1 / 90

Leerprocessen en subtypes bij kinderen met Developmental Coordination Disorder (DCD)

Leerprocessen en subtypes bij kinderen met Developmental Coordination Disorder (DCD). Promotor : Prof. dr. Annemie Desoete Copromotoren : Prof. dr. Herbert Roeyers Prof. dr. Hilde Van Waelvelde. Stefanie Pieters. Gesteund door:. Overzicht presentatie:. Probleemstelling Onderzoeksdesign

hector-hoffman
Download Presentation

Leerprocessen en subtypes bij kinderen met Developmental Coordination Disorder (DCD)

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Leerprocessen en subtypes bij kinderen met Developmental Coordination Disorder (DCD) Promotor: Prof. dr. Annemie Desoete Copromotoren: Prof. dr. Herbert Roeyers Prof. dr. Hilde Van Waelvelde Stefanie Pieters Gesteund door: Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  2. Overzicht presentatie: • Probleemstelling • Onderzoeksdesign • Preliminaire resultaten Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  3. Een waaier aan termen… (Magalhaes, Missiuna, & Wong, 2006) • DevelopmentalCoordination Disorder • Specificdevelopmental disorder of motor function • Clumsychildren (onhandige kinderen) • Developmentaldyspraxia (ontwikkelingsdyspraxie) • Handwritingproblems • Hand-eyecoordinationproblems • Sensoryintegrationdysfunction • Deficits in attention, motor control and perception (DAMP) • Minor neurologicaldysfunction Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  4. Developmental Coordination Disorder (DCD) • DSM-IV-TR (APA, 2000): • A. Dagelijkse activiteiten met motorische coördinatie duidelijker slechter dan verwachting o.b.v. CL en IQ • B. Interferentie schoolse activiteiten of dagelijks leven • C. Geen medische aandoening (vb. cerebrale parese) of ASS • D. Verstandelijke beperking: motorische moeilijkheden ernstiger dan verwacht  Gebruik in onderzoek Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  5. Specific Developmental Disorder of Motor Function (SDDMF) • ICD-10 (WHO, 1992) • Ernstige stoornis van de ontwikkeling van motorische coördinatie • Geen verklaring i.t.v. IQ of een specifieke aangeboren of verworven neurologische stoornis • Meestal een uitgesproken onrijpheid van het zenuwstelsel: • Choreatiforme (=snel, ongericht) bewegingen van niet ondersteunde ledematen of spiegelbewegingen • Gestoorde fijne en grove motorische coördinatie • Exclusies: afwijkingen van gang en beweging, coördinatiegebrek, ten gevolge van ‘zwakzinnigheid’ • Gebruik in de praktijk (RIZIV) • ~ DSM-IV-TR, behalve: interferentie met dagelijks leven Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  6. Bespreking DSM-IV-TR inclusiecriteria DCD o.b.v. review (n=176) (Geuze et al., 2001) • CRIT. A - motorisch functioneren: • Meest gebruikt: M-ABC (2) of TOMI (50%) • Cut-off: pc 5 - 20 (ngl. type studie) • 97% studies: < pc 15 of -1 SD • CRIT. B - interferentie DL: • Moeilijk te operationaliseren • 40% studies: negeren • 60% studies: logisch gevolg wanneer selectie kinderen in HV Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  7. Bespreking DSM-IV-TR inclusiecriteria DCD o.b.v. review (n=176) (Geuze et al., 2001) • CRIT. C - geen medische aandoening/ASS: • Medische aandoening: • Moeilijk om te operationaliseren • Bijna alle studies: voldaan, zonder verduidelijking methode (uitz. 1 studie) • ASS: 0% studies • CRIT. D - verstandelijke beperking: mot. moeilijkheden ernstiger dan verwacht • 45% IQ gemeten, cut-off: 70 - 85 • 35% gevolg van selectie in gewoon onderwijs Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  8. Vaststellingen: • Prevalentie: 6% (APA, 1994) • Vlaanderen/België? • Zeerheterogenestoornis / comorbiditeiteerderregeldanuitzondering(Kaplan et al., 1998) • ADHD: 50% (Gillberg, 2003; Kadesjo & Gillberg, 2001) • Leerstoornissenonderscheid dyscalculie / dyslexie? Onderzoeks-vragen: • Prevalentie DCD en dyscalculie in CAR? • Co-morbiditeit DCD en dyscalculie in CAR? • DCD + dyscalculie > DCD + dyslexie in CAR? Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  9. Methode Registratie: Aanmeldingsklacht RIZIV-code ICD-10 codes  3658 patiënten CAR Vlaanderen Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  10. Subtypes binnen DCD vanuit verschillende benaderingen: (Visser, 2007) • Empirische benadering: • Initiële focus: descriptieve analyse van motoriekLater: clusteranalyse • Grote verschillen, naargelang gebruikte instrumenten • Geen eenduidigheid, tenzij één gemeenschappelijk subtype: gegeneraliseerd sensomotorisch deficit Voorbeeld: Lyytinen & Ahonen (1988); Hoare (1994); Miyahara (1994); Dewey & Kaplan (1994); Wright & Sugden (1996); Macnab, Miller & Polatajko (2001) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  11. Subtypes binnen DCD vanuit verschillende benaderingen: (Visser, 2007) • Klinische benadering • Klinische kijk op subtypes • Vanuit kritiek op DSM-IV (=omschrijving van een té brede categorie) • 3 categorieën met subtypes daarbinnen: • Onhandige kinderen: trage en niet effectieve bewegingen • Onverwachte bewegingen: tremor, tics • Dyspraxie: slecht plannen van motorische taken Voorbeeld: Deuel (1992); David et al. (1981) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  12. Subtypes binnen DCD vanuit verschillende benaderingen: (Visser, 2007) • Procesgeoriënteerde benadering • Model van psychomotorisch functioneren • 3 subprocessen bij een beweging: • Programmeren van de beweging: ophalen uit LTM • Parameterbepaling van de beweging: kracht en tempo • Initiatie van de spieren: activeren van motorische componenten Voorbeeld: Smits-Engelsman et al. (1994); Van Galen et al. (1993); Schoemaker et al. (1994) Besluit: Inconsistente subtypes binnen DCD die geen rekening houden met comorbide problemen Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  13. Vaststelling: 4 subtypes van rekenstoornissen: • Semantische geheugendyscalculie: (Geary, 2004) • Problemen met snel en accuraat oproepen van rekenfeiten • Profiel komt niet overeen met jongere kinderen (deficithypothese) (Desoete & Roeyers, 2002; Geary, 2004) • Procedurele dyscalculie: (Geary, 2004) • Problemen met begrippen en complexe algoritmes • Vertraagde ontwikkeling (retardatiehypothese) • Visuospatieel subtype van dyscalculie: (Geary, 2004) • Visueel-ruimtelijke problemen • Getallenkennisdyscalculie: (McCloskey & Macaruso, 1995) • Problemen met lezen, schrijven en vergelijken van Arabische cijfers Onderzoeksvraag: Gevonden subtypes: algemene ontwikkelingsvertraging (retardatiehypothese) of afwijkend profiel (deficithypothese)? Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  14. Vaststellingen: • DCD vaker in BuO type 8 (Van Waelvelde & De Mey, 2007)  kans dat visueel-perceptuele problemen ook vaak voorkomen in combinatie met DCD • kans dat kinderen met DCD ook in aanmerking komen voor diagnose VSLD • Inconsistente subtyperingen (Hoare, 1994; Macnab, Miller, & Polatajko, 2001; Wright & Sugden, 1996) die geen rekening houden met comorbiditeit (Visser, 2007) • Subtyperingen binnen DCD enkel o.b.v. (perceptueel-)motorische variabelen (Visser, 2003; Wright & Sugden, 1996) Onderzoeks-doel: • Relatie tussen DCD en dyscalculie gedifferentieerd in beeld brengen • Zoeken naar subtypeso.b.v. cognitieve, motorische énperceptueel-motorische variabelen • PLEIDOOI VOOR HET INTEGREREN VAN ONDERZOEK NAAR SUBTYPES MET ONDERZOEK NAAR COMORBIDITEITEN (Visser, 2007) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  15. Comorbiditeit • Samen voorkomen van 2 of meer stoornissen (Neale & Kendler, 1995) • Verschillende hypothesen: • Kansmodel (Neale & Kendler, 1995) biedt geen verklaring • DCD: 1.7% -15.6% • Dyscalculie: 3% - 13.8% • Kaplan et al. (1998): 33% DCD bij kinderen met leer- en gedragsproblemen • Neuropsychologische profiel comorbide groep vergelijken met geïsoleerde groepen (Willcutt, et al., 2005)  3 hypothesen Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  16. Comorbiditeit • Fenocopy hypothese: • Eén van de stoornissen (DCD of dyscalculie) is primair en veroorzaakt de symptomen (motorische of rekenproblemen) van de andere stoornis, zonder bijhorende cognitieve profiel • Prestaties comorbide groep verschillen niet significant van de geïsoleerde groepen • Bijvoorbeeld: Het kind is ervan overtuigd dat hij de cijfers niet mooi (motorisch) kan schrijven en dus ook niet goed kan rekenen • (Pennington, 2006; Rhee et al., 2005; Wilcutt et al., 2005) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  17. Comorbiditeit • Cognitief subtype of cross-assortment hypothese: • De comorbiditeit van beide stoornissen vormt een andere, verzwarende derde stoornis die onafhankelijk is van de aparte stoornissen • Bijvoorbeeld: Kinderen met DCD en dyscalculie vallen anders uit wat betreft motorische en rekenvaardigheden dan kinderen met DCD en kinderen met dyscalculie. Ze hebben bovendien bijv. nog meer visueel-preceptuele problemen. • (Pennington, 2006; Rhee et al., 2005; Wilcutt et al., 2005) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  18. Comorbiditeit • Etiologisch subtype hypothese of three-independent disorders: • Eénzelfde etiologie ligt aan de basis van de comorbiditeit van DCD en dyscalculie. Dit leidt tot verschillende aandoeningen, waaronder DCD, dyscalculie en comorbide DCD en dyscalculie • Kinderen uit de comorbide groep vertonen een combinatie van deficits die ook geassocieerd zijn met DCD en dyscalculie afzonderlijk • Bijvoorbeeld: Kinderen met een comorbide problematiek vertonen geen significant slechtere resultaten dan kinderen met geïsoleerde DCD of dyscalculie • (Pennington, 2006; Rhee et al., 2005; Wilcutt et al., 2005) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  19. Voorspellingen van testprestaties o.b.v. comorbiditeitsmodellen a, b = scores, met a de hoogste score en b de zwakste score Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  20. Onderzoeksvraag Kunnen we op basis van de tekorten die de co-morbide groep vertoont de fenocopy hypothese, de etiologische subtype hypothese of de cognitief subtype hypothese ondersteunen? Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  21. Comorbiditeitsstudie Normaalbegaafde (IQ ≥ 85) kinderen van 7-13 jaar met diagnose van eenleerstoornis en/of DCD en/of AD(H)D Klinische diagnose en klinische score op relevante test (voldaanaandiscrepantie-, exclusie- en resistentiecriterium) Matching met controlekinderenobvleeftijd (CL en CL-1) en geslacht Recrutering via scholen, CAR en privé-therapeuten 4 testmomenten Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  22. Testbatterij Lezen(automatisatie): EMT: bestaandewoorden(Brus & Voeten, 1999) Klepel: niet-bestaandewoorden(van den Bos, Spelberg, Scheepstra, & de Vries, 1994) i.f.v. leesroutes Fonologisch: niet bestaande woorden spellend lezen Orthografisch: bestaande woorden herkennend/vloeiend lezen Auditieve leesstoornis: EMT >> Klepel Visuele leesstoornis: EMT = Klepel Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  23. EMT Klepel • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Standaardscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  24. Testbatterij Begrijpendleestest(Aarnoutse, 1996) i.f.v. hyperlexie: technisch lezen >> begrijpend lezen Spellen: PI dictee(Geelhoed & Reitsma, 2000) i.f.v. dyslexie Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  25. Begrijpend leestest – vb. 1ste leerjaar • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • C-score • Decielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  26. PI-dictee • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  27. Testbatterij Rekenen: TTR: rekenfeiten(de Vos, 1992) i.f.v. semantischegeheugendyscalculie KRT-R (Baudonck et al., 2006) Hoofdrekeneni.f.v. procedurele dyscalculie Getallenkennis i.f.v.getallenkennisdyscalculie Tedi-math (Grégoire et al., 2004) Triple Code Model SVS(Cornoldi et al., 2003) i.f.v. visuospatieel subtype van dyscalculie Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  28. Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Percentielscore TTR Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  29. KRT-R (2e leerjaar) Getallenkennis Hoofdrekenen • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  30. Tedi Math voorbeeld • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  31. SVS Cornoldi VSLD-score verbalescore Signaal voor VSLD: VSLD-score < RU 21 én verbale score > RU 5 Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  32. Testbatterij Motoriek: M-ABC 2(Henderson & Sugden, 2007) Handvaardigheid, mikken en vangen en evenwicht SOS (Smits-Engelsman, Vrenken, Stevens & Van Hagen, 1999) Schrijfmotorische vaardigheden Beery VMI (Beery, Buktenicka, & Beery, 2004) Visueel-motorische vaardigheden, visuele perceptie en motorische coördinatie Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  33. M-ABC 2 Leeftijdsband 2 (7 - 10 jaar) Leeftijdsband 3 (11 - 16 jaar) • Handvaardigheid: • Draaien van pinnetjes • Construeren van eendriehoek • Fietspadspoor • Mikken en vangen: • Vangen met één hand • Mikken op eenschijf • Evenwicht: • Balanceren op twee plankjes • Achterwaartsekoorddansersgang • Zig-zaghinkelen • Handvaardigheid: • Pinnetjesplaatsen • Veterrijgen • Schrijfspoor • Mikken en vangen: • Vangen met twee handen • Pittenzakje op de mat gooien • Evenwicht: • Balanceren op eenplankje • Koorddansersgang • Hinkelen op de matten • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  34. SOS-07 jos is in de wei hij eet koek mus is er ook zij zit op een muur en is heel blij Mus vliegt naar het hek, ze fluit een vrolijk lied. Jos loopt naar het musje toe. Wat een mooi liedje is dat! Dan ziet Jos een poes hoog in de boom. Ben je daarom zo blij Mus, omdat poes bang in de boom zit? Poes schreeuwt: "miauw, miauw..." wel 10 keer achter elkaar. Jos rent naar poes toe en wil haar helpen. Maar het vogeltje wordt nu boos. Poes zat mij achterna en nu is ze bang. Laat haar daar maar lekker zitten want ik heb geen medelijden met haar. Maar Jos gaat poes wel helpen. … Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  35. SOS-07 • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Percentielscore • Scoring van de eerste 5 zinnen: • Vloeiendheid: kan het kind de pen vloeiend over het papier sturen? • Overgangen: hoe worden de letters met elkaar verbonden? • Gemiddelde grootte en regelmatigheid grootte: hoe is de grootte van de letters en hoe verhouden de letters zich onderling tot elkaar? • Woordspaties en regelverloop: Kan het kind de letters en woorden op de juiste plaats op het papier krijgen? • Scoring van het totaal aantal geschreven letters Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  36. Beery VMI 1. KOPIEERTAAK: 27 figuren te kopiëren van eenvoudig naar moeilijk • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Standaardscore • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  37. Beery VMI 2. VISUELE PERCEPTIE TAAK: dezelfde figuur aanduiden • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Standaardscore • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  38. Beery VMI 3. MOTORISCHE COORDINATIE TAAK: tussen de lijntjes tekenen • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Standaardscore • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  39. Testbatterij Auditievefuncties: Spraakonderzoek: i.f.v. fonetische/tonologische spraakstoornis of verbale dyspraxie ProefFonologischBewustzijn(Elen, 2006) Rijmen Segmenteren Samenvoegen Nonsenswoordennazeggen Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  40. PFB • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Percentielscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  41. Testbatterij Verkorteintelligentie (Grégoire, 2000; Wechsler et al., 2002) Subtests: overeenkomsten, plaatjes ordenen, blokpatronen en woordkennis Betrouwbaarheidscoëfficiënt: .92 Validiteit: .93 Correlatie met totale IQ volledige WISC-III: .92 Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  42. Verkorte intelligentie: WISC-III 1. OVEREENKOMSTEN: Vermogen tot verbale begripsvorming, abstractievermogen • “Ik noem 2 dingen en jij moet zeggen wat de overeenkomst tussen die dingen is. Dus op welke manier die twee dingen gelijk zijn.” • Kaars - lamp • Wol - zijde Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  43. Verkorte intelligentie: WISC-III 2. PLAATJES ORDENEN: Logisch denken Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  44. Verkorte intelligentie: WISC-III 3. BLOKPATRONEN: Analyse en synthese Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  45. Verkorte intelligentie: WISC-III 4. WOORDKENNIS: Passieve woordenschat, het aantal gekende woorden als maat voor de bekwaamheid tot leren • “Ikzal nu eenpaarwoordennoemen. Luistergoed en vertel me wat elk woordbetekent.” • Huis • Boom • Sprookje • Bedreigen • Absorberen • Amendement • Resultatenuitgedrukt in: • Ruwe score • Normscore Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  46. Verkorte intelligentie: WISC-III Omzetting som normscores 4 subtests naar TIQ Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  47. Testbatterij Diepteinterview i.f.v. kwalitatieve resultaten Voorbeeld: Hoe beleven kinderen met DCD de les turnen…? Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  48. Vragenlijsten Vragenlijst voor Gedragsproblemen bij Kinderen (VvGK): versieouders en leerkracht(Oosterlaan et al., 2000) Aandachtstekort Hyperactiviteit/impulsiviteit Oppositioneelopstandigegedragsstoornis (ODD) Gedragsstoornis (CD) Gedragsvragenlijst voor kinderen van 6-18 jaar (CBCL) (Achenbach, 2004; Verhulst et al., 1990) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  49. CBCL Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

  50. Verkennende studie • 4 groepen: • Controlekinderen • Kinderen met DCD • Kinderen met dyscalculie • Kinderen met DCD + dyscalculie • Onderzoeksinstrumenten: • Subtest blokpatronen WISC-III (Barnes et al., 2002; Cirino et al., 2007) • SVS (Cornoldi et al., 2003) • Beery VMI (Beery, Buktenicka, & Beery, 2004) Rekengroep – Stefanie Pieters – 16/06/2009

More Related