Hoe omgaan met archeologisch advies?

1. Hoe omgaan met archeologisch advies? Werner Wouters

2. Inhoud • Agentschap RO Vlaanderen • Wetgeving: decreet houdende bescherming van het archeologisch patrimonium (30 juni 1993) • Bouwaanvraag • Archeologische vergunningsaanvraag (“prospectie met ingreep in de bodem” en “archeologische opgraving”) • Besluit • Contactgegevens • Subsidiëring? Woonforum • 20 maart 2009

3. Agentschap RO Vlaanderen Structuur Het beleidsdomein RWO Interne organisatie Bevoegdheden Ruimtelijke Ordening Onroerend Erfgoed Woonforum • 20 maart 2009

4. Agentschap RO Vlaanderen: structuur Beleidsdomein RWO Woonforum • 20 maart 2009

5. Agentschap RO Vlaanderen: structuur Interne organisatie Woonforum • 20 maart 2009

6. Agentschap RO Vlaanderen: bevoegdheden Ruimtelijke ordening Vergunnen begeleiding gemeentelijke overheden in het vergunningenbeleid Artikel 127 DRO 18 mei 1999 (…) Plannen Adviseren en voorbereiden van BPA’s Adviseren van gemeentelijke RUP’s en RSP’s Eventueel beroep instellen inzake RUP’s Adviseren planologische attesten (eventueel beroep instellen) Adviseren aanvragen principieel akkoord voor aansnijden woonuitbreidingsgebieden (eventueel beroep instellen) Adviseren onteigeningsplannen (…) … Woonforum • 20 maart 2009

7. Agentschap RO Vlaanderen: bevoegdheden Onroerend Erfgoed (Bouwkundig Erfgoed – Landschappen – Archeologie) Bescherming Opvolgen beschermingsaanvragen Eigeninitiatieven beschermingsvoorstellen Beheer Onderhouds- en restauratiepremiedossiers Vergunningsprocedures monumenten Stedenbouwkundige vergunningsprocedures Opvolging van werven Landschapsbeheersplannen (…) Niveau 4 Woonforum • 20 maart 2009

8. Wetgeving: archeologiedecreet Artikel 4: Zorgplicht Artikel 5: Advies bij stedenbouwkundige vergunningsaanvragen Artikel 6: Beoordeling van archeologische vergunningsaanvragen (“prospectie met ingreep in de bodem” en “archeologische opgraving”) Woonforum • 20 maart 2009

9. Wetgeving: archeologiedecreet Artikel 4: Zorgplicht § 2. De eigenaar en de gebruiker zijn ertoe gehouden de archeologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadiging en vernieling te behoeden. Woonforum • 20 maart 2009

10. Wetgeving: archeologiedecreet Artikel 5: Advies bij stedenbouwkundige vergunningsaanvragen Voor vergunningsaanvragen, ingediend overeenkomstig artikel 127 van het decreet houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening, die een invloed kunnen hebben op de ondergrond, is de vergunningverlenende overheid verplicht binnen dertig dagen na ontvangst van het dossier advies in te winnen bij het agentschap. Deze brengt binnen dertig dagen na ontvangst van de adviesaanvraag een advies uit dat bindend is voor zover het voorwaarden oplegt. Dit advies kan nadere voorwaarden opleggen en voorschriften bevatten ter bescherming van het archeologisch patrimonium. Woonforum • 20 maart 2009

11. Wetgeving: archeologiedecreet Artikel 6: Beoordeling van archeologische vergunningsaanvragen (“prospectie met ingreep in de bodem” en “archeologische opgraving”) § 1. Het is verboden zonder voorafgaande en schriftelijke vergunning van het Agentschap archeologische opgravingen of graafwerken met de bedoeling archeologische monumenten op te sporen en vrij te leggen, uit te voeren. De vergunning is o.m. afhankelijk van: -kwalificaties van de aanvrager -welomschreven zone van onderzoek -welomschreven termijn van onderzoek Woonforum • 20 maart 2009

12. Bouwaanvraag: procedure Bouwaanvraag art. 127 DRO komt binnen bij RO Vlaanderen Ruimtelijke Ordening Wordt verstuurd naar alle adviesinstanties Archeologen van RO Vlaanderen geven bindend advies binnen 30 dagen art. 5 archeologiedecreet Geen bezwaar (gunstig zonder voorwaarden) Bezwaar (gunstig met voorwaarden) Adviesbrief vertrekt naar RO Vlaanderen Ruimtelijke Ordening en wordt toegevoegd aan de stedenbouwkundige vergunning Doorlooptijd artikel 127: ongeveer 100 kalenderdagen Woonforum • 20 maart 2009

13. Bouwaanvraag: afwegingscriteria en uitvoeringswijze Buitengebied (= niet binnen historische stedelijke kernen) Oppervlaktecriterium: 2500 m² of hoger Indien verstoord: geen bezwaar Uitvoeringswijze: proefsleuven met of zonder boringen Doel: nagaan of er waardevol archeologisch erfgoed aanwezig is Percentage verwijderen “teelaarde”: 12% Historische stedelijke kernen (archeologisch erfgoed steeds aanwezig) Geen oppervlaktecriterium Indien verstoord: geen bezwaar Uitvoeringswijze: proefputten (richtlijn: 4 m² per put) Doel: nagaan hoeveel lagen er moeten opgegraven worden Woonforum • 20 maart 2009

14. Woonforum • 20 maart 2009

15. Bouwaanvraag: typeadviesbrief Proefsleuven (met ev. boringen) voorafgaand aan alle werken die de bodem kunnen roeren Opleggen van archeologische kwaliteitsnormen via de Bijzondere Voorschriften in de archeologische vergunning Eindproduct = rapport 12% van de oppervlakte wordt afgegraven in buitengebied Indien er geen waardevolle archeologische sporen zijn: vrijgave van het terrein voor verdere werkzaamheden Indien er waardevolle sporen zijn: behoud in situ of opgraven (tijd en middelen) Na opgraving: terrein wordt vrijgegeven Uitvoeren van proefsleuven betekent niet: aanvang van de termijn van de stedenbouwkundige vergunning Woonforum • 20 maart 2009

16. Bouwaanvraag: meldingsbrief Doel: tijdswinst voor de bouwheer Aan wie? De bouwheer Wanneer? Meldingsbrief wordt verstuurd zo kort mogelijk na het versturen van het advies aan Ruimtelijke Ordening Bevat: Een kopie van de adviesbrief aan Ruimtelijke Ordening Bijzondere Voorschriften als houvast voor de bouwheer om prijs te vragen aan archeologische studiebureaus (met o.m. een strikte timing, kengetal: 1 ha per dag; bouwheer kiest het bureau) Woonforum • 20 maart 2009

17. Archeologische vergunningsaanvraag Het gekozen archeologische studiebureau draagt de opdracht over aan een archeoloog Deze maakt de archeologische vergunningsaanvraag op en stuurt deze op Vergunning wordt toegewezen mits: Vergunningsaanvraag is volledig Bijzondere Voorschriften worden toegevoegd aan de vergunning (met o.m. bindende timing) Doorlooptijd 14 kalenderdagen vanaf aanvraag tot vergunning Start archeologisch terreinwerk: vanaf de toewijzing van de archeologische vergunning Woonforum • 20 maart 2009

18. Besluit Bouwaanvraag komt binnen bij Ruimtelijke Ordening Verstuurt het dossier ter advies naar Onroerend Erfgoed Onroerend Erfgoed geeft advies binnen 30 dagen Indien er bezwaar is: Onroerend Erfgoed meldt dit via een meldingsbrief aan de bouwheer met kopie “advies aan RO” en Bijzondere Voorschriften Bouwheer schrijft archeologische studiebureaus aan voor offertes op basis van de Bijzondere Voorschriften Woonforum • 20 maart 2009

19. Besluit Bouwheer kiest het archeologisch studiebureau Archeologisch studiebureau stelt een archeoloog aan Archeoloog vraagt een archeologische vergunning aan Na verlening van de archeologische vergunning kunnen de archeologiewerkzaamheden beginnen Woonforum • 20 maart 2009

20. Contactgegevens RO Vlaanderen Voor de provincie Antwerpen: Alde Verhaert Lange Kievitstraat 111-113 bus 53 2018 ANTWERPEN Voor de provincie Limburg: Ingrid Vanderhoydonck Vlaams Administratief Centrum Koningin Astridlaan 50 bus 1 3500 HASSELT Voor de provincie Oost-Vlaanderen Nancy Lemay Gebroeders Van Eyckstraat 2-4-6 9000 Gent Woonforum • 20 maart 2009

21. Contactgegevens RO Vlaanderen Voor de provincie Vlaams-Brabant Els Patrouille Blijde Inkomststraat 103-105 3000 Leuven Voor de provincie West-Vlaanderen Sam De Decker Werkhuisstraat 9 8000 Brugge www.onroerenderfgoed.be Woonforum • 20 maart 2009

22. Subsidiëring? Archeologiedecreet Art. 33. § 1. De Vlaamse Regering kan financiële bijdragen verlenen voor het uitvoeren van archeologische opgravingen. UP/IP besluit van 18 juli 2008 Archeologisch onderzoek wordt gesubsidieerd Voorstel van werkwijze door volgende spreker Woonforum • 20 maart 2009

23. Hoe omgaan met archeologisch advies? Marcel De Brael

24. Overzicht • Eerste ‘confrontatie’ met archeologie (2007) • Voorgestelde procedure • Tenlasteneming of subsidie • Opportuniteiten - knelpunten • Conclusie Woonforum • 20 maart 2009

25. 1. Eerste confrontatie met archeologie (2007) Sociaal woonproject Opwijk Nanove • Aparte bouwvergunning voor W&R&O: 31.05.07 • Verplichte archeol. prospectie: advies OE 29.01.07 • Gunning 01.06.07 (= laatste wd gestanddoening) 434 000 euro • Theoretische aanvang werken: 07.08.07 • Aanstelling archeoloog: 22.08.07 • Uitvoering prospectie op 14 en 17.09.07 • Archeologische opgraving van 23.10.07 tot 08.02.08; oorspronkelijk maar 7 wd, maar 4 x verlengd • Vrijgave gronden op 08.02.08 • Werkelijke aanvang der werken op 19.11.07 (fase I) • Kostprijs archeologie: 43 000 euro ereloon + 15 000 euro bemaling • Conclusie: >3 maanden vertraging van de uitvoering van fase I, 6 maanden voor fase II. Te vermijden! Woonforum • 20 maart 2009

26. 2. Voorgestelde procedure • Als verplichte prospectie: aGI en LHI spreken af dat wie eerst op het terrein komt opdrachtgever is voor de hele prospectie (openbaar + privé domein). Woonforum • 20 maart 2009

27. 2.1. VMSW/aGI is opdrachtgever • aGI geeft ontwerper infra opdracht aanvraag bouwvergunning en bestek voor de aanbesteding infra op te stellen • aGI dient aanvraag bouwvergunning in en publiceert de openbare aanbesteding • OE zendt kopie van haar bindend advies houdende verplichte archeologische prospectie onmiddellijk naar de bouwheer • aGI geeft ontwerper infra meteen opdracht bestek voor archeologische prospectie op te maken voor het hele terrein (openbaar + privé) • Modelbestek archeologische prospectie is in opbouw; Bijzondere Voorschriften OE worden hierin geïntegreerd Woonforum • 20 maart 2009

28. Ontwerper infrastructuur levert opmetingsplan • Ontwerper infra is enig aanspreekpunt en leidend ambtenaar • Archeologisch studiebureau zorgt zelf voor een aannemer en voor de noodzakelijke vergunning van OE en toelating van de grondeigenaar • aGI stelt archeologisch studiebureau aan • Prospectie wordt uitgevoerd • OE geeft terrein vrij na prospectie of legt opgraving op • Als OE terrein vrijgeeft kunnen de werken gegund worden • Als opgraving nodig is, bindende afspraken met OE over plaats en duur van de opgravingen • Infrastructuurwerken worden hoogstens 45 dagen voor de vastgestelde einddatum van de opgraving gegund • Na opgraving geeft OE het terrein vrij en kunnen de werken starten Woonforum • 20 maart 2009

29. 2.2 LHI is opdrachtgever • LHI stelt VMSW/aGI in kennis van de noodzaak van voorafgaandelijke archeologische prospectie. • aGI stelt de LHI in kennis van de principiële subsidieerbaarheid en vraagt LHI om een ontwerpdossier archeologische prospectie voor het hele terrein (openbaar + privé) in te dienen • aGI biedt de LHI ondersteuning totdat een modelbestek is opgemaakt • LHI dient het gunningsdossier in bij aGI • Goedkeuring gunningsdossier met VL kredieten • LHI geeft opdracht tot archeologische prospectie • LHI kan dezelfde werkwijze als de VMSW volgen of een andere werkwijze kiezen die ook tot tijdige vrijgave van het terrein leidt Woonforum • 20 maart 2009

30. 3. Tenlasteneming/subsidie • Archeologische prospectie en opgraving zijn subsidiabel volgens het UP-besluit 18.07.08 en • moeten niet apart geprogrammeerd worden en • worden gefinancierd via enveloppe in het UP en • kunnen dus uitgevoerd worden vóór programmatie van de woningbouw of de infrastructuur • Het sociaal woonproject zelf moet uiteraard wel al aangemeld zijn! • Tenlasteneming of subsidie bedraagt in principe 100 % (bouwrijp maken van percelen) zowel op privé als openbaar domein • Subsidie vermeerdert met 10 % voor algemene kosten als LHI opdrachtgever Woonforum • 20 maart 2009

31. 4. Opportuniteiten - knelpunten • VMSW zal aan IVA R-O vragen ‘preliminair’ archeologisch advies uit te brengen op basis van het goedgekeurde UP • Modelbestek voor opgravingen moet nog opgesteld worden, op basis van teksten aan te leveren door OE Woonforum • 20 maart 2009

32. 5. Conclusie • Vertraging van het project kan geheel of grotendeels vermeden worden als OE de bouwheer onmiddellijk haar archeologisch advies meldt, zeker als alleen prospectie • Extra kosten kunnen helaas niet vermeden worden, maar worden in principe volledig ten laste genomen of gesubsidieerd door het Vlaamse Gewest via budget voor sociale wooninfrastructuur  subsidies OE? Woonforum • 20 maart 2009