BLOK 3 1.Wpływ zwierząt na samoocenę 2. Przywiązanie do psów przewodników u osób niewidomych

1. Wpływ zwierząt na psychikę człowieka BLOK 3 1.Wpływ zwierząt na samoocenę 2. Przywiązanie do psów przewodników u osób niewidomych

2. Samoocena, a przywiązanie • Samoocena jest innym aspektem dobrostanu człowieka, który może być wzmocniony poprzez obecność i przywiązanie do zwierzęcia domowego. • Przywiązanie określane jest jako “emocjonalna więź, którą osoba lub zwierzę tworzy w stosunku do innej osoby”, zachowania mogą się różnić, ale przywiązanie trwa w czasie i przestrzeni (Ainsworth, 1969, p. 971)

3. Samoocena, a przywiązanie • Samoocena jest postrzegana jako zarówno zróżnicowany, zmienny stosunek do samego siebie oraz jako cecha ogólna (Harter, 1983). Harter postrzega samoocenę jako zróżnicowany i zmienny stosunek do siebie, na który mają wpływ zmiany ról, oczekiwań i skutków oraz reakcje innych.

4. Samoocena, a przywiązanie • Rosenberg (1979) i Coopersmith (1967) opowiadają się za widzeniem samooceny jako właściwości ogólnej, w którym samoocena postrzegana jest jako cecha osobowości, scharakteryzowana jako duża stabilność przy zmianie sytuacji i jest zdefiniowana jako ogólny pozytywny lub negatywny stosunek do siebie.

5. Samoocena, a przywiązanie • Ogólna samoocena wydaje się być bardzo uczuciowa i związana z ogólnym psychologicznym dobrostanem (Rosenborg, Schooler, Schoenbach, & Rosenberg, 1995, p. 153). Uczuciowa natura ogólnej samooceny jest przydatna do zrozumienia związku pomiędzy przywiązaniem dzieci do zwierząt a ich ogólnym stosunkiem do samych siebie.

6. Badanie • Metoda • Grupa badana składała się z 364 białych (84%) i 72 członków innych grup etnicznych (16%) – Afroamerykanów, Latynosów, i innych ras. • 86 % posiadało zwierzę domowe (385) i • 12 % nie posiadało (51)

7. Pomiar • Osoby badane wypełniały kwestionariusz • (wiek, płeć, grupa etniczna, klasa, posiadanie zwierzęcia, jego gatunek i długość czasu opiekowania się zwierzęciem.

8. Rozkład osób badanych

9. Pomiar zmiennych zależnych • Stosowano skalę CABS (The Companion Animal Bonding Scale – Poresky, Hendrix, Mosier, & Samuelson, 1987) oraz • The New York Self-Esteem Scale/Rosenberg Self-Esteem Scale – RSE; Rosenberg,1979).

10. Pomiar zmiennych zależnych • CABS był stosowany do oceny przywiązania do zwierzęcia, z uwagi na fakt, że pytania były “behawioralne” np. jak często twoje zwierzę śpi w twoim pokoju (bardziej obiektywne) niż jak bardzo jesteś przywiązany do swego zwierzęcia. (1-nigdy, 5-zawsze) • Rzetelność testu w skali Cronbacha alfa = 0,77 (Poresky et al., 1987).

11. Pomiar zmiennych zależnych • Samoocena była oceniania przy zastosowaniu skali RSE (1-zdecydowanie się nie zgadzam, 4- zupełnie się zgadzam). • Rzetelność = 0,92 (Rosenberg, 1979).

12. Pomiar zmiennych niezależnych • Gatunek zwierzęcia – pies/kot lub inne. • Brak znaczących różnic pomiędzy właścicielami psów i kotów na skalach CABS i RSE (w pilotażu).

13. Procedura • Zgoda na badanie: dyrektorzy, nauczyciele, rodzice i dzieci w szkołach publicznych na Wschodnim Wybrzeżu. Szkoły randomizowane. • Wypełnianie kwestionariusza na sali, dzieci z pierwszych klas – czytano im pytania. Osoby, które nie miały zwierzęcia, odpowiadały jakby je mieli (hipotetyczne odpowiedzi).

14. Wyniki • Ogólny modelDzieci posiadające kota lub psa były znacząco bardziej do nich przywiązane niż dzieci, które miały inne zwierzęta (ptaki, gady, gryzonie lub konia – p<0,01); dziewczynki bardziej przywiązane niż chłopcy (p<0,01).

15. Wyniki • Brak bezpośredniego wpływu (brak związku przyczynowego) pomiędzy posiadaniem zwierzęcia i samooceną. Rodzaj zwierzęcia (pies lub kot) oraz płeć (dziewczynki) były pośrednio związane z samooceną poprzez przywiązanie jako zmienna zakłócająca ze współczynnikiem ścieżki = 0,161.

16. Wyniki • Rodzaj zwierzęcia był bezpośrednio związany z przywiązaniem do niego w szkołach podstawowych (wsp.=0,409), gimnazjach (wsp.=0,203) i liceach (wsp.=0,151) Na każdym poziomie rozwoju dzieci, które miały psa lub kota były bardziej przywiązane do nich niż te dzieci, które miały ptaki, gady, gryzonie lub konia (p<0,01).

17. Wyniki • W liceum, rodzaj zwierzęcia (pies czy kot) był pośrednio związany z samooceną poprzez przywiązanie (wsp.=0,341). • Osobne modele ujawniły różny wpływ płci w szkołach podstawowych i liceach. Dziewczynki ze szkół podstawowych były znacząco bardziej przywiązane do zwierząt domowych niż chłopcy (p<0,01), natomiast chłopcy z liceów wykazali znacząco wyższą samoocenę niż ich rówieśniczki (p<0,01).

18. Wnioski • Wszystkie dzieci ze zwierzętami “interaktywnymi”, jak pies czy kot były bardziej do nich przywiązane od dzieci, które miały inne gatunki zwierząt. (bezpośredni związek pomiędzy rodzajem zwierzęcia i przywiązaniem). Biorąc pod uwagę obu-stronny wpływ w tworzeniu relacji pomiędzy człowiekiem i zwierzęciem, człowiek tworzy związek emocjonalny ze zwierzętami, które są zdolne odpowiedzieć człowiekowi w sposób „pozornie” kochający i czuły.

19. Niewidomi i ich psy • Zaskakujące jest, że bardzo niewiele badań dotyczy związków pomiędzy osobami niewidomymi i ich psami-przewodnikami oraz znaczenia psów dla osób niewidomych. PsycLIT – tylko kilka publikacji dot. tego tematu. Jedna publikacja stwierdza, że jednym z głównych czynników, które przyczyniają się do efektywnego usprawniania osób niewidomych, jest fakt posiadania przez nich psa-przewodnika (Gillmann & Simon, 1982).

20. Niewidomi i ich psy • Gdy wzrosło zapotrzebowanie na psy przewodniki, hodowla psów z odpowiednimi cechami stała się priorytetem. Dzisiaj "Psy Przewodniki dla Stowarzyszenia Niewidomych w Wielkiej Brytanii" (GDBA) hoduje ok. 250 psów i uzyskuje 900 szczeniąt rocznie. W WB pracuje obecnie 4000 psów przewodników.

21. Niewidomi i ich psy • Również w Stanach Zjednoczonych, Seeing Eye (Widzące Oko) posiada program hodowlany. • Początkow stosowane były owczarki niemieckie jako pierwsze stosowane do pracy z niewidomymi, jednakże w latach 1970 rasa Labrador retriever stała się bardziej popularna.

22. Niewidomi i ich psy Całkowity sukces odniesiony przez Seeing Eye wśród psów hodowlanych odniosło 65-70%.

23. Idealny pies • stabilny, • zadowalający, • nie nerwowy, nieśmiały lub przestraszony, • odpowiednio energiczny, • nie nadmiernie aktywny, • nie agresywny (łagodny bądź opiekuńczy), • o niskim instynkcie pogoni, • zdolny do skupienia się przez długi okres czasu, • nie dający się łatwo rozproszyć, • chętny, • ufny i tolerancyjny wobec dzieci, • ufny i tolerancyjny wobec innych zwierząt, • posłuszny/ reagujący na ludzki głos, • nie powinien zachowywać się zbyt głośno lub zachowywać się nieśmiało, • niezbyt dominujący lub zainteresowany samym sobą, • reagujący bez stresu na zmiany środowiska, • wolny od wszelkich obciążeń genetycznych (głównie psychicznych.

24. Szkolenie • Wczesne rozpoczęcie szkolenia szczeniaka jest niezbędne dla wychowania dobrego psa przewodnika, • W Wielkiej Brytanii zabiera się szczeniaki z miotu w 6 tygodniu ich życia, umieszczając je w domach rodzinnych. W USA Program Wychowujący Szczeniaka czeka do osiągnięcia przez nie 8 tygodni - przed oddaniem go do domu rodzinnego. • Szczeniak musi się przyzwyczaić do wszelkiego rodzaju "ruchu" (traffic), nauczyć się chodzić przed człowiekiem, ignorując wszystko to co go rozprasza. W tym czasie rozpoczyna się podstawowe szkolenie na posłuszeństwo. Nadzoruje się szczeniaki przez cały dzień, podczas spacerów, później dopuszcza się je do dalszego szkolenia.

25. Szkolenie • W GB psy zaczyna się szkolić od 12 miesiąca życia, • W USA czeka aż osiągną one ok. 16 miesięcy. • Zarówno psy jak i suki dopuszczane do szkolenia muszą być wysterylizowane. • Suki sterylizuje się po pierwszej cieczce (w wieku ok. 14 miesięcy) w celu upewnienia się że osiągnęły one fizyczną i psychiczną dojrzałość. • Psy są kastrowane w wieku ok. 12 miesięcy, przed ujawnieniem się cech charakterystycznych dla dominującego samca.

26. Szkolenie • Szkolenie w GDBA trwa zazwyczaj ok. 7 miesięcy. • Seeing Eye szkoli swoje psy ok. 4 miesięcy. • Program szkolenia psów ma na celu rozwinąć ich zmysł koncentracji oraz chęć współpracy psa z właścicielem. • Psa umieszcza się w różnych warunkach środowiskowych ze szczególnym naciskiem na warunki jakie pies spotyka pracując jako przewodnik, zarówno w mieście jak i na wsi. • Pies musi nauczyć się właściwie chodzić - odpowiednim krokiem dla niewidomych - w prostej linii, środkiem chodnika, zatrzymując się przy krawężnikach. • Uczy się psa unikania przeszkód na chodniku, omijania pieszych, pokonywania przeszkód blokujących chodnik i powracania na chodnik po ominięciu przeszkody.

27. Szkolenie • Szkolenie psa w miejskim ruchu jest decydującym punktem treningu. Podczas szkolenia dąży się do rozwinięcia u psa "obszaru krytycznego". • Jeżeli jakikolwiek pojazd zbliży się do tego obszaru pies musi odmówić spełnienia polecenia. "Obszar krytyczny" jest zróżnicowany i zależy od prędkości zbliżającego się pojazdu, im szybciej porusza się pojazd tym większy staje się "obszar krytyczny" a pies szybciej podejmuje decyzję o niewykonaniu polecenia. • Psy uczy się też zachowania w innych warunkach, miejscach np. transport publiczny, podczas podróży autem, w supermarketach, sklepach, lokalizowania skrzyżowania, znajdywania drzwi, jazdy windą itp.

28. Dobieranie • Tryb życia niewidomej osoby, sytuacja rodzinna i warunki pracy też mają wpływ na wybór psa. • Osobowość niewidomego jest brana pod uwagę w celu zapewnienia odpowiedniej zgodności charakterów (psa i jego właściciela). Np. niektórzy niewidomi będą lepiej współpracować z psami bardziej uczuciowymi podczas gdy innym bardziej odpowiadają psy opanowane, • Szkolenie z niewidomym „studentem” trwa 4 tygodnie, jednakże jego długość zależy też od zdolności i zrozumienia właściciela i zaakceptowania przez psa zmiany środowiska. • Nowy, niewidomy właściciel zostaje poddany takim samym sytuacjom z jakimi zmagał się pies podczas szkolenia, jednakże w bardziej skondensowanej formie. Stopniowe poznawanie - od cichych i spokojnych okolic do warunków życia w mieście - odbywa się podczas szkolenia.

29. Dobieranie • Właścicielowi udziela się instrukcji co do metod szkolenia i zrozumienia psiej psychologii oraz rady praktyczne odnośnie żywienia, dbania o sierść i opieki ogólnej nad psem. • Po zakończeniu kursu nowi, niewidomi właściciele są odwiedzani w ich domach w celu sprawdzenia czy pies pracuje właściwie w swoim nowym środowisku. • Wizyty te są składane w zależności od indywidualnych potrzeb i jeżeli zachodzi potrzeba pies i jego właściciel poddawani są kolejnemu szkoleniu. • Następnie właściciele psów przewodników są odwiedzani co 6 miesięcy, a nawet częściej jeżeli zachodzi taka konieczność

30. Niewidomi i ich psy • Badanie prowadzone w Irlandii Północnej (Jackson et al., 1994) wykazało, że niewidomi, którzy mają psa przewodnika są wyselekcjonowaną podgrupą ludzi niewidomych, którzy są młodsi i zdrowsi oraz byli niepełnosprawni pod względem widzenia przez dłuższy czas niż przeciętny człowiek niewidomy.

31. Niewidomi i ich psy • Niewidomi, posiadający psy wydają się mieć wyższą samoocenę od tych, którzy ich nie posiadają (Delafield, 1975). • Obecne badanie pyta osoby niewidome jakie jest ich życie z i bez psa przewodnika.

32. Badanie • Badanie psychologiczne składa się z otwartych pytań zadawanych 80 osobom niewidomym (40 posiadającym psa i 40 nieposiadającymi) w czasie 2,3 godzinnego wywiadu.

33. Badanie • Charakterystyka osób badanych (50% kobiet i 50% mężczyzn, połowa miała partnerów, połowa samotna, większość powyżej 40 r.ż) • Odpowiedzi badanych były nagrywane, a następnie oceniane, przy zastosowaniu content-analysis (analiza treści) (cf. Lisch & Kriz, 1973).

34. Badanie • Głównie interesujące były pytania o radzenie sobie z trudnościami dnia codziennego i dot. jakości życia niewidomych. Badanie było skierowane na ocenę, jak niewidomi postrzegają swoje życie oraz rolę psa przewodnika.

35. Wyniki • Nie było różnic pomiędzy płciami, tak więc wszystkie wyniki były przemieszane między kobietami i mężczyznami. • Ludzie niewidomi napotykają ogromną ilość problemów w codziennym życiu. W badaniu brano pod uwagę takie czynniki, które były wymienione przez co najmniej 4 osoby.

36. Wyniki • Najczęściej są to: zależność, poczucie bezradności, utrata spontanicznego podejmowania decyzji, obciążenie nerwowe, potrzeba koncentracji oraz powolność. • Po drugie są aspekty socjalne: ocena innych, brak akceptacji społecznej, problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktu, osamotnienie oraz odczucie litości ze strony innych. • Po trzecie, niewidomi mają często problemy z komunikacją międzyludzką. Z powodu utraty kontaktu wizualnego, tracą również możliwość odróżniania zachowania społecznie pozytywnego od negatywnego, osądu sympatii i antypatii oraz odbioru niewerbalnych komunikatów. Wreszcie wymieniano problemy z orientacją w budynkach, na ulicy i w nieznanym otoczeniu.

37. Wyniki • Większość niewidomych używa białej laski (95%), podczas gdy 65% osób niewidomych posiadających psy lasek używa w celu zorientowania ich samych i robią to tylko w specyficznych sytuacjach.

38. Wyniki • Odpowiedzi osób badanych, którzy używają lasek, podkreślały, że wiąże się to z permanentnym niebezpieczeństwem, pomimo treningów, ciągłą koncentracją i stresem, częstą utratą orientacji, poczuciem napiętnowania i upośledzenia.

39. Wyniki • Osoby, które mają psy przewodniki, zdecydowanie wolą zwierzęta niż laski. Znacząca przewaga – wczesne ostrzeganie przed przeszkodami, oprowadzanie wokół nich, rozpoznawanie zmian i zagrożeń wcześniej, poruszanie się naprzód bardziej bezpieczne, nawet w tłumie. Dodatkowo pies ma przewagę jeśli chodzi o nieznane ścieżki, w nieznanym otoczeniu, poruszanie jest szybsze, psie szelki mogą być trzymane pewniej i bezpieczniej niż laska.

40. Wyniki • 90% niewidomych, zanim mieli pierwszego psa przewodnika, pokładało ogromne pozytywne nadzieje w psie. W 85% oczekiwania te były zawyżone. Niewidomi przeceniali obecną pomoc i wsparcie, niezależność, którą osiągną przy pomocy psa oraz bezpieczeństwo w nieznanym terenie. Dodatkowo, przeceniano znaczenie psa jako przyjaciela oraz zakres pomocy psa w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi.