjne kształcenie, albo jako narzędzia wspomagające, ułatwiające niwelowanie niektórych wad kształcenia tradycyjnego Pierwsze podejście wiedzie na manowce, drugie wydaje się warte penetracji naukowej Spontaniczne samokształcenie pozbawione merytorycznego kierownictwa skutkuje fragmentaryczną, niespójną i niekompletną wiedzą Komputer i Internet traktowane być powinny jako użyteczne narzędzia kształcenia na poziomie akademickim, wspomagające zarządzanie i administrowanie placówką, ułatwiające elastyczną organizację kształcenia, a nade wszystko pomocne w procesach kształcenia i samokształcenia oraz komunikacji interpersonalnej, a także – narzędzia ułatwiające pracę biblioteczną oraz powielanie i dystrybucję materiałów nauczania, wprowadzające też nową jakość w pracę naukowo-badawczą

7. Przenoszony do przestrzeni wirtualnej proces kształcenia akademickiego respektować musi wartości pedagogiczne, a nie jedynie techniczne czy informatyczne. Dopiero łączne ich uwzględnienie w planowanych przedsięwzięciach prowadzić może do sukcesu dydaktycznego i – ekonomicznego • Aksjologiczny kontekst kształcenia zdalnego wydaje się wart penetracji badawczej zwłaszcza w zakresach: • wyzwań aksjologicznych, • stanu uwzględniania wartości pedagogicznychw procesach • kształcenia zdalnego na poziomie akademickim, • konsekwencji osobowych i społecznych braku bądź występowania • owych wartości w procesach kształcenia zdalnego (także barier), • katalogu zadań wychowawczych wynikających z obecności mediów • w procesie kształcenia oraz aksjologicznego i kulturowego ich • kontekstu

8. Kwestia katalogu wartości, ich doboru i hierarchii budzi żywe dyskusje i spory naukowe, jest bowiem uwikłana historycznie, kulturowo, religijnie itd., pozostaje też nadal otwarta Badania procesów kształcenia zdalnego na poziomie akademickim w kontekście różnych katalogów wartości, a także ich konsekwencji osobowych i społecznych są nieliczne, nie wykraczają metodologicznie poza obserwację i analizę sądów deklaratywnych oraz prezentują ujęcia jednostronnie krytyczne bądź nadmiernie optymistyczne Zaniepokojenie budzi brak eksploracji pola zadań pedagogicznych, wynikających z obecności mediów w wielu sferach ludzkiej aktywności, w tym konsekwencji upowszechnienia kształcenia zdalnego, realizowanego za pomocą narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych

9. Zasadne jest też spojrzenie na kształcenie za pomocą Internetu z perspektywy paradygmatów oświatowych Wyodrębnione przez Cz. Kupisiewicza1 trzy paradygmaty - deskolaryzacji, szkoły alternatywnej i szkoły ustawicznie doskonalonej - zbieżne są ze sposobami rozumienia roli i funkcji nauczania na odległość za pomocą środków informatycznych Akceptacja paradygmatu szkoły ustawicznie doskonalonej pozwala racjonalnie włączyć ITC do arsenału dydaktycznego nauczyciela akademickiego oraz usprawnianie tradycyjnej organizacji dzięki uzupełnianiu jej kształceniem zdalnym 1. Cz. Kupisiewicz: Paradygmaty i wizje reform oświatowych. PWN. Warszawa 1985.

10. Kształcenie zdalne – postacie podstawowe: • korespondencyjne – medium był list, następnie gazeta, • radiowe – odwołujące się do zmysłu słuchu i wykorzystujące medium masowe o znacznym zasięgu, • telewizyjne – posługujące się sygnałem audialnym i wizualnym, • przez radiostację – pozwalające (podobnie jak w przypadku listów) na indywidualną adresowalność informacji • Postacie wtórne (mieszane): • łączące przekaz korespondencyjny z radiowym bądź telewizyjnym, • łączące przekaz pocztowy materiałów nauczania w postaci drukowanej, analogowej czy cyfrowej - z samokształceniem • Dopiero komputer włączony w sieć pozwolił pokonać bariery wspomnianych form kształcenia zdalnego

11. Cechy kształcenia komplementarnego: • eliminuje wady tradycyjnego kształcenia, • wzbogaca katalog metod, • pozwala równocześnie rozwijać rozum, język i rękę (J.A.K.), • umożliwia synchroniczny i asynchroniczny przekaz informacji przy pomocy wielu środków wyrazu i mediów, • proces kształcenia może przebiegać zespołowo w wirtualnej klasie bądź w indywidualnym kontakcie osobowym z nauczycielem czy uczniem, albo też w trakcie samodzielnej pracy z komputerem • pozwala respektować różnice indywidualne, • angażuje sferę emocjonalno-wolicjonalną, • ułatwia komunikację z gronem akademickim, • umożliwia wzrost efektów kształcenia, • jest środkiem wspomagającym funkcjonowanie szkoły w gospodarce rynkowej

12. Rozwój komputerów sprawił, że w szeregu ośrodkach akademickich podjęto prace koncepcyjne i wdrożeniowe w zakresie e-edukacji Próby skomputeryzowania całego procesu kształcenia zawiodły. Koncepcje ComputerBasedTraining i Computer Based Learning – zakładały możliwość realizacji szkoleń i uczenia się, których podstawą jest komputer. Rozwijano Computer Manager Learning – sądząc, że komputer może zarządzać całym procesem uczenia się. Wreszcie pojawiły się koncepcje Computer AssistedInstruction i Computer Assisted Learning – oznaczające uczenie się wspomagane komputerowo Rozwój Internetu i łączności szerokopasmowej zrodził kolejne pomysły kształcenia opartego na Internecie - Internet BasedTraining oraz kształcenia bazującego na sieci - Web BasedTraining

13. E-edukacja korzysta z oprogramowania o uzupełniających się wzajemnie funkcjach: • Learning Management System – wspomaganie zarządzania, administrowania, monitorowania i raportowania procesu uczenia się, • Learning Content Management System – publikowanie treści dydaktycznych w postaci kursów multimedialnych wraz z kontrolą, weryfikacją i raportowaniem przyswojonej wiedzy przez słuchacza, • Life Communication System – zarządzanie komunikacją synchroniczną, • VirtualClassroom System – tworzenie wirtualnej klasy i realizacja procesu kształcenia zdalnego w trybie synchronicznym

14. Ośrodki realizujące kształcenie zdalne wykorzystuje różne platformy służące prowadzeniu zajęć dydaktycznych • Najważniejsze funkcje platform: • są środowiskiem kształcenia zdalnego dla nauczycieli (wykładowców), opiekunów i uczniów (studentów), • są źródłem wiedzy (zawierają listy kursów i rejestry ich uczestników wraz z bazą materiałów dydaktycznych), • są narzędziem komunikacji synchronicznej i asynchronicznej

15. Istnieją trzy typy platform kształcenia zdalnego: • tworzone dla potrzeb ośrodków naukowych, • produkty komercyjne, • platformy bezpłatne, dystrybuowane na zasadach OpenSource, GPL (The GNU General Public Licence, GNU GPL albo po prostu GPL - General Public Licence), LPGL (The GNU Lesser General Public Licence) i GFDL (GNU FreeDocumentationLicence)

16. Największe zainteresowanie w Polsce wzbudzają platformy bezpłatne, a zwłaszcza: Moodle (ModularObject-OrientedDynamic Learning Environment, Learning Activity Management System), stworzony przez M. Dougiamasa z CurtinUniversity w Australii; .LRN (Learn, Research, Network) opracowany na MIT; ILIAS(Integriertes Lern-, Informations- und Arbeitskooperations System) - rozwijana przez Uniwersytet Koloński, Académie de Bordeaux i inne ośrodki http://docs.moodle.org/en/Main_Page. http://www.lamsfoundation.org. http://www.dotlrn.org/. http://www.ilias.de/ios/index-e.html.

17. Także przedsiębiorstwa wykorzystują platformy kształcenia zdalnego. Do najpopularniejszych (poza wymienionymi uprzednio) należą: WBTExpress,System Tegrity WebLearner, Akademia, ReadyGo Web Course Builder, Saba Publisher http://www.wbtexpress.com. http://www.learninglab.pl. http://www.brawo.waw.pl. http://www.readygo.com. http://www.saba.com/index.htm.

18. Współcześnie kształcenie na odległość rozwijane jest przez szereg ośrodków akademickich w Polsce Do najważniejszych należą nadal te, które jako pierwsze podjęły działania zmierzające do realizacji zajęć dla studentów, a także te, które uruchomiły pierwsze pełne studia akademickie

19. AkademiaGórniczo-Hutniczaim. Stanisława Staszica w Krakowie w 1996 r. utworzyła Ośrodek Edukacji Niestacjonarnej (OEN)., przemianowany Uchwałą Senatu z 29.11.2006 r. na Centrum e-Learningu (CEL) Uniwersytet Warszawski powołał uchwałą Senatu z 23.06.1999 roku międzywydziałową jednostkę pod nazwą Centrum Otwartej Edukacji Multimedialnej (COME). 22.02.2007 r. założono Polskie Towarzystwo Naukowe Edukacji Internetowej Politechnika Warszawska utworzyła OKNO czyli Ośrodek Kształcenia na Odległość, który od 2000 r. prowadzi studia na odległość, ze szczególnym wykorzystaniem Internetu Szkoła Główna Handlowa rozpoczęła prace nad nauczaniem przez Sieć w listopadzie 2001 r. System został przygotowany i jest administrowany przez Centrum Rozwoju Edukacji Niestacjonarnej SGH. Platforma kształcenia zdalnego e-sgh umożliwia prowadzenie zajęć dydaktycznych, prezentację wykładów i materiałów pomocniczych Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi utworzyły Polski Uniwersytet Wirtualny (PUW). Pierwsze studia uruchomiono w październiku 2002 r.

20. Uniwersytet Jagielloński powołał w 2005 roku Centrum Zdalnego Nauczania dla promocji i koordynacji e-nauczania na Uniwersytecie. Zdalne nauczanie realizowane było na dwóch platformach: BlackBoard oraz Moodle • Także inne ośrodki akademickie oraz instytucje oświatowe realizują kształcenie zdalne: • Centrum Edukacji Niestacjonarnej Politechniki Gdańskiej, • Portal Zdalnej Edukacji Politechniki Wrocławskiej (ePortal), • Internetowa platforma edukacyjna SWPS, • Kolegium Nauczycielskie w Bielsku-Białej, • Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny METIS • w Katowicach

21. Model COME Prace nad edukacją internetową rozpoczęto na UW już w 2000 r. Cel - przełamywaniu barier geograficznych, czasowych i społecznych w dostępie do edukacji uniwersyteckiej na najwyższym poziomie oraz wykorzystanie najnowszych technologii dla podniesienia jakości kształcenia. Potrzebę rozwoju edukacji internetowej zrodziły wymagania rynku pracy związane z koniecznością podnoszenia wiedzy i umiejętności oraz uzyskiwania kompetencji w nowych dziedzinach wiedzy przez studentów, absolwentów i osoby spoza uniwersytetu. Od 2005/2006 siedem wydziałów UW we współpracy z COME tworzy Interdyscyplinarną Bazę Zajęć Akademickich (IBIZA).

22. Materiał nauczania poszczególnych kursów dzielony jest na bloki tematyczne (moduły) realizowane w cyklu jedno lub dwutygodniowym Treści kształcenia obejmują materiały drukowane oraz postaci cyfrowe informacji, wykorzystujące zróżnicowane środki wyrazu, tj. dźwięk, obraz statyczny i ruchomy, animację oraz zmodyfikowany tekst, uwzględniający specyfikę narzędzia

23. Istotna z punktu widzenia dydaktyki jest możliwość tworzenia i korzystania przez słuchaczy z symulacji procesów i zjawisk, oraz z demonstracji działania urządzeń bądź realizacji eksperymentów szczególnie trudnych w warunkach tradycyjnych lub też zbyt kosztownych (np. demonstracja działania niebieskiego lasera, przygotowana przez Wydział Fizyki UW). Konstrukcja materiałów dydaktycznych respektuje ograniczone możliwości techniczne sprzętu i łączy internetowych z których korzystają słuchacze (komputer z kartą dźwiękową, jednak bez kamery internetowej). Indywidualizowany jest poziom trudności, a o jego podwyższeniu lub obniżeniu decydować może nie tylko nauczyciel, ale i student.

24. Zajęcia dydaktyczne prowadzą dwie osoby. Wykładowcy pomaga integrator, którego zadaniem jest inicjowanie i monitorowanie interakcji między studentami dla stworzenia grupy społecznej, wspierającej proces uczenia się indywidualnych uczestników kursu Wirtualna klasa składa się z około 25 studentów. Jeśli w kursie uczestniczy kilka grup w trakcie kursu nie dochodzi zazwyczaj do spotkań między nimi. Czas spędzany w uczelni i na dojazdach do niej zastępowany jest czasem spędzanym w internetowej platformie edukacyjnej Uniwersytetu Warszawskiego

25. Komunikacja nauczyciela ze słuchaczami jest zróżnicowana i obejmuje wymianę informacji drogą korespondencyjną w trybie synchro- i asynchronicznym oraz – spotkań F2F tj. w drodze kontaktu bezpośredniego, umożliwiającego dialog osobowy uczestników kursu z nauczycielem (zajęcia dydaktyczne lub konsultacje indywidualne i grupowe w trakcie kursu, także egzaminy i niekiedy zaliczenia). Preferowane są formy komplementarne (blended learning), łączące edukację zdalną ze stacjonarną

26. Zadaniem studenta jest poznanie porcji materiału o zróżnicowanej formie oraz wykonanie zadań domowych (testy wyboru i uzupełnień, ankiety) w trybie pracy indywidualnej lub/i grupowej. Wykonanie zadań sprawdza wykładowca, korzystając z programów komputerowych (analiza odpowiedzi testowych, częstotliwości i czasu uczestnictwa w kursie itp.) Zazwyczaj wykonanie w terminie 80% zadań kwalifikuje uczestnika kursu do egzaminu i uzyskania stosownego wpisu do indeksu lub certyfikatu dla osób spoza Uniwersytetu. Ponieważ sprawdziany wiedzy i umiejętności są równoważne wymaganiom stawianym studentom w kursach stacjonarnych, stąd też równoważne im są uzyskiwane zaliczenia, certyfikaty i dyplomy

27. Analiza modelu dydaktycznego COME UW ujawnia szereg zalet kształcenia zdalnego: przełamanie barier geograficznych i czasowych, niwelowanie barier społecznych i osobowych, możliwośćkomplementarnego wykorzystania zalet kształcenia tradycyjnego i zdalnego w systemieblended learning. W COME istnieje również możliwość realizacji kursów multimedialnych, w pełni zautomatyzowanych. Ich przydatność i wartość dydaktyczna są jednak ograniczone.

28. Koszt przygotowania materiałów i zajęć zdalnych jest wyższy niż form tradycyjnych, można je jednak wykorzystać wielokrotnie. Podobnie nakład pracy wykładowcy związany z prowadzeniem zajęć może zostać znacznie obniżony przez wprowadzenie opisywanej uprzednio funkcji integratora. Znaczenie roli integratora wynika ze specyfiki kształcenia zdalnego, wagi motywacji studentów i przymusu szkolnego.

29. Zinstytucjonalizowany system edukacji nie jest nam potrzebny do dostarczenia informacji, ale do wymuszenia na nas następnych etapów procesu uczenia się (krytyczna analiza informacji, niezniekształcone zapamiętywanie, umiejętność połączenia nowych informacji w całość, umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy) /…/ Proces uczenia się jest żmudny i skomplikowany – zapoznanie się z nowymi informacjami to zaledwie czubek góry lodowej. Aby przejść te wszystkie etapy konieczne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu motywacji /…/ Potrzebujemy, więc takiej organizacji procesu uczenia się, która utrzymywałaby odpowiedni poziom motywacji (przekładający się na poziom pobudzenia organizmu) zarówno w danym momencie jak i w krótszym czy dłuższym interwale czasowym Grażyna Wieczorkowska

30. Trudną rolę tworzenia grupy społecznej z osób zapisanych na kurs oraz interakcji ze studentami spełnia w modelu COME nie wykładowca, a integrator. To on zna wszystkich uczestników kursu i ich drogę poznania. Pomaga pokonywać zniechęcenie i frustrację, inicjuje dyskusje grupowe i wspiera w pokonywaniu barier. Jego rola jest nie do przecenienia Integrator w procesie kształcenia zdalnego wykonuje czasochłonne zadania umożliwiając wykładowcy koncentrację na definiowaniu celów, doborze i przekazie treści kształcenia, formułowaniu wymagań wobec studentów i zadań testów służących kontroli, a także na ocenie przebiegu procesu nauczania-uczenia się oraz jego modyfikacjach

31. ITC są narzędziem rozwoju naukowo-technicznego, przeobrażeń społecznych i procesów globalizacji. Ów rozwój jednak nie jest możliwy bez działań na niwie oświatowej. Kształcenie tradycyjne wzbogacane bywa coraz częściej i coraz sprawniej przez zdalne Edukacja zdalna stała się społecznym faktem pomimo oporu środowisk zachowawczych Jeśli przyjąć, że uczenie się jest związane z indywidualną odpowiedzialnością człowieka za własny rozwój przez kształcenie, a edukacja jest fundamentalnym prawem człowieka, to uznać też należy, iż kształcenie ustawiczne bez edukacji zdalnej, realizowanej z wykorzystaniem ITC pozbawione jest perspektyw i mało realne

32. Rozwój tej formy kształcenia wymaga: • świadomości, że jej odbiorca jest rozproszony terytorialnie, zawodowo, wiekowo, kompetencyjnie i kondycyjnie, • szacunku liczby odbiorców • dużych nakładów finansowych na początek • rozwiązań systemowych określających miejsce i rolę tej formy kształcenia w danej instytucji, • zasad organizacyjnych regulujących jej prawidłowe funkcjonowanie, • pracy zespołowej

33. Bariery rozwoju kształcenia zdalnego 1. Obawy tych, którzy dostrzegają kulturowe, społeczne i osobowe zagrożenia płynące z realizacji kształcenia zdalnego, bądź tych, którzy widzą w nim groźbę nowej formy dominacji, a także tych, którzy przyjmują postawy zachowawcze 2. Nieuregulowane aspekty prawne, ekonomiczne i organizacyjne (prawo autorskie, wynagrodzenia dla nauczycieli realizujących kształcenie zdalne, sposób rozliczania pensum dydaktycznego, kompetencje itd.) 3. Brak dobrze przygotowanych specjalistów owego kształcenia (studia podyplomowe borykają się z brakiem naboru kandydatów z powodu nieuznawania takich studiów za kwalifikacyjne – brak standardu) 4. Niski poziom nakładów na oświatę oraz pauperyzacja środowisk nauczycielskich i pedagogicznych w Polsce 5. Zbyt wysokie koszty sprzętu, programów komputerowych i łączności z Internetem (trwającej czas dłuższy lub stałej, a niezbędnej w przypadku e-learningu), zwłaszcza dla spauperyzowanych środowisk wiejskich oraz środowisk robotniczych 6. Nieefektywny sposób wykorzystywania pracowni komputerowych w szkołach (niemal wyłącznie na lekcjach i ewentualnie na kółkach zainteresowań) oraz niedowład systemu permanentnej modernizacji sprzętu (projekt typu „Moodle szkolne” jest jaskółką, a nie normą).

34. Jakie rozwiązania mogą zostać zastosowane dla przezwyciężenia powyższych przeszkód? 1. Inicjatywy legislacyjne, a zwłaszcza umożliwienie kształcenia w zakresie technologii informacyjnych (bądź edukacji informatycznej i medialnej) na kierunkach pedagogicznych (a nie wyłącznie na Wydziałach Informatyki). 2. Ustanowienie standardów dla kierunku nauczycielskiego lub lepiej pedagogicznego w zakresie kształcenia zdalnego. 3. Ustalenie norm organizacyjnych i ekonomicznych dla e-learningu oraz budowanie świadomości społecznej sprzyjającej edukacji zdalnej. 4. Wprowadzenie odpowiednich programów kształcenia (kursy, warsztaty, konferencje i inne formy) dla czynnych zawodowo nauczycieli i pedagogów.

35. Etapy rozwoju e-kształcenia na UW(wg Marii Wilkin)

36. Efekty działań lata 2000-2007 (wg Marii Wilkin) Liczba uczestników kursów i studiów internetowych na UW

37. Sednem edukacji jest jej jakość. Ona wpływa na to czego studenci się uczą, jak dobrze się uczą i jakie korzyści uzyskują ze swej edukacji EFA Global Monitoring Report 2005: Education for All. The Quality Imperative. Wersjaelektronicznazob.: http://www.unesco.webpark.pl/ Jakość zależy nie tylko od kondycji ekonomicznej szkoły, wiąże się też z osobą wychowawcy, nauczyciela-mistrza, z jego kompetencjami merytorycznymi i dydaktycznymi, z relacjami społecznymi w klasie, aspiracjami poznawczymi uczniów, ich motywacją itd.

38. Przenoszony do przestrzeni wirtualnej proces kształcenia akademickiego respektować musi wartości pedagogiczne, a nie jedynie techniczne czy informatyczne. Dopiero łączne ich uwzględnienie w planowanych przedsięwzięciach prowadzić może do sukcesu dydaktycznego i – ekonomicznego • Aksjologiczny kontekst kształcenia zdalnego wydaje się wart penetracji badawczej zwłaszcza w zakresach: • wyzwań aksjologicznych, • stanu uwzględniania wartości pedagogicznychw procesach • kształcenia zdalnego na poziomie akademickim, • konsekwencji osobowych i społecznych braku bądź występowania • owych wartości w procesach kształcenia zdalnego (także barier), • katalogu zadań wychowawczych wynikających z obecności mediów • w procesie kształcenia oraz aksjologicznego i kulturowego ich • kontekstu

39. Na wartości pedagogiczne składają się wartości dydaktyczne, wartości akademickie, a także wartości prakseologiczne i społeczne Pierwsze z nich odnaleźć można w pracach Wincentego Okonia oraz wielu innych pedagogów. Uzasadnienie zaś oraz dydaktyczną i medialną perspektywę wraz z uzasadnieniem w jakże aktualnej myśli Władysława Zaczyńskiego Kontekst kulturowy i cywilizacyjny sprawia, że w katalogu wartości akademickich na szczególną uwagę zasługują: prawda, sumienność i mądrość. Warto też zapewne przywołać te wartości, które wymieniał Bogdan Suchodolski, przedstawiając koncepcję wychowania dla przyszłości i pokoju, jak również te, które wynikają z głoszonej przez Józefa Półturzyckiego i wielu innych koncepcji edukacji permanentnej

40. Poszukując wartości prakseologicznych,aktualnych w kontekście budowy w Unii Europejskiej społeczeństwa wiedzy i nowych stratyfikacji społecznych, nie sposób nie sięgnąć do Tadeusza Kotarbińskiego, wskazującego na: sprawność, efektywność, produktywność, użyteczność, a także spolegliwość Decyzja o uwzględnianiu wartości prakseologicznych w procesie zdalnego kształcenia akademickiego jednostek aktywnych, a nie biernych w sferze poznawania, przeżywania i zmieniania świata wydaje się być potrzebą społecznie istotną i pożądaną

41. Na wartości społeczne składają się nie tylko wartości ogólnoludzkie (jako kryterium człowieczeństwa), ale także innowacyjność, zdolność do spełniania kierowniczych ról społecznych czy tak podkreślana przez Karola Adamieckiego - zdolność harmonizacji Poszukując wartości społecznych warto też sięgnąć do umiejętności rozmowy bezpośredniej i dialogu osobowego, a nie jedynie -komunikowania i dialogu maszynowego oraz pamiętać o niebezpieczeństwach wynikających z aspołecznego charakteru indywidualnych studiów e-learningowych Nie trzeba wyważać otwartych drzwi. Literatura pedagogiczna dostarcza niezbędnej refleksji. Odnaleźć ją można na kartach ksiąg Heleny Radlińskiej, Aleksandra Kamińskiego, Ryszarda Wroczyńskiego, Antoniego Bolesława Dobrowolskiego i in.

42. Mądrość rodzi się z pragnienia człowieka by wiedzieć i rozumieć, podobnie jak dom powstaje z odwiecznej potrzeby budowy gniazda Nie każde jednak nagromadzenie wiedzy prowadzi ku mądrości, podobnie jak nie każdy stos cegieł i cementu jest domem

43. Jest wielkim przesądem przypuszczać, że wiedza może być zdobywana jedynie przez chodzenie do szkół i uczelni Nie ma nic bardziej nobilitującego i trwałego niż samokształcenie Mahatma Gandhi

44. Dziękuję

45. Kształcenie komplementarne – kontekst informatyczny i dydaktyczny Wyższa Szkoła Gospodarki Studium Języków Obcych Bydgoszcz, dn. 19 marca 2010 roku