„ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE”

1. „ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE” RAMOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI PALENIA TYTONIU DLA UCZNIÓW STARSZYCH KLAS SZKÓŁ PODSTAWOWYCH I GIMNAZJÓW NA LATA 2010-2013 II EDYCJA Ewa Łapsa Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Nowym Targu

2. Epidemiologia • 9 milionów Polaków pali regularnie po 15-20 papierosów • Ponad 4 mln nastolatków w wieku 12-17 lat jest palaczami • 3400 nastolatków zaczyna palić codziennie • W Polsce rocznie ok. 180 tys. dzieci próbuje palenia tytoniu

3. PRZEBIEG  PROCESU UZALEŻNIENIA OD  NIKOTYNY • Faza  Przygotowania • Faza  Próbowania • Faza  Eksperymentowania • Faza  Regularnegopalenia

4. FAZA  PRZYGOTOWANIA • Kształtują się  postawy i przekonania o  pożytkach płynących  z palenia papierosów;  • Dziecko przebywając wśród dorosłych „oswaja się” z papierosem;  • Palenie – czynność użyteczna, ”krok w dorosłość”, pomoc w sytuacjach stresowych, przynależność do grupy.

5. FAZA  PRÓBOWANIA • Zaczyna się,  gdy dziecko sięga po pierwszego  papierosa; • Zazwyczaj dzieje  się to pod presją rówieśników • Konsekwencje pierwszych  prób palenia zależą m.in. od doznań  fizjologicznych po wypaleniu  pierwszych 2-3  papierosów oraz  psychospołecznych czynników usposabiających  do palenia;

6. Rozpoczynanie palenia: • Odsetek  młodzieży w Polsce  rozpoczynającej palenie  w wieku: • 11 i mniej lat wynosi 13,8% • 12lat wynosi 9,2% • 13lat wynosi 9,6% • 14 lat wynosi 11,3% • 15 lat wynosi 9,7% •     J.   Mazur, Zdrowie subiektywne, styl życia i środowisko psychospołeczne młodzieży szkolnej  w Polsce, IMiD, HBSC, 2006

7. FAZA  EKSPERYMENTOWANIA • Początkowo nieregularne  powtarzanie  palenia; • Dziecko sięga po kolejnego papierosa w czasie spotkań koleżeńskich, pod wpływem otoczenia; • Czynnikiem sprzyjającym jest łatwy dostęp do papierosów; • Ta faza nie musi przejść w następną; Od pierwszych prób sięgnięcia po papierosa do regularnego palenia mogą upłynąć 2-3 lata.

8. FAZA  REGULARNEGO PALENIA • Wypalanie papierosów  w stałych odstępach,  początkowo  raz w tygodniu, a następnie z rosnącą częstotliwością;   • Czynniki sprzyjające  regularnemu paleniu przez  dzieci:  - łatwy dostęp do papierosów,  - społeczna obojętność,      - przyzwolenie rodziców (w tym ich palenie),      - brak konsekwentnej polityki przeciwtytoniowej w szkole i lokalnej społeczności.

9. FAZA  UZALEŻNIENIA Pełne  uzależnienie jest  głębokim  zaburzeniem zakorzenionym  w głównych  sferach osobowości człowieka, gdzie  powstaje przymus i niemożność  powstrzymania się od  przyjmowania  nikotyny.

10. FAZA UZALEŻNIENIA • Na zjawisko składa się:    - tolerancja nikotyny, -głód nikotynowy w razie podejmowania prób rzucenia palenia,  - wysokie prawdopodobieństwo powrotu do palenia papierosów.

11. PALENIE  CODZIENNE   Odsetek  młodzieży palącej papierosy  codziennie zwiększa  się wraz z wiekiem:  • 11  lat wynosi 0,8%, • 13 lat wynosi 3,0%, • 15 lat wynosi 12,4%. J.   Mazur, Zdrowie subiektywne, styl życia i środowisko psychospołeczne młodzieży szkolnej w Polsce, IMiD, HBSC, 2006 

12. Nastoletni palacze

13. Palenie szkodzi zdrowiu Skład dymu tytoniowego; Dym tytoniowy składa się z 4000 związków chemicznych, w tym ponad 40 to substancje rakotwórcze:

14. Palenie szkodzi zdrowiu Skład dymu tytoniowego: • Aceton-składnik farb i lakierów • Amoniak-rozpuszczalnik • Arsen-stosowany w trutce na szczury • Butan-składnik benzyny • Kadm-pierwiastek rakotwórczy

15. Palenie szkodzi zdrowiu Skład dymu tytoniowego cd.: • Cyjanowodór- gaz używany do ludobójstwa w komorach gazowych • Fenole- stosowane w produkcji tworzyw sztucznych • Tlenek węgla- (czad) składnik spalin • Nikotyna- substancja uzależniająca

16. Palenie szkodzi zdrowiu Palenie szkodzi ! Powoduje wiele poważnych chorób: • Nowotwory • Choroby serca • Choroby układu oddechowego

17. Palenie szkodzi zdrowiu Co grozi palaczowi Udary mózgu Katarakta Rozedma płuc Nowotwór płuc i krtani Choroby serca Nowotwory trzustki Choroba żołądka i dwunastnicy Nowotwory nerek Mniejsza potencja seksualna

18. Palenie szkodzi zdrowiu Palenie szkodzi : • Wpływa na wygląd zewnętrzny: • Poszarzała cera twarzy i żółte zęby • Zaostrzone rysy twarzy • Pożółkłe palce i paznokcie

19. Palenie szkodzi zdrowiu Palenie szkodzi: Pogarsza odporność i kondycje fizyczną: • Słabsza kondycja fizyczna • Słabsze wyniki sportowe • Częste zachorowania na zapalenie górnych dróg oddechowych

20. Palenie szkodzi zdrowiu Pomyśl ……….zanim sięgniesz po papierosa

21. „Znajdź właściwe rozwiązanie” I. CEL GŁÓWNY PROGRAMU • · Zapobieganie paleniu tytoniu wśród uczniów. II. CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU • Zwiększenie wiedzy w zakresie szkodliwości dymu tytoniowego. • Zwiększenie świadomości na temat zagrożeń płynących z czynnego i biernego palenia tytoniu. • Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich • Kształtowanie postaw asertywnych związanych z funkcjonowaniem w społeczeństwie, w tym unikanie zachowań ryzykownych dla zdrowia.

22. „Znajdź właściwe rozwiązanie” III. ADRESACI PROGRAMU • Uczniowie starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów* *Po przeprowadzeniu edycji pilotażowej i I edycji programu, realizatorzy wskazali, że jest on za trudny dla młodszych dzieci. Z tego względu sugeruje się realizację programu przez młodzież od 14 roku życia (I klasa gimnazjum). Zgodnie z badaniami IMIDz (Wyniki badań HBSC 2010, raport techniczny), jest to najczęstszy wiek inicjacji tytoniowej.

23. „Znajdź właściwe rozwiązanie” IV. CZAS TRWANIA PROGRAMU • Lata 2010 – 2013 • I Edycja: IX 2010-VI 2011 • II Edycja: IX 2011 – VI 2012 • III Edycja: IX 2012-VI 2013

24. „Znajdź właściwe rozwiązanie” V. REALIZATORZY PROGRAMU • · Nauczyciele • · Inni przedstawiciele środowiska szkolnego, np. pielęgniarki szkolne, pedagodzy, • psychologowie szkolni, terapeuci uzależnień • · Przeszkoleni liderzy młodzieżowi

25. „Znajdź właściwe rozwiązanie” VI. KOORDYNATORZY PROGRAMU • · Poziom krajowy – GIS • · Poziom wojewódzki – WSSE (16) • · Poziom lokalny – PSSE (318) VII. PARTNERZY PROGRAMU • · Ministerstwo Edukacji Narodowej • · Stowarzyszenie na Rzecz Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu • · inni na poziomie wojewódzkim i lokalnym

26. „Znajdź właściwe rozwiązanie” VIII. METODYKA REALIZACJI PROGRAMU • · Przedstawienie oferty programowej dyrektorom szkół podstawowych i gimnazjów w kraju: I- Edycja – liczba szkół objętych programem: 16,5% szkół podstawowych i 29,9% gimnazjów II- Edycja- 40% gimnazjów III- Edycja- 60% gimnazjów Zaleca się realizację programu w I klasach gimnazjów. Program mogą realizować dodatkowo chętne szkoły podstawowe

27. „Znajdź właściwe rozwiązanie” • Przeszkolenie i przygotowanie koordynatorów/realizatorów programu: - koordynatorów wojewódzkich - koordynatorów powiatowych - realizatorów szkolnych

28. „Znajdź właściwe rozwiązanie” IX. REALIZACJA II - EDYCJI PROGRAMU W SZKOŁACH

29. „Znajdź właściwe rozwiązanie”

30. „Znajdź właściwe rozwiązanie”

31. „Znajdź właściwe rozwiązanie” X. NADZOROWANIE I MONITOROWANIE REALIZACJI I-EDYCJI PROGRAMU • Odpowiedzialny: Koordynatorzy Programu na wszystkich poziomach (GIS, WSSE, PSSE) XI. PODSUMOWANIE I OCENA REALIZACJI I-EDYCJI PROGRAMU Dokonanie podsumowania i oceny z uwzględnieniem następujących wskaźników: • liczba szkół realizujących program/odsetek szkół realizujących program ; • liczba uczniów, którzy uczestniczyli w programie/odsetek uczniów z danej grupy wiekowej ,którzy uczestniczyli w programie; • liczba rodziców, którzy uczestniczyli w programie; • liczba przeszkolonych koordynatorów/realizatorów: - na poziomie wojewódzkim (dla koordynatora powiatowego) - na poziomie powiatowym (dla realizatora programu w szkole)

32. „Znajdź właściwe rozwiązanie” • zakres dodatkowych aktywności, dobre praktyki w realizacji programu; • wnioski z realizacji programu. Odpowiedzialny: Koordynatorzy Programu na wszystkich poziomach, realizatorzy programu w szkołach

33. „Znajdź właściwe rozwiązanie” XII. OPRACOWANIE SPRAWOZDANIA Z REALIZACJI PROGRAMU Odpowiedzialny: Koordynatorzy Programu na wszystkich poziomach, realizatorzy programu w szkołach XIII. PRZYGOTOWANIE I UDOSKONALENIE KOLEJNEJ EDYCJI PROGRAMU Odpowiedzialny: GIS