WEB SİTE TASARIMLARIMLARINDA KULLANILABİLİRLİK DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİNİN ÖNEMİ

1. WEB SİTE TASARIMLARIMLARINDA KULLANILABİLİRLİK DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİNİN ÖNEMİ Arş. Gör.Elif KILIÇ Prof. Dr. Zülal GÜNGÖR Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü

2. Sunum Planı • Kullanılabilirlik • Kullanılabilirlik Değerlendirmesi • Çalışma Amacı • Yöntem • Anket Sonuçlarının Analizi • Sonuç

3. Kullanılabilirlik Kullanılabilirlik; Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu (ISO)’nun tanımına göre; • Etkililik, bir sistemin kullanımıyla belirlenen amaçlara ulaşma derecesidir. • Etkinlik, bu amaçlara ulaşmak için harcanması gereken kaynakların bir ölçüsüdür. • Memnuniyet ise kullanıcının sistemi kabul edilebilir bulma derecesidir.

4. Kullanılabilirlik Değerlendirmesi • Web siteleri yaygınlaştıkça bu sitelerin kullanılabilirliğinin değerlendirilmesine duyulan ihtiyaç da artmıştır. • Kullanılabilirlik değerlendirme yöntemleri site problemlerinin belirlemesinde sadece bir yardımcı araç olmayıp aynı zamanda bu problemlerin çözümü için geliştirilen bir yoldur. • Bu yöntemler hem tasarım değişikliklerine yol açmakta hem de bu değişikliklerin değerlendirilmesini sağlamaktadır. Kullanılabilirlik testi ile anketler bu amaçla kullanılan kullanılabilirlik değerlendirme yöntemlerindendir.

5. Kullanılabilirlik Değerlendirmesi Kullanılabilirlik testi, gerçek kullanıcılar ve gerçek görevler ile yapılan ve arayüzlerin değerlendirilmesinde kullanılan en yaygın ve en temel kullanılabilirlik mühendisliği metodudur. Bu metodun amacı, arayüz ile kullanıcı arasındaki etkileşimi incelemek ve ürünün kullanılmasında engel oluşturan kullanılabilirlik problemlerini tespit etmektir. Kullanıcı arayüz arasındaki etkileşim gerçek ortamda yapılan gözlem ve ölçümlerle incelenir.

6. Kullanılabilirlik Değerlendirmesi Anketler, genellikle kullanıcıların web sayfaları hakkında görüşlerini almak için kullanılmaktadır. Günümüzde, anket tasarımı başlı başına bir çalışma konusudur. Anketlerde, sonuçlarının güvenilir olması için geçerliliği kanıtlanmış soruların kullanılması gerekmektedir. Literatürde kullanılan kullanıcı memnuniyeti ile kullanıcı görüşlerini ortaya çıkaran birçok anket bulunmaktadır .

7. Çalışmanın Amacı Gazi Üniversitesi Merkez Kütüphane web sitesi daha önce yapılan bir çalışmada kullanılabilirlik testi ile değerlendirilmiş ve bulunan kullanılabilirlik problemlerinin çözümü ile yeni bir tasarım geliştirilmiştir. Bu çalışmada ise; Anket yöntemi ile • Tasarım Değişiklikleri • Mevcut tasarım ile yeni tasarımın karşılaştırılması • Kullanıcı Memnuniyeti • Mevcut tasarım ile yeni tasarımın kullanıcı memnuniyetinin ölçülmesi

8. Çalışmanın Amacı Kullanılabilirlik Faktörleri • Kontrol Edilebilirlik • Öğrenilebilirlik • Yardım Edilebilirlik • Görünürlük • Etkinlik • Memnuniyet

9. Yöntem Anket Soruları

10. Yöntem Likert Skalası 5 seçenekli: Kesinlikle katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle katılmıyorum

11. Yöntem Ankete katılan kullanıcı grupları kullanılabilirlik testlerine katılan katılımcılardan oluşmuştur. • Lisans öğrenci (16) • Lisansüstü öğrenci (14) • Akademisyen (17) Toplam: 47 katılımcı

12. Yöntem Kullanılan İstatiksel Testler: • Alpha Testi Anketlerden elde edilen bilgilerin güvenilir olduğu ve anket sorularının çalışmanın amacına uygun olarak hazırlandığı bu test ile ortaya çıkarılmıştır. • Eşleştirilmiş T-testi Her iki tasarım için yapılan anketler aynı katılımcılara uygulandığından anket sonuçları bu test ile karşılaştırılmıştır.

13. Anket Sonuçlarının Analizi Lisans Öğrencileri p<0,05

14. Anket Sonuçlarının Analizi Lisans Öğrencileri

15. Anket Sonuçlarının Analizi Lisansüstü Öğrencileri

16. Anket Sonuçlarının Analizi Lisansüstü Öğrencileri

17. Anket Sonuçlarının Analizi Akademisyenler

18. Anket Sonuçlarının Analizi Akademisyenler

19. Sonuç • Sonuçlar incelendiğinde altı kullanılabilirlik faktörü açısından yeni tasarımın mevcut tasarıma göre daha iyi olduğu görülmüştür. • Eski tasarımın kullanıcı memnuniyeti son derece düşük çıkmıştır. • Yeni tasarımın kullanıcı memnuniyeti oldukça yüksek çıkmıştır.

20. Sonuç • Anketlerin kullanıcı memnuniyetini ölçmede ve tasarım değişikliklerinin değerlendirilmesinde etkin bir şekilde kullanılabileceği söylenebilir. • Tasarımda ortaya çıkan sorunların ve yapılması gereken tasarım değişikliklerinin tespit edilmesinde kullanılan kullanılabilirlik testinin, kullanıcı memnuniyetini artırmada etkili olduğu da bu çalışma sonucunda ortaya çıkmıştır.

21. Sonuç • Kullanıcı dostu tasarımlar yapmak için kullanılabilirlik değerlendirme yöntemlerinin hem tasarım hem de değerlendirilme aşamasında etkin bir şekilde kullanılması gereklidir.

22. Kaynaklar • Jordan, P., “An introduction to usability”, Taylor and Francis, 1998. • Bevan, N., "Human-Computer Interaction Standards", Proceedings of the 6th International Conference on Human-Computer Interaction, Yokohama, 1995, pp 885-890. • Nielsen, J., “Usability Engineering”,Academic Press, Boston, 1993. • Gürses, E., “Web sitelerinde kullanılabilirlik çalışmaları ve kullanılabilirlik değerlendirme yöntemleri”, Akademik Bileşim 2005, Adana , 2005.

23. Kaynaklar • Battleson, B., Booth, A., and Weintrop, J., "Usability testing of an academic library web site: a case study." ,The Journal of Academic Librarianship, vol. 27, no 3, 2001, pp 188-198 • Kılıç, E., Kullanılabilirlik Test Yöntemi, Sezgisel Değerlendirme Yöntemi ve Analitik Hiyerarşi Prosesi Yaklaşımı ile Bir Üniversite Kütüphane Web Sitesinin Kullanılabilirlik Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2005 • Acarturk,C., “Üniversite Kütüphane Sayfalarında Kullanılabilirliğin Önemi Ve Kullanılabilirlik Testleri ”,Akademik Bileşim 2004, Trabzon, 2004. • Folmer, E., and Bosch J., “Architecting for usability:a survey”, The Journal of Systems and Software”, Vol 70, ,2004, pp 61-78.

24. Kaynaklar • Chen, P. R., “User satisfaction of using Stanford's library system: Socrates”, Son giriş tarihi: 21Haziran 2003, Web adresi: http://hci.stanford.edu/cs377/schiano/SampleSurveyPilot.pdf. • Lewis, J. R., “IBM Computer usability satisfaction questionnaires psychometric evaluation and instructions for use”, International Journal of Human-Computer Interaction, vol. 7, no 1,1995, pp 57-78. • “SUMI”, Son giriş tarihi: Ocak 2005, Web adresi: http://www.ucc.ie/hfrg/questionnaires/sumi • “Website Analysis and Measurement Inventory”, Son giriş tarihi: Ocak 2005, Web adresi: http://www.ucc.ie/hfrg/questionnaires/wammi,

25. TEŞEKKÜRLER • Elif KILIÇ • elifkilic@gazi.edu.tr