Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

1. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka Rola pedagoga specjalnego – terapeuty we wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka mgr Renata Zygan pedagog specjalny

2. Do zadań pedagoga specjalnego należą: • Diagnozowanie i ocena rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole. • Opracowanie wspólnie z innymi specjalistami (według potrzeb: lekarz, psycholog, logopeda, rehabilitant) indywidualnego programu wczesnego wspomagania rozwoju dzieckaz uwzględnieniem działań wspomagających rodzinę dziecka.

3. Do zadań pedagoga specjalnego należą: • Realizowanie z dzieckiem zajęć wczesnego wspomagania rozwoju skoordynowanych z działaniami innych wyżej wymienionych specjalistów. • Analizowanie i sprawdzanie skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego rodzinie oraz wprowadzanie zmian w indywidualnym programie terapii dziecka.

4. Ocena rozwoju w aspekcie pedagogicznym Ocena rozwoju w aspekcie pedagogicznym jest uzupełnieniem wielospecjalistycznej, kompleksowej diagnozy dokonywanej przez innych specjalistów tj:. • lekarzy (neurolog, audiolog, psychiatra, foniatra, alergolog i inny według potrzeb) • psychologa • logopedy • fizjoterapeuty

5. Diagnoza pedagogiczna małego dziecka jest: • diagnozą całościową czyli musi uwzględniać całe życie dziecka i jego rodziny, jego mocne strony i słabości

6. diagnozą funkcjonalną czyli opierającą się na znajomości etapów w rozwoju małego dziecka i norm rozwojowych. Dostępna literatura oraz doświadczenia w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi nieodmiennie wykazują, że ich rozwój zazwyczaj jest nieharmonijny a różne funkcje znajdują się u jednego dziecka na różnych poziomach. Stąd też osoba badająca nie jest w stanie przewidzieć poziomu rozwoju we wszystkich sferach, może natomiast określić precyzyjnie poziom rozwoju konkretnej funkcji w korelacji z wiekiem dziecka.

7. Diagnoza w przypadku małych dzieci • o opóźnionym lub zaburzonym rozwoju jest procesem rozciągniętym w czasie. • Ocena dokonywana w trakcie pierwszych spotkań z dzieckiem i jego rodziną jest tak naprawdę diagnozą wstępną.

8. Diagnozę wstępną dokonujemy poprzez: 1. Zbieranie informacji-wywiad od rodziców dziecka na temat: - stanu jego zdrowia - rodzajów zabaw i preferencji dziecka - słabych i mocnych stron

9. Diagnozę wstępną dokonujemy poprzez: • 2. Obserwację i wybrane próby pedagogiczne określające, co dziecko potrafi zrobić, czego może się wkrótce nauczyć (umiejętności wyłaniające się w perspektywie najbliższego rozwoju) oraz jakich umiejętności oczekują od niego rodzice. • Na podstawie wstępnej diagnozy możemy już opracować indywidualny program terapii.

10. Brak jest wystandaryzowanych metod pedagogicznych do oceny małego dziecka. Dlatego teżocenę i monitorowanie postępów dziecka powinien dokonywać pedagog specjalny, który posiada umiejętności stosowania różnych metod zbierania danych o rozwoju i funkcjonowaniu dziecka tj:

11. obserwacja oraz skale obserwacyjne umożliwiające dokonanie oceny jego funkcjonowania poznawczego, rozwoju manipulacji, lokomocji, przystosowania społecznego, samodzielności • zasady i techniki monitorowania postępów dziecka w trakcie terapii i podczas codziennej aktywności.

12. W dokonywaniu oceny pedagogicznej małego dziecka pomocne mogą być: • MONACHIJSKA FUNKCJONALNA DIAGNOSTYKA ROZWOJOWA • Test PER-R • OREGOŃSKI PROGRAM REHABILITACJI NIEWIDOMYCH I SŁABO WIDZĄCYCH DZIECI W WIEKU OD 0 DO 6 LAT

13. W dokonywaniu oceny pedagogicznej małego dziecka pomocne mogą być: SKALE, NORMY ROZWOJOWE I ARKUSZE OBSERWACJI • Profil osiągnięć ucznia opracowany przez J. Kielina (J. Kieln 2002 r.) • Arkusz obserwacyjny opracowany przez M. Piszczek (M. Piszczek 2006 r.) • Behawioralne normy rozwoju według E. Schoplera (red. E. Schopler 1995 r.) • Autorskie karty obserwacji opracowane na potrzeby własnej pracy z dziećmi o zaburzonym rozwoju

14. Diagnoza różnicująca Przy dokonywaniu diagnozy różnicującej bardzo pomocne mogą być • ICD -10 • Kwestionariusz CHAT, • skala oceny autyzmu dziecięcego CARS, • Afa- Skala, • Lista cech autystycznych według Bathelemy • Zestaw wczesnych objawów autystycznych według Volkmar

15. INDYWIDUALNY PROGRAM TERAPII • Opracowanie indywidualnego programu terapii małego dziecka wymaga współpracy psychologa, pedagoga, logopedy i fizjoterapeuty. • Dlatego też za kompleksową diagnozę, skonstruowanie programu i ocenę jego efektywności odpowiedzialni są wszyscy specjaliści pracujący z dzieckiem.

16. Ustalanie celów terapii • Ponieważ pracujemy z małym dzieckiem opracowywanie długoterminowych celów terapii może być szkodliwe dla skutecznego programowania pracy z dzieckiem, gdyż może prowadzić do niewłaściwych, zbyt wysokich oczekiwań wobec niego.

17. Ustalanie celów terapii • Właściwe jest planowanie celów krótkoterminowych, uwzględniających nieharmonijny poziom rozwoju dziecka w różnych dziedzinach jego funkcjonowania, jego preferencje i oraz całą sytuację rodzinną.

18. Dobrze napisany program zaspokaja wszystkie istotne potrzeby na danym poziomie rozwoju, także potrzeby wynikające z humanistycznej koncepcji terapii np. zwiększające aktywność własną dziecka, zmniejszające zachowania autostymulacyjne lub inne trudne.

19. Program jest weryfikowany podczas kolejnych wizyt (w zależności od zmieniających się potrzeb zdrowotnych i rozwojowych dziecka). Rodzice otrzymują szczegółowy instruktaż dotyczący prawidłowej pielęgnacji dziecka, wykonywania niektórych ćwiczeń w domu lub rozwiązywania problemów wychowawczych.

20. Monitorowanie i ocena postępów dziecka • Jeżeli cele terapii precyzujemy w sposób szczegółowy to monitorowanie i ocena osiągnięć dziecka jest prosta.

21. ROZWIJANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ

22. ROZWIJANIE PERCEPCJI WZROKOWEJ

24. ROZWIJANIE SPRAWNOŚCI RUCHOWEJ(CHWYTU I MANIPULACJI)

26. Metody pracy z małym dzieckiem • Niedyrektywna Terapia Zabawowaoparta na koncepcji V. Axline. Zasadniczą cechą oddziaływań terapeutycznych, opartych na dowolnej zabawie dziecka, jest ich niedyrektywność. Zadaniem terapeuty jest obserwacja czynności wykonywanych przez dziecko, obdarzanie dziecka jedynie uwagą niewartościującą (H. Olechnowicz 1995).

27. Metody oparte o kontakt z ciałem Zabawy paluszkowe, które dostarczają dziecku doznań dotykowych, pozwalają poznać własne ciało. Poczuć jego odrębność, nawiązać kontakt z drugim człowiekiem Baraszkowanie, poprzez podrzucanie dziecka, siłowanie się z nim , huśtanie go, turlanie itp. można intensywnie stymulować zmysły, kładąc tym samym podwaliny pod wykształcanie się świadomości schematu ciała. Bardzo ważna jest także dla rozwoju dziecka swobodna, radosna atmosfera, która towarzyszy baraszkowaniu.

28. Programy Aktywności: świadomość ciała, kontakt i komunikacja M. i Ch. Knillów. Podstawowym ich celem jest rozbudzenie aktywności osoby niepełnosprawnej, zachęcanie do działania i przejawiania własnej inicjatywy. Działania terapeutyczne oparte są na tworzeniu sposobności do doświadczania, nabywania i organizowania podstawowych informacji o sobie. Muzyka stanowi ważny element każdego programu aktywności.

29. Dotyk i komunikacja Ch. Knilla.Podstawowym założeniem tego programu jest oparcie działań stymulujących na zmyśle dotyku. Doświadczanie kontaktu fizycznego jest podstawą rozwoju związków z innymi ludźmii komunikacji między nimi. Jak zaznacza sam autor skuteczność oddziaływań nie będzie wpływała na ilość, lecz na jakość kontaktówz dzieckiem.

30. Metoda Ruchu Rozwijającego V. Sherborne Podstawowym środkiem stosowanym w terapii jest ruch, który może spełniać różne funkcje. Bodźce kinestetyczne, poczucia związane z równowagą, dotykiem, odczuwaniem ruchu leżą u podstaw kształtowania się własnej tożsamości. Ćwiczenia służące kształtowaniu orientacji w przestrzeni pozwalają zdobywać odczucie pewności siebie, zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa, a poprzez to zapobiec izolacji od otoczenia.

31. Terapia sensorycznapolega na zbieraniu wrażeń zmysłowych z otaczającego świata i z własnego ciała. Dzięki integracji wrażeń zmysłowych dziecko poprawia orientację w otoczeniu, zwiększa się jego poczucie bezpieczeństwa oraz wiedza o otaczającym świecie. Dla małych dzieci o zaburzonym lub opóźnionym rozwoju niezmiernie ważne jest dostarczanie dużej ilości bodźców: dotykowych, czucia głębokiego, przedsionkowych, smakowych, węchowych, słuchowych czy wzrokowych. Przykłady wykorzystywanych zabaw to: noszenie, bujanie dziecka, gniazdowanie, zawijanie w naleśnika, zabawy twarzą w twarz itp.

32. Metody i techniki behawioralno- poznawcze Terapia behawioralna wywodzi się ze skinnerowskiej metody warunkowania instrumentalnego. Jej zastosowanie wymaga szczególnie wnikliwego doboru wzmocnień. Celem terapii behawioralnej jest: • Redukowanie zachowań niepożądanych • Rozwijanie zachowań deficytowych • Generalizowanie i utrzymywanie w czasie efektów terapii. Warunkiem skuteczności tych oddziaływań jest: precyzja, systematyczność i konsekwencja w ich stosowaniu.

33. Najczęściej wykorzystywane techniki behawioralne • Wygaszanie • Time- out • Przytrzymanie • Hiperkorekcja • Ćwiczenia warunkowe Bardzo pomocne w pracy z dziećmi mogą być także wywodzące się z behawioralnej metody ćwiczenia według Programów TEACCH (E. Schopler 1995)

34. Dziękuję za uwagę