Foresight a prognozowanie – kryteria, metody, przykłady

1. Foresight a prognozowanie – kryteria, metody, przykłady Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Andrzej Matczewski przy współpracy z Iwoną Nowicką (MNiI, DSiRN) Warszawa, 15 kwietnia 2005

2. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Dominacja w prognozowaniu rozwoju w drugiej połowie XX w.: • podejścia dziedzinowego. • liniowego modelu innowacji: początkowy impuls dają procesom innowacyjnym badania, po których następują prace rozwojowe, różne fazy produkcji, i w końcu komercjalizacja. • uznawanie szczególnej roli państwa w formułowaniu kierunków rozwoju nauki i techniki

3. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu • Lata 80-te i 90-te XX wieku: • malejąca akceptacja ponoszenia nakładów na rozwój nauki i technologii przez podatników • narastająca krytyka modelu liniowego procesu innowacji

4. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu • pojawienie się nowych koncepcji: • model „związanego łańcucha” (S.J. Kline, N. Rosenberg). „Nauka ani nie określa … dynamiki procesu innowacyjnego, ani nie jest pierwszym ogniwem tego procesu /Kwiatkowski St.: Społeczeństwo Innowacyjne. PWN, Warszawa 1990, s.79./ • struktury sieciowe

5. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu • uznanie nowego mechanizmu wytwarzania wiedzy i innowacji (wg. Gibbon, 1995), której cechami są: • tworzenie wiedzy w kontekście konkretnego zastosowania, czyli tworzenie wiedzy w zamierzeniu użytecznej, czy to w przemyśle, czy dla rządu, czy też dla społeczeństwa w ogólności; • dalszy wzrost roli nauki i znaczenia badań interdyscyplinarnych oraz transdyscyplinarnych, a także analiz społecznych skutków postępu technicznego w celu do zwiększenia stopnia adaptacyjności społeczeństw do nowych warunków pracy, życia, kształcenia itp.

6. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu C.D. • niejednorodność, różnorodność form organizacyjnych, wyrażająca się wzrostem liczby miejsc, w których może powstawać wiedza, funkcjonowaniem sieci komunikacyjnych, itp. • szczególna rola regionów: endogenne czynniki decydują o atrakcyjności regionów w procesie alokacji potencjału inwestycyjnego i B&R

7. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Oznacza to, że dla innowacji decydujące znaczenie mają: • powiązania międzyinstytucjonalne i międzydyscyplinarne wewnątrz systemu prac badawczych i rozwojowych (B&R); • powiązania pomiędzy naukowcami i inżynierami (zwłaszcza w nowych technologiach bazowych, jak elektronika, biotechnologia i nowe materiały);

8. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu c.d. • powiązania łączące aktualnych i przyszłych użytkowników nowego produktu lub procesu technologicznego; więzi między komórkami projektowania, B&R, produkcji i marketingu w przedsiębiorstwach; • nowe formy komunikacji społecznej, oparte o konsensus.

9. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu REMEDIUM: Foresight? Foresight to systematyczny, przyszłościowy sposób docierania do informacji w celu budowania średnio lub długookresowej wizji rozwojowej, jej kierunków i priorytetów, a w tym kontekście podejmowanie bieżących decyzji i mobilizowanie wspólnych działań.

10. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Technology Foresight. Pojęcie to opisuje proces odkrywania wspólnej przestrzeni dla otwartego myślenia o przyszłości, jej kształtowaniu i inkubowaniu właściwych strategii działania. Zadaniem Foresight nie jest więc tyko przewidywanie przyszłości, lecz lepsze do niej przygotowanie. Wspólne myślenie o przyszłości ma dać wizję, którą można wdrożyć.

11. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Ma on na celu wskazanie i ocenę przyszłych potrzeb, szans i zagrożeń związanych z rozwojem społecznym i gospodarczym oraz przygotowanie odpowiednich działań wyprzedzających z dziedziny nauki i techniki Foresight tworzy płaszczyznę dla debaty społecznej oraz kulturę budowania społecznej wizji myślenia o przyszłości.

12. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Wyniki foresightu informują decydentów o nowych tendencjach rozwojowych, pomagają uzgodnić scenariusze rozwoju, pozwalają zharmonizować działania partnerów społecznych (rządu, środowisk naukowych i przemysłowych, małych i wielkich firm, różnych sektorów gospodarki) oraz służą pomocą w ustaleniu kryteriów finansowania nauki i techniki.

13. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Wskazywanie priorytetów inwestycyjnych w sferze badań i rozwoju technologicznego poprzez odkrywanie potencjalnych możliwości. Dotyczy metod wyznaczania priorytetów za pomocą programów ogólnych oraz ich późniejszego wykorzystania i wdrażania przy pomocy uszczegółowionych programów sektorowych.

14. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Celem Foresightu ma być zapewnienie, by te dziedziny, które mogą przynosić najwięcej korzyści w przyszłości, zostały zidentyfikowane jak najwcześniej.

15. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu Realizacja programu Foresight w takim wymiarze powinna doprowadzić do uzyskania wielu korzyści: • określenie dróg rozwoju nauki i techniki w sposób jasny i zrozumiały; • określenie priorytetów tego rozwoju w odniesieniu do aspiracji i potrzeb Polski w w ramach UE; • określenie priorytetów w zakresie sektorów/podsektorów przemysłowych i ich potrzeb w dziedzinie techniki;

16. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu C.D. • określenie obszarów badań, na których możliwa jest komercjalizacja rezultatów badań; • określenie możliwości popierania spółek o wysokiej technologii będących motorem rozwoju; • rozwijanie na szczeblu ogólnokrajowym spójnej polityki innowacyjnej przy jednoczesnym podkreślaniu znaczenia wykorzystania wiedzy dla przyszłości Polski; • bardziej efektywne wykorzystywanie finansów publicznych;

17. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu C.D. • ściślejsze współdziałanie pomiędzy przedstawicielami rządu, przemysłu i środowiskami naukowymi; • tworzenie warunków wstępnych dla zwiększania zaufania we wzajemnych stosunkach pomiędzy różnymi podmiotami społecznymi w Polsce; • inicjowanie procesu porozumiewania się i wymiany informacji wśród organów finansujących w ramach procesu innowacyjnego;

18. Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie Foresightu C.D. • osiąganie konsensusu (szerokiego porozumienia) na temat bieżących i przyszłych problemów przed jakimi stoi Polska oraz sposobów rozwiązywania tych problemów; • głębsze zrozumienie rozmieszczenia zasobów i wiedzy naukowo-technicznej w Polsce; • gromadzenie ukierunkowanych informacji w sferze nauki i techniki; • większa koordynacja pomiędzy różnymi organami kształtującymi politykę.

19. Doświadczenia Projekt pilotażowy: Życie i Zdrowie Metodyka przeprowadzenia Pilotażowego Projektu Foresight, obejmuje następujące etapy: • wybór ekspertów do głównego panelu tematycznego Zdrowie i Życie, • określenie przez panel główny 11 dziedzin szczegółowych (paneli tematycznych) w obszarze Zdrowie i Życie, • przygotowanie przez panel główny Zdrowie i Życie propozycji list ekspertów do pracy w powyższych panelach tematycznych, które zostały skorygowane w toku pracy paneli, • praca ok. 113 ekspertów w 11 panelach tematycznych, której rezultatem było wybranie ok. 110 głównych kierunków badawczych i rozwoju technologii oraz kilkudziesięciu szczegółowych oraz przygotowanie 11 opinii naukowych/raportów cząstkowych,

20. Doświadczenia C.D. • wybranie przez panel główny w drodze dyskusji, selekcji i agregacji 26 kierunków badawczych i rozwoju technologii w dziedzinie badawczej Zdrowie i Życie, do których zostały przygotowane krótkie opisy, • przeprowadzenie konsultacji społecznych weryfikujących wybrane kierunki badań i rozwoju technologii priorytetowych dla Polski przez PENTOR Instytut Badania Opinii i Rynku S.A., • opracowanie przez panel główny raportu końcowego z pola badawczego Zdrowie i Życie, który zostanie przygotowany na podstawie opinii naukowych/raportów z paneli tematycznych i ich weryfikacji w trakcie konsultacji społecznych.

21. Doświadczenia Technika pracy panelu głównego: • Interaktywna praca w sieci - zgłaszanie propozycji na ręce przewodniczącego panelu - przekazywanie poszczególnych propozycji członkom panelu - opracowanie syntezy przez przewodniczącego panelu głównego i przekazanie członkom • Ewaluacja projektu syntetycznego w trakcie zebrania panelu • Interaktywna praca w sieci nad projektem końcowym • Przekazanie wyniku pracy DSiRN MNiI i panelowi tematycznemu ZdrowieiŻycie

22. Doświadczenia Zadania zespołów tematycznych: • Ocena propozycji doboru tematycznych obszarów szczegółowych • Ocena, uzupełnienie, skorygowanie, usunięcie propozycji tematów szczegółowych • Analiza wielokryteryjna • nadanie poszczególnym tematom szczegółowym wag i wartości według kryteriów zaproponowanych przez panel główny • uszeregowanie tematów • SWOT • Zwięzły opis wybranych tematów

23. WNIOSKI • liczba zgłoszonych kandydatów na ekspertów była mniejsza niż się spodziewano, • bardzo mała liczba osób poniżej 35 lat, • brak przedstawicieli mediów; niewielu przedstawicieli gospodarki, administracji i organizacji pozarządowych, • brak przedstawicieli wielu ważnych dyscyplin naukowych związanych z polem badawczym Zdrowie i Życie