Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny

1. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny • Rola psychologa Mgr Beata Drobek – Ziemińska psycholog

2. Pomoc małemu dziecku i jego rodzinie • Badania dowodzą iż ok. 4% noworodków rodzi się różnego rodzaju dysfunkcjami: uszkodzeniem mózgu, chorobami genetycznymi, metabolicznymi, poważnymi wadami zmysłów. • Istnieje zagrożenie, iż ich rozwój będzie przebiegał nieharmonijnie lub z opóźnieniem różnego stopnia.

3. Pomoc małemu dziecku i jego rodzinie • Niezależnie od uszkodzeń zawsze istnieje możliwość wspomagania rozwoju dziecka tylko różne mogą być cele i efekty naszych działań. • Najważniejsze jest to, aby były one podjęte jak najwcześniej (50% zdolności do nauki rozwija się w ciągu pierwszych czterech lat życia).

4. Pomoc małemu dziecku i jego rodzinie • Najważniejszą rolę w tym procesie powinni odgrywać rodzice. • Specjaliści zajmujący się pomocą, powinni zapoznać się ze stylem interakcji rodzice (opiekunowie) – dziecko.

5. Etapy postępowania diagnostycznego • Wywiad o charakterze rozmowy ustrukturalizowanej nastawionej na pomoc w przypomnieniu sobie przez rodziców wszystkich istotnych zdarzeń i zachowań dziecka, sytuacji emocjonalnej, opiekuńczej, zdrowotnej itp.

6. Etapy postępowania diagnostycznego • Analiza uzyskanej od rodziców i innych placówek dokumentacji (również dokumentacji medycznej, książeczki zdrowia).

7. Etapy postępowania diagnostycznego • Obserwacja spontanicznej aktywności dziecka w różnych sytuacjach (m. in. w relacji z rodzicami, bez rodziców, sposobów komunikowania się, typy zabaw, sprawność ruchowa).

8. Etapy postępowania diagnostycznego • Obserwacja kierowana w sytuacjach zadaniowych, rozmowa z dzieckiem (w miarę możliwości), badanie psychometryczne, pedagogiczne, logopedyczne, analiza wytworów, prac dziecka.

9. Etapy postępowania diagnostycznego • Przekazanie rodzicom wyników badań i wstępnej lub pełnej diagnozy z uzasadnieniem i wyjaśnieniem jej znaczenia.

10. Etapy postępowania diagnostycznego • Wyniki diagnozy powinny stanowić podstawę do konstruowania planu iprogramu terapii (edukacji) i być źródłem wiedzy o metodach, technikach, możliwościach do wykorzystania w procesie indywidualnego oddziaływania.

11. METODY PSYCHOMETRYCZNEsłużące do diagnozy dziecido 7 roku życia • Skala rozwoju psychomotoryki dziecka 0-3 lat Brunet-Lezine. • Dziecięca Skala Rozwojowa DSR 0-3 lat. • Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa: poziom 0-1 rok i 2-3 lata.

12. METODY PSYCHOMETRYCZNEsłużące do diagnozy dziecido 7 roku życia • Skala do badania inteligencji L. Terman i M. Merrill. • Profil Psychoedukacyjny PEP-R. • Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia.

13. METODY PSYCHOMETRYCZNEsłużące do diagnozy dziecido 7 roku życia • Międzynarodowa Wykonaniowa Skala Leitera P-93. • Test inteligencji dla dzieci niewidomych i częściowo widzących W. Williams. • Oregoński Program Rehabilitacji dla dzieci niewidomych i słabo widzących 0-6 lat.

14. METODY PSYCHOMETRYCZNEsłużące do diagnozy dziecido 7 roku życia • Skala Rozwojowa „Insite” „Ocena umiejętności rozwojowych małych dzieci z niepełnosprawnością sensoryczną i dodatkowymi uszkodzeniami 0-6 lat. • Test matryc Ravena

15. METODY PSYCHOMETRYCZNEsłużące do diagnozy dziecido 7 roku życia • Skala inteligencji Wechslera WISC-R • Test Bender – Koppitz • Test Reya

16. Podstawowe błędy w procesie diagnozy zaburzeń. • Brak wystarczającej znajomości wczesnych początkowych symptomów zaburzeń. • Brak dostępności do metod i kryteriów diagnostycznych. • Brak odpowiednich warunków do obserwacji i badania.

17. Podstawowe błędy w procesie diagnozy zaburzeń. • Unikanie przez profesjonalistów odpowiedzialności za „etykietowanie” i „obciążające” diagnozy. • Długotrwałe przeciąganie procesu diagnostycznego. • Niejednoznaczność diagnoz, zbyt „wymijające”, zbyt ogólne.

20. MODEL DIAGNOSTYCZNY Wizyty diagnostyczne u specjalistów Wizyta u logopedy Wizyta u rehabilitanta Wizyta u psychologa Wizyta u pedagoga Konsultacje wewnątrzzespołowe DIAGNOZA Interdyscyplinarny PLAN TERAPEUTYCZNY

21. Fazy reakcji emocjonalnej rodziców w sytuacji niepełnosprawności dziecka • Faza szoku, następujezawsze po tym jak rodzice dowiadują się o niepełnosprawności swojego dziecka. W ich przeżyciach dominują: rozpacz, żal, poczucie krzywdy oraz niepokój i lęk o dziecko. Bardzo intensywne reakcje rodziców o zabarwieniu negatywnym wpływają na zakłócenie relacji między małżonkami oraz często negatywne ustosunkowanie do dziecka.

22. Fazy reakcji emocjonalnej rodziców w sytuacji niepełnosprawności dziecka • Faza kryzysu emocjonalnego, rodzice mają poczucie zawodu, niespełnionych oczekiwań wobec dziecka, w ich przeżyciach dominują: poczucie klęski życiowej, osamotnienie, poczucie beznadziejności oraz wzajemne obwinianie się. Małżonkowie oddalają się od siebie pozostając w osamotnieniu i jeszcze większej bezradności. Może prowadzić to do rozpadu małżeństwa.

23. Fazy reakcji emocjonalnej rodziców w sytuacji niepełnosprawności dziecka • Faza pozornego przystosowania, rodzice mobilizują siły i podejmują działania na rzecz dziecka, pojawia się „gonitwa terapeutyczna” szukanie cudownego sposobu uzdrowienia, częste zmiany specjalistów i metod pracy, negowanie, podważanie diagnoz i poszukiwanie nowych, nieuzasadniona wiara w możliwości wyleczenia dziecka, poszukiwanie winnych niepełnosprawności. Prowadzi to do wytworzenia nieprawidłowego obrazu dziecka.

24. Fazy reakcji emocjonalnej rodziców w sytuacji niepełnosprawności dziecka • Faza konstruktywnego przystosowania się do sytuacji, następuje skupienie się na realnych możliwościach i potrzebach dziecka, zaczynają dominować uczucia pozytywne takie jak radość z kontaktu z dzieckiem. Rodzice koncentrują się na kwestii jak pomóc dziecku i jak zorganizować dalsze życie rodziny? Dokonywane są mądre wybory związane z rehabilitacją. Pojawia się potrzeba działań prospołecznych -fundacje, stowarzyszenia.

25. Związek postaw matki z rozwojem dziecka • Postawa rezygnacyjna związana z depresją matki, pociąga zaniedbanie emocjonalne dziecka i zaniechanie działań na jego rzecz.

26. Związek postaw matki z rozwojem dziecka • Postawa lękowo - nadopiekuńcza powoduje wyręczanie dziecka, stawianie mu zbyt małych wymagań, nie ustalanie granic, a przez to zablokowanie rozwoju jego autonomii, aktywności poznawczej, otwartości na świat (nadopiekuńczość może mieć również charakter kompensacyjny i wynikać z braku akceptacji dziecka i związanego z tym poczucia winy).

27. Związek postaw matki z rozwojem dziecka • Postawa zadaniowa może prowadzić do zbytniej koncentracji na samej rehabilitacji, stosowania wygórowanych wymagań i nadmiernego krytycyzmu co skutkuje brakiem czasu dziecka na zabawę, kontakty z rówieśnikami, przeżywaniem nadmiernej frustracji, pojawieniem się poczucia odrzucenia, winy i przewlekłego napięcia emocjonalnego. Dziecko może ten stan odreagowywać całą gamą zachowań trudnych, agresją, nadpobudliwością, stereotypiami, zaburzeniami koncentracji uwagi, obniżeniem aktywności lub wycofaniem się z kontaktów.

28. Związek postaw matki z rozwojem dziecka • Postawa akceptacji daje możliwość rozwoju pełnych możliwości dziecka przy zaspokojeniu podstawowych potrzeb bezpieczeństwa, miłości, uwagi rodziców, zabawy itp.

29. POMOC RODZINIE DZIECKA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Dlatego zapewnienie rodzicom dziecka wsparcia czy pomocy psychoterapeutycznej jest ważnym działaniem służącym rozwojowi dziecka

30. MODEL WSPARCIA RODZINY Pierwszy kontakt ze specjalistą Rzetelna informacja o funkcjonowaniu dziecka jego możliwościach i potrzebach rozwojowych Znalezienie i podkreślenie mocnych stron dziecka i jego rodziny Poradnictwo i aktywny instruktaż Grupy wsparcia Psychoterapia Indywidualna Rodzinna (systemowa)

31. Grupy edukacyjno-wspierające dla rodziców. • Rodzina dziecka niepełnosprawnego wymaga szczególnego wsparcia w działaniach adaptacyjnych mających na celu przywrócenie zakłóconej równowagi w organizacji i funkcjonowaniu życia rodzinnego.

32. Grupy edukacyjno-wspierające dla rodziców. • Taką właśnie pomoc oferują grupy edukacyjno-wspierające. Jest to uznana forma pomocy i wsparcia dla rodziców dzieci niepełnosprawnych. Pozwala ona na wymianą doświadczeń, wiedzy, umiejętności jak też weryfikację i korektę dotychczasowych przekonań i stereotypów, a przede wszystkim daje poczucie przynależności. • Uczestnicy spotkań mają możliwość odreagowania negatywnych emocji i lepszego rozumienia własnych stanów emocjonalnych, udzielania sobie wzajemnego wsparcia poprzez dawanie uwagi i rozumienie przeżywanych dylematów.

33. ZADANIA GRUPY WSPARCIA. • Kształtowanie korzystnych postaw wychowawczych. • Budowanie i pielęgnacja prawidłowych relacji i więzi w rodzinie wychowanków. • Pomoc w rozwiązywaniu problemów i sytuacji kryzysowych. • Odreagowywanie emocji towarzyszących wychowywaniu dziecka z niepełnosprawnością. • Nabywanie umiejętności radzenia sobie z przykrymi emocjami.

34. ZADANIA GRUPY WSPARCIA. • Wzmacnianie poczucia kompetencji rodzicielskiej. • Pomoc rodzicom w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: „Jak być normalną i szczęśliwą rodziną pomimo niepełnosprawności dziecka”. • Pomoc rodzicom w przejawianiu realistycznych oczekiwań w stosunku do rozwoju dziecka, zgodnych z etapem na jakim się dziecko znajduje.

35. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.