Koncepsioni dhe zhvillimi fetal

1. Koncepsionidhezhvillimi fetal

2. Trupi I njeriut ka dyllojeqelizash: qelizatsomatikedheqelizatepertespecializuaraoseqelizatseksuale. Qelizatsomatikejanediploide(me perjashtimtekromozomeveseksuale X dhe Y). Qelizatdiplodekane 2 kopje tecdokromozomiqequhenhomologe: nje kopje merretnganenadhetjetrangababai. Qelizatsomatikejanetetrurit, tezemresetj. Para se tendodhemitozacdokromozom homolog dyfishohet. Gjatemitozes, kromatidetmotrandahennganjeratjetradhekeshtucdonjeprejqelizavebijatrashegonnganje kopje tecdohomologu. Gametet e pjekura(spermatozoidioseveza) , ndryshengaqelizatsomatikekanevetemnje kopje tecdokromozomidhequhenkeshtuhaploide. Pas fertilizimit , bashkimi I pronukleusevefemeroredhemashkullore, rivendosdiploidine.. Mitozadhemejozafillojnengaqelizadiplide. Gjithsesi ne fund temitozesrezultojne 2 qelizabijehaploide. Ndryshengamitoza ne mejoze, ndarjaqelizorendodh 2 here. Ne fund tendarjes se pare prodhohen 2 qelizabijahaploide 2 n. Gjatendarjes se dytenukndodhdyfishimi I AND. Ne ketemenyre, 23 kromozomet 2 vargoretendodhura ne metafaze, do tendahen ne kromozomenjevargore per teformuarberthamen e cdoqelizebije.

3. Teknjerezit, pjesa me e madhee qelizavepermban 46 kromozome-qeliza ne gjendjediploide. • Mejozaprodhonvezetepjekura( haploide) osespermatozoideqepermbajne 23 kromozome. • Njespermatocitparesor diploid kalonnepermejoze, duke dhene 4 spermatozoidetepjekurhaploide. • Njeovocitparesor, diploid, pas mejozes, ka formuarvetemnjevezetepjekur. • Gjatemejozes se dyte, ovocitiprimarndalet ne’ arrest mejotik’. Del ngakjogjendjepasindodhfertilizimi( bashkimi I vezes me spermatozoidin)

4. Konceptimi • Eshtepasoje e ngjarjevetendryshmedhetenderlikuara, qeperfshijnepjekjenperfundimtaretespermatozoidevedheovociteve, transportimin e gameteve ne traktin genital femerordhe ne vijimtebashkimittegametevefemeroredhemashkullore. • Te gjithevezet e pjekura( ovocitet) kane 23 kromozome. • Spermatozoidet e pjekurkanegjithashtu 23 kromozome. • Njenga 23 kromozomet e vezevedhespermatozoideveeshtekromozomseksual. • Ndryshenfavezaqepermbanvetemkromozome X, spermatozoidipermbankromozomin X ose Y. • Embrioniqerezultonngabashkimi I gametevepermban 46 kromozome, prejtecileve 2 janekromozometseksuale. Njekombinimseksual normal do tejete XX ( femer) ose XY( mashkull)

5. Spermatozoidi I pjekur, qepermbannje nr haploid kromozomesh( 22+ X ose Y), eshtepakmikron I gjate. Ai pershkronnjerruge 30-40 cm ne traktingjenitalfemeror per tefertilizuarvezen. Spermatozoidetkanenjestrukturekomplekseqesiguronlevizshmerinedheecjenperpara(bishti), burimin e energjise( qafa) dheakrozomin per tehyre ne ovocit. • Likidi seminal qepermbanspermatozoidetmpiksetmenjehere pas ejakulacionit.Nekushtenormale, likidi seminal me pas shkrihetbrenda 20 min pasindodhmpiksja. Ph bazik I lengut seminal I mbronspermatozoidetngaaciditeti I vagines. Brenda disaminutave pas ejakulimit, spermandohet ne koluminuterindheqeandejspermatozoidetkalojne me tej, gjatenjeperiudheprej 72 oresh. • Ne momentin e ovulimitvezarrethohetnganjembulesembrojtesexhelatinoze. Veza e ovuluarkapetngafimbriet e tubaveFallopianedhetransportohetngaqelizat me cilie ne drejtimteampuleskundodhdhefetilizimi. • Spermatozoididepertonpermesshtreses se qelizavedhendervepron me receptoretspecifiketesiperfaqes se vezes. Kynderveprimshkaktonnjereaksion I cilinevojitet per depertimin e tij ne citoplazmen e vezes. • Fertilizimiperfundon me bashkimin e pronukleusevemashkulloredhefemerore, duke rezultuar ne formimin e njeqelizetevetme e quajtur ZIGOTE.

7. Implantimi • Menjeheresapoformohet, zigotafillonndahet me shpejtesidhebrenda 5 diteve, nganjemase e vogelqelizashformohetblastocisti.Qetesigurohetshtatzenia, embrioniduhettevendoset ne shtresen e brendshmetemitres. • Embrioniqendron ne tubin e Fallopit per 3-4 ditederisaarrin ne stadin e morules( 8-32 qeliza), pastajvazhdonrrugenpermesistmusitderi ne kavitetinuterin, kuqendron per afro 72 ore. Ngadita e 6 embrionidrejtohetdrejtpjeses se brendshmetekavitetituterin.

8. Binjaket • Binjaketidentikeosemonozigotelindinkurnjeovocitfekondohetnganje spermatozoid dhe me pas ndahet ne dy. Ne ketemenyrefemijetmundtendajnetenjejtinsakusamniotik. Ne varesi se kurbehetndarja e ovocitit, mundtendajnedhetenjejtenplacente. Binjaketmonozigotejanetetenjejtitseks, janegatiidentikedhekanetenjejtininformaciongjenetik. Binjaketjoidentikedhedizigotelindinkur 2 ovocitefekondohennga 2 spermatozoide ne tenjejtenkohedhembartininformaciongjenetiktendryshem. Cdo fetus ka sakusamniotikdheplacentetevecante.

9. Rritjafetale, faktoretqendikojne ne te. • Rritjafetalevaretngatransporti I pershtatshem I perberesveushqimoredhe I oksigjenitnepermjetplacentes. Kjo, ngaana e sajvaretnganjeushqimamtar I pershtatshemdhengaperfuzioni normal placentar. Faktoretqendikojne ne rritjenfetalejane: peshadhegjatesiaamtare, pariteti( nr I lindjeve), racaosegrupietnikdhegjinia e bebit.

10. Placenta • Bashkimi I organevefetale me indet e nenes me qellimtenjeshkembimifiziologjik. Ajoeshtenje organ kompleks me sekretimtebrendshemqeleshonnjeserihormoneshdheenzimash ne qarkulliminamtartegjakut. Ajosherbensi organ transporti per tegjithaproduktetushqimoredhemetaboliketefetusit, sidhe per shkembimin e oksigjenitdhe CO2.

11. Fetusidhe placenta komunikojnenepermjetkordonitumbilikal.Vazatumbilikalepermbajnevenenumbilikaleqetransportongjakun e oksigjenuardhetepasur me substancaushqyesengapalcentatekfetusidhearterietumbilikale, ne brendesite se cilaveqarkullongjaku me lendengafetusitek placenta. • Placenta sherbensi • Pulmon; nepermjetsajndodhshkembimi I gazeve. • Veshke; pastrondherregullonlengjet e fetusit • Aparattretes; siguronsubstancatushqyese.Nepermjetsajkalojneshumeelementetepranishem ne gjakunamtar, siglukoze, trigliceride,proteina, ujeetj • Sistemimunitar; lejonkalimin e antikorpevedhepengonshumepatogjenetekalojnenepermjetsaj • Barrierembrojtese; pengonkalimin e shumesubstancavetedemshme per fetusin, mgjth se disaperseri e kalojnedhedemtojnefetusinsinikotina, kokaina, alkoolietj • -Funksionendokrin; cliron hormone terendessihmesiHcg, estrogjenet, progesteroninetj.