8. kafli í Mankiw

1. 8. kafli í Mankiw Skattar og kostnaður

2. Skattar og kostnaður Hvaða áhrif hafa skattar á markaðskerfið?

3. Skattar! • Hver greiðir skatt sem lagður er á vöru? Kaupandinn eða seljandinn? • Hvernig er skattbyrðinni skipt á milli kaupanda og seljanda? Þegar skattur er lagður á vörutegund minnkar það magn sem selt er á markaði. Markaðurinn fyrir vöruna skreppur saman.

4. Skattar og kostnaður • Skattheimtan rekur fleyg á milli þess verðs sem kaupendur greiða og þess verðs sem seljendur fá • Skattheimtan leiðir til taps fyrir þjóðfélagið og hagkerfið Tax! Loss!

5. Áhrif skattlagningar • Þegar skattur er lagður á kaupendur hliðrast eftirspurnarlínan jafn mikið niður og nemur stærð skattsins • Þegar skattur er lagður á seljendur hliðrast framboðslínan upp jafn mikið og nemur stærð skattsins • Sá ábati sem kaupendur og seljendur fara á mis við er meiri en nemur tekjunum af skattinum, og því leiðir skattheimta til taps fyrir hagkerfið í heild

6. Áhrif skattlagningar: Dæmi • Á tilteknum markaði hefur myndast jafnvægi við sölu á 1.000 einingum af vöru nokkurri á 50 kr. stykkið • Nú er lagður 20 kr. skattur á fraleiðendur. Framleiðendur innheimta skattinn og standa skil á tekjunum af honum til ríkisins

7. Áhrif skattlagningar: Kr. Framboð 50 Eftirspurn 1000

8. Áhrif skattlagningar: Kr. Framboð 60 20 kr. skatturlagður á 50 40 Eftirspurn 800 1000

9. Áhrif skattlagningar: Dæmi • Skatturinn leiðir til þess að bæði kaupendur og seljendur þurfa að horfa fram á nýtt verð: • Kaupendur borga 60 kr. • Seljendur fá 40 kr. • Tekjurnar af skattinum verða 16.000 kr., þ.e. i.e. [(60-40) x 800]

10. Áhrif skattlagningar Kr. Skatttekjur Framboð 60 50 40 Eftirspurn 800 1000

11. Umframskattbyrði Kr. Framboð 60 50 40 Minna magn Eftirspurn 800 1000

12. Umframskattbyrði Kr. Framboð 60 Umfram- skattbyrði 50 40 Eftirspurn 800 1000

13. Umframskattbyrði • Tilkoma skattsins leiðir til þess að viðskipti á markaði dragast saman um 200 einingar og á því græðir enginn • Skattheimtan verður til þess að minnka framleiðslu hagkerfisins um 2.000 kr. Virði framleiðslunnar var 50.000 kr. fyrir tilkomu skattsins en verður 48.000 kr. eftir að skatturinn hefur verið tekinn upp. • Skattar valda umframbyrðivegna þess að skattheimta leiðir til þess að kaupendur og seljendur geta ekki notið til fulls þess ábata sem hafa má af frjálsum viðskiptum.

14. Hvað ákvarðar hversu mikil umframskattbyrðin verður? • Stærð umframbyrðinnar ræðst af því hversu mikið markaðsviðskipti dragast saman í kjölfar þess að skatturinn er tekinn upp. • Hversu mikið markaðsviðskiptin dragast saman ræðst af því hve næmir frmleiðendur og neytendur eru fyrir verðbreytingum.Teygnin kemur til skjalanna.

15. Hvað ákvarðar hversu mikil umframskattbyrðin verður? Því teygnari sem framboð og eftirspurn eru því meiri verður samdrátturinn á markaðsviðskiptum þegar skatturinn er lagður á.

16. Teygið framboð og eftirspurn S0 PE D0 QE

17. Teygið framboð og eftirspurn S1 Stærð skattsins S0 PE D0 QE

18. Teygið framboð og eftirspurn S2 Stærð skattsins S0 P2 PE D0 Q2 QE

19. Teygið framboð og eftirspurn S2 Stærð skattsins S0 P2 Umframbyrði PE D0 Q2 QE

20. Hvað ákvarðar hversu mikil umframskattbyrðin verður? • Umframbyrði skattheimtu er til komin vegna þess að skatturinn hvetur framleiðendur og neytendur til að breyta hegðan sinni. • Hærra verð til neytenda dregur úr eftirspurn. • Lægra verð til framleiðenda dregur úr framboði. • Markaðsviðskipti verða minni en ella.

21. Óteygið framboð og eftirspurn S0 PE D0 QE

22. Óteygið framboð og eftirspurn S2 S0 Stærð skattsins P2 PE D0 Q2 QE

23. Óteygið framboð og eftirspurn S2 S0 Stærð skattsins P2 Umframbyrði PE D0 Q2 QE

24. Umframbyrði og skatttekjur • Umframbyrðin eykst hraðar en stærð skattsins. • Umframbyrðin ræðst af stærð þríhyrningsins. Þegar skatturinn er tvöfaldaður stækkar þríhyrningurinn fjórfalt. • Skatttekjur aukast með aukinni skattheimtu, en ætíð minna og minna, uns þær ná hámarki. Hækkun skattsins umfram þau mörk degur úr skatttekjum.

25. Áhrif skattlagningar • Umframbyrði skatta eykst hlutfallslega hraðar en skattheimtan sjálf. • Viðskipti á markaði dragast saman þegar skattheimta er tekin upp. Samdrátturinn í viðskiptunum verður hlutfallslega meiri en aukning skattheimtunnar. Fyrr eða síðar kemur að því að skattstofninn minnkar og að skatttekjur byrja að dragast saman.