240 likes | 544 Views
İnsanlar, nerede kuvvet görürse hak orada sanır, oysa hak ile güç pek az birleşirler Joseph Rouse. ENDOMETRİOSİS EVRELEME SİSTEMLERİNİN KRİTİK ANALİZİ. Dr. Kutay Biberoglu Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı
E N D
İnsanlar, nerede kuvvet görürse hak orada sanır, oysa hak ile güç pek az birleşirler Joseph Rouse
ENDOMETRİOSİS EVRELEME SİSTEMLERİNİN KRİTİK ANALİZİ Dr. Kutay Biberoglu Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Üreme Endokrinolojisi ve İnfertilite Bilim Dalı
Sunu Akış Planı • Geçmişten bugüne evreleme sistemleri • Neden halen evreleme sistemi arayışı içindeyiz? • Gelecekteki olası sınıflamalar • Evrelemenin klinik uygulamaya etkileri
Geçmişten bugüne evreleme sistemleri AFS rASRM • İlk evreleme sistemi önerisi – 19791 AFS (ASRM) • Hastalığın şiddetinin cerrahi tedavi başarısını öngöreceği varsayımıyla dört evre 2 • Sürekli revizyonlar & yeni sistem arayışları • AFS. Classification of endometriosis. Fertil Steril 1979;32:633–634 • Adamson GD. Curr Opin Obstet Gynecol 2011; 23: 213–220
Histolojik doğrulama : kırmızı - %100, siyah - %92, beyaz- %31Mettler L. 2003 CPP/infertilite/karma renk/>5mm derin/>10 mm geniş -%75Wanyonyi SZ. 2011
Geçmişten bugüne evreleme sistemleri AFS rASRM ENZIAN rENZIAN • İlk evreleme sistemi önerisi – 19791 AFS (ASRM) • Hastalığın şiddetinin cerrahi tedavi başarısını öngöreceği varsayımıyla dört evre 2 • Sürekli revizyonlar & yeni sistem arayışları • AFS. Classification of endometriosis. Fertil Steril 1979;32:633–634 • Adamson GD. Curr Opin Obstet Gynecol 2011; 23: 213–220
a : douglas & vajina b : uterosakral lig. & kardinal lig. c : rektum, rektosigmoid E – ENDOMETRIOSIS (şiddet 1-4) F – EKSTERNAL HASTALIK FI – rekto sigmoid dışında intestinal infiltrasyon FA – Uterin adenomyosis FB – derin mesane tutulumu FU – intrinsik üreteral infiltrasyon Haas D et al. Fertil Steril 2011;95:1574–8 FO – diğer lokalizasyonlar
rEnzian sınıflaması Akslar, minör peritoneal lezyionlar, kul-de-sak, Gr 4 • rASRM & Enzian sistemlerinde çift kayıt yok • Yüzeyel periton lezyonları rASRM ile retroperitoneal yapılar ise Enzian ile değerlendirilmeli • Komplike, ağrı / infertilite kapsam dışı Haas D. et al. Arch Gynecol Obstet 2013; 287:941–945 Haas D. et al. Arch Gynecol Obstet 2013; 287:941–945
DIE için Transvajinalsonografi &kontrast- MRI - kolonografi Coccia ME, Rizzello F. Ann N Y Acad Sci 2011; 1221:61–69 Vimercati A et al. Ultrasound Obstet Gynecol 2012; 40: 592–603 Zupi E. 4th Reproductive Medicine Congress. Sept. 26-29, 2013, Antalya, Turkey
Geçmişten bugüne evreleme sistemleri AFS rASRM ENZIAN EFI rENZIAN • İlk evreleme sistemi önerisi – 19791 AFS (ASRM) • Hastalığın şiddetinin cerrahi tedavi başarısını öngöreceği varsayımıyla dört evre 2 • Sürekli revizyonlar & yeni sistem arayışları • AFS. Classification of endometriosis. Fertil Steril 1979;32:633–634 • Adamson GD. Curr Opin Obstet Gynecol 2011; 23: 213–220
Neden rASRM evresi ile ağrı semptomu arasında zayıf bir korelasyon var? Oyunuz… ? ? Ağrı ile evre arasında korelasyon yoktur rASRM hastalığı yeterince hassas olarak yansıtmaz
Histologic verification : red - %100, black - %92, white- %31Mettler L. 2003 CPP/infertility/mixed colour/>5mm deep/>10 mm wide -%75Wanyonyi SZ. 2011 rASRM • En yaygın ve sık kullanılan sistem • Tanı için güvenilir1 • Çalışmalarda sık kullanım • Peritonda yüzeyel lezyonlar evrelemeye dahil • AMA, klinik gerekliliği sorgulamada: • Ağrı-evre arasında korelasyon yok • DIE or organ tutulumu göstermiyor • Tedaviyi yönlendirmiyor, prognozu öngörmüyor • Schliep KC et al. Obstet Gynecol 2012;120:104–12
Diğer alternatifler nelerdir? p=0.00012 • ENZIAN • DIE ve retroperitoneal yapılar için rASRM evreleme sistemine destek • Ağrı & fertiliteiçin yetersiz • Komplike / yaygın kullanımı yok1 • EFI • İçinde rASRM var • 3 çalışmada valide edilmiş2–4 • EFI skoru ile non-ART gebelik için geçen süre korele4 • Tedavi planında yardımcı 80 71.8 44.4 Cerrahi sonrası <3 yıl içinde kümülatif gebelik hızı (%) 0 5-7 8-10 EFI skoru • Adamson GD. Curr Opin Obstet Gynecol 2011; 23: 213–220 • Wei DM et al. Zhonghua Fu Chan Ke Za Zhi 2011; 46:806–808 • Yacoub A et al. World Congress Endometriosis. Montpelier, France. S#10-4. 7 September 2011 • Tomassetti C et al. Hum Reprod. 2013;28(5):1280-8
Ağrı Var olan sistemlerin özeti
Neden endometriosisi evreleme çabalarına devam edelim? • İyi bir evreleme sistemi: • Aynı dilde konuşmayı sağlar • Tanı spesifisitesi sağlar • Karşılaştırmaları standardize eder • Araştırmaları hızlandırır / kolaylaştırır • Tedavi planı yönlendirir ve monitorize eder
Hastalığın yaygınlığını & ağrı / infertilite ilişkisini yansıtmalı Non-invaziv olmalı İdeal bir evreleme sistemi… Tedavi planını yönlendirmeli: Uygulaması kolay olmalı • Prognozu öngörmeli (medikal ve operatif) • Rekürens riskini öngörmeli • Tedavi prognozunu monitorize etmeli
Gelecekteki olası sistemler • AAGL • Proje 2007 yılında AAGL endometriosis cerrahi ilgi grubu tarafından başlatıldı • Otoriteler ağrı & infertilite açısından önemli gördükleri anatomik faktörleri skorlamaya başladılar • Hipotez:Eğer hastalık doğru şekilde tanımlanabilirse en sonunda bu tanımların analizinden pratik bir evreleme sistemi doğabilir • 30 otoritenin verileri analiz edilerek skorlandırıldı • Bu verilere göre AAGL yeni bir sistem önerecek • Ön sonuçlar ağrı, infertilite ve cerrahi güçlük ile korele gibi.. • Endometriosis Classification Committee, Ad Hoc Committee of the AAGL. 2007 • Martin DC et al. AAGL Annual Meeting. Orlando, Florida. 17 November 2009
Gelecekteki olası sistemler • Semptomlar & rASRM ile korele serolojik belirteçler • CA-125, TNF, IL-1, IL-6, IL-8 ² • AMH serum düzeyleri ve hastalığın şiddeti ile ilişki² • US ile görülemeyen endometriosis tanısında %81-90 duyarlılık & % 63-81 özgünlük ile Annexin V, VEGF, CA-125 & sICAM-1/veya glycodelin² Transvajinal sonografi & DIE için kontrastlı magnetik rezonans-kolonografi ¹ “Genome-wide” profil – endometriosiste subtelomerik hipermetilasyon ¹ Vimercati A et al. Ultrasound Obstet Gynecol 2012; 40: 592–603 ¹Coccia ME, Rizzello F. Ann N Y Acad Sci 2011; 1221:61–69 ²Socolov R et al. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2011; 154:215–217 ² Shebl O et al. Gynecol Endocrinol 2009; 25:713–716 ² Vodolazkaia A et al.Hum Reprod 2012; 27:2698–2711 ³ Borghese B et al. Mol Endocrinol 2010; 24:1872–1885
Bugün hastalarımızı nasıl yönetelim? • Var olan sistemler gereksinimleri karşılamıyor & tanı için laparoskopik işlem gerektiriyor • Pragmatik, hasta odaklı bir yönetim planı: • Evrelemeyi klinik çalışmalara sınırlayalım • Sadece tedavi edici cerrahi gerekiyorsa evrelemeyi düşünelim • Eğer cerrahinin amacı fertiliteyi düzeltmek ise EFI kullanalım • Ağrılı hastalarda & başka endikasyon yoksa evreleme gerekli olmayabilir • VAS / B&B & US ile monitorizasyon ve ölçüm yeterli olabilir
Her zaman cerrahi gerekli mi? “Tanı için mutlaka bir laparoskopi yapılmalı ezberine meydan okunmalıdır . Cerrahi yapılmadan da tanı konulabilir . “..Endometriosis görülse bile ağrının nedeni olmayabilir” “Çoğu laparoskopide ağrı için belirli bir patoloji bulunmaz” Eğer DIE veya ovarian endometriosis şüphesi varsa özellikle ergen ve genç erişkinlere salt peritoneal odakları görmek ve tedavi etmek için laparoskopi yapılmamalıdır. Peritoneal hastalık tedavisinin endometriosisin doğal gidişatına etki yaptığına dair bir kanıt yoktur. Vercellini P et al., Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2008;22(2):275–306
Endometriosis tedavi kılavuzları * * * 2013 2005 2006 2010 ASRM Brazil DoH ESHRE DRAFT KSOG ESHRE RCOG SOGC DGGG Ağrı tedavisinde kesin tanı koymadan tedavi* ESHRE=European Society of Human Reproduction and Embryology; ASRM=The American Society for Reproductive Medicine; RCOG=Royal College of Obstetricians and Gynaecologists; SOGC=Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada.DGGG=German society for gynecology and obstetrics, KSOG – Korean Society of Obstetrics and Gynecology DoH = Brazilian Department of Health Streuli, I et al. Expert Opin Pharmacother, 2013;14(3):291-305
Multidisipliner ekip çalışması Jinekolog Radyolog Epidemiologist IVF ekibi Kolorektal cerrah Ürolog Beslenme uzmanı Psikolog
ÖZET • Şu anda elimizdeki evreleme sistemleri hastalığı hassas ve güvenilir şekilde yansıtmıyor • Yeni ve gelecekte olası sistemler (EFI & AAGL) ümit vadediyor • Şimdilik hastalığı değil hastayı, pragmatik bir yaklaşımla tedavi etmeliyiz