Тісжегінің алдын алу және болжау. Тісжегінің асқынуларының алдын алу Лектор: Каспакова Л.А.

1. Қарағанды мемлекеттік медицина университетіБалалар жасындағы стоматология және хирургиялық стоматология кафедрасы Тісжегінің алдын алу және болжау. Тісжегінің асқынуларының алдын алу • Лектор: Каспакова Л.А.

2. Тіс жегі — бұл әртүрлі етерңдікте және көлемде қуыс түзетін, тістің қатты тіндері кіреуке мен дентиннің микробты бұзылуы. Тіс жегі тіс қағы жиналатын жерде түзіледі, оның құрамына микроорганизмдер және тағам қалдықтары кіреді. Тіс қағы ретенция орындарында жиналады: тіс арасы, тіс пен қызыл иек арасы, тіс беткейлерінің шұңқырлары мен тереңдіктерінде.

3. СтоматологиялыққабылдаудабалалардыңтістерініңтісжегілерінболжаумүмкіндігіСтоматологиялыққабылдаудабалалардыңтістерініңтісжегілерінболжаумүмкіндігі • Қазіргікездемикроорганизмдердің 200-ге тартатүрлеріанықталды, олар тек тісбеткейлері мен ауызқуысысілемейіндеғанаемес, сондай-ақауызсұйықтығықұрамынакіреді (E.Theilade, 1989). • КариоздыпроцесстіңдамуындамаңыздыорындыStreptococcusmutansалады, олтістердіңтегісбеткейлеріндеқуыстыңдамуынаәкеледіжәнеLactobacillus, олкариоздыпроцесстіңтістердіңфиссураларындашоғырлануынаәкеледі (M.InenEgozce, N.Bordoni, 1980).

4. Микрофлораның санды құрамы және оның әр түрлерінің қатынасы ауыз қуысының көптеген факторларына байланысты болады : • сілекейдің және қызыл иек сұйықтығының антимикробты факторлары; • ауыз қуысы гигиенасының сапасына; • ауыз қуысы тіндері мен ағзаларының жағдайына; • соматикалық патологияның болуына; • науқастың тамақтану сипатына; • сілекей бөлінудің сипатына; • ауыз қуысының өздігінен тазалануына.

6. Тіс жегінің алдын алу ережесі • Ауыз қуысы гигиенасын сақтау: тісті күніне екі рет құрамында фторы бар сықпалармен тазалау. Таңертең – таңғы астан кейін, кешке – кешкі астан кейін, ұйықтар алдында. • Құрамында фторы бар таблеткаларды үш жастан бастап жылына 250 күн, тек жазғы айларды алып тастап, 15 жасқа дейін қабылдау (натрий фториді, Natrium fluoratum, натрий флюораты), мектепке дейінгі балаларға натрий фториді мөлшері— 1,1 мг, мектеп оқушыларына — 2,2 мг. Таблетканы жатар алдында, тісті тазалағаннан кейін сору қажет.

7. Құрамында кальцийі бар таблеткаларды немесе капсулаларды дәрігердің тағайындауы бойынша жылына 2 курс жүргізу (көктем және күз). Бұл мақсатта қолдануға болады: «КальциО» — құрамында жұмыртқаның қабығы бар, витамин D3 және басқа да витаминдер; «Никомед» фирмасының «Кальций D3»—құрамында D3 витаминімен кальций бар, балаларға 12 жастан ұсынылады; «Витамакс» фирмасының «Кальцийдің жоғары сапалы кешені»— құрамында гидроксиаппатит, кальций көмір қышқылы, витамин D3 және С. • Поливитаминдерді кем дегенде жылына екі рет қабылдау керек – көктемде және жазда : «Альгобеби», «Центрум», «Витрум», «Мультитабс», «Комлевит» және басқалары.

8. Кәмпит, варенье, печенье, макарон, бөлкежәне т.б. шектеукерек, тек аптасынабіррет «тәттікүн» беругеболады. • Тісжарыпшыққаннанкейіналғашқыжылындатұрақтытістердіңфиссураларынаарнайыгерметиктердіқұюүшін, сондай-ақжылына 3 реттістердіқұрамында фторы бар лактарменкөмкеруүшінміндеттітүрдестоматологтыңқабылдауынакелукерек. • Құрамында фторы бар шайғыштардықолдану.

9. Тісжегініңалдыналу Тісжегініңалдыналу — тістердіңзақымдануыныңалдыналуғакөмектесетін, гигиеналықжәнемедициналықшаралардыңтолықжүйесі. Оғанауызқуысыныңгигиенасы (тістердітазалау, ауызқуысыншаю, флоссалардықолдану), фтор, кальций препараттарыжәневитаминдерқабылдау, тәттітағамдардышектеукіреді, тістерінфторлакпен, құрамында фторы бар герметиктерменкөмкеру, кіреукеніқышқылдағанфторлыгельменбелсендіруүшінстоматологтыңқабылдауынатұрақтыкеліптұру.

11. Мұныңбарлығы не үшінқажет? Себептері: • ауызқуысыныңгигиенасынсақтаутістердемикробтықақтардыңазаюынаәсеретеді, тістердіжылтыржәнеберікетеді; • фтор және кальций препараттарынқабылдаутістердібіршамаберікетеді; • витаминдерді қабылдауадамдысау қылады, ауруларменкүресугеәсеретеді; • тәттілерді қабылдауды шектеу ауыз қуысындағы микроорганизмдердің көбеюіне әсер ететін көмірсулардың аз түсуіне әсер етеді; • Фиссураларды герметизациялау, тістерді құрамында фторы бар лактармен көмкеру, фторы бар шайғыштарды қолдану, тістердің беткейіне микроорганизмдердің бекітілуіне және оны бұзуына кедергі жасайды.

12. Қолдану керек Шектеу керек

13. Микробты қақ тіс беткейінің бұдырлы жеріне бекітіледі де, ол жерде тіс жегінің дамуына жағдай жасалады. Сондықтан, денсаулығы аса мықты емес адамдар, тіс тазалығына өте мұқият болу керек. Тістерді тіс щеткасымен дұрыс және тұрақты тазалау тістерді таза қылады, тіс сықпасындағы кальций абразивтері тістерді тегістейді де, оларды жылтыр қылады, ал фтор тіске беріктік береді.

15. Тістерді тіс щеткасымен тазалау •  Тіс қатарының сонында орналасқан тістерге аса көңіл бөлу керек: бұл тістердің ұрт беткейінде көптеген қақ болады. Төмеңгі күрек тістер де көңіл бөлуді қажет етеді: ол жерде тіс тастары жиналуы мүмкін. Дұрыс орналаспаған тістерге де қосымша көңіл бөлу керек: тістердің тығыз орналасуы тағам қалдықтарының жиналуына жағдай жасайды, ал ол тіс жегінің дамуына әкеледі.

16. Тістердітазалаумассажбенаяқталуықажет, олтістердіжауыптұрғанкезде, қызылиектіқамтыптісщеткасыменайналмалықозғалыстаржасауменжүзегеасырылады. • Егерадамтістерін тек горизонтальдықозғалыстарменғана, тек сырт жағынанқаттыщеткаментазаласа, ондабірнешежылданкейінқаншалықтытісберікболғаныменкіреукеніңгоризонтальдыжелінуіқамтамасызетіледі. Тісщеткасыментиімдітазалағанкезде 400-ге тартақозғалысжүргізілетініесептелген.

17. Тіс щеткасы туралы • Алғашқы тіс щеткалары мың жыл бұрын Қытайда пайда болды. Шығыс елдерінде тістерді ағаш түбірімен тазалаған. Алғашқы тіс щеткаларын фабрикада шығару XVII ғасырдың аяғында Германияда басталды. Синтетикалық қылдарды XX ғасырдың 40 жылдары дайындап шығара бастады. Ресейде тіс щеткаларының пайда болуы Петр I реформа кезеңіне келеді.

18. Тісщеткасы — жекеұстауғаарналғанзат, олстакандабасыменжоғарысақталуықажет. Техникалықпрогресстіжақсыкөретіндергеэлектрлітісщеткасысатылады, оныменкөбінесеересектерқолданады. Мұндайщеткаларда басы өзіайналмалықозғалысжасайды. Тағыбірзаманауижетістіктергегидравликалық щетка жатады, оны су құбырынақосады. Қылдардыңорнына, суды сыздықтатыпжібереді, олтағамқалдықтарыншаядыжәнеқызылиекке массаж жасайды.

19. Сықпанықалайтаңдаукерек • Тістердітұрақтытазалауғабарлықсықпакелебермейді, • Өзінізгеұнайтынсықпанытаңдаукерек. Оныңдәміжағымды, көпіршіктенетін, әртүрліболуытиіс. Тіссықпасы тек қанатістітазалау мен жылтыратуғанаемес, тістіберікетуі, сондай-аққызылиектіңқабынуынтөмендетужәнетиіс.

20. Кішкентайбалаларға, мектепоқушыларынажәнеересектергеарналғантіссықпаларыболады. 6 жасқадейінересектергеарналғанқұрамында фторы бар сықпалардықолдануғарұқсатбермеукерек. Себебітістерінтазалағанкезде, кішкентайбалаларөздері де білмейтіссықпасынжұтыпқояды, оләринеқауіптіемес, дегенмендебалалартіссықпасынсатыпалғанжөн. Олардәмдікқосылыстармен, абразивтер мен фторидтердіңболуынемесеболмауыменерекшеленеді. Абразив ретінде бор ежелденқолданылады, сондықтанкөпсықпалардыңтүсіақ. Балаларүшінтіс сықпалары борсыз, гель негізінде шығарылады.

21. Мектеп оқушыларына және ересектерге арналған құрамында фторы бар тіс сықпалары: «Новый Жемчуг Фтор», «Новый жемчуг комплекс», «Новый Жемчуг Тотал», «Blend-a-med complite», «Colgate», «Oral-B sensitive with Fluoride», «Aqua-fresh», «Elmex» және басқалары.

22. Жасөспірімдердің тістерін ағарту үшін келесі тіс сықпаларын қолдануға болады: «Новый Жемчуг Сода Бикарбонат», «Новый Жемчуг Отбеливающий», «Blend-a-med Multicar + White» «Blend-a-med soda Bicarbonate», «Pearl», «Aqua-fresh», «Colgate Sensation Whitening», «Silka Baking Soda». Ағартатын сықпаларды аптасына екі-ақ рет қолдану қажет, екі күн қатарынан қолданса тіптен жақсы: олардың құрамында күшті абразивтер бар және кіреукенің желінуі мүмкін.

23. Алдын алу шараларының жиынтығына құрамында фторы бар ауыз шайғыштар кіреді: «Reach Anti-plaque», «Colgate Total Plax», «Oral-B Advantage». Оларды күніне екі рет тістерді тазалағаннан кейін қолданады.

24. Флоссалар — бұлтісаралықтарынтағамқалдықтарынантазалауғаарналғанәдістердіңбіртүрі. Тістазалағышсияқты, өтеежелденқолданылыпкеледі. • Қытайдажібекжіптіңкөмегіментығызтұрғантістердіңбүйірбеткейлеріндегітісжегініанықтағанжәнетісараларынтазалаған. Егертістетісжегіболса, жібекжіпжыртылыпкетеді. Тістердіңбүйірбеттерінқарапайымтісщеткасыменнашартазаланатыныбелгілі, ал жіптерменмұныістеуөтежеңіл. Осы үшінфлоссалар кажет.

25. Реминералдаушы терапияның міндеттері: • тістің қатты тіндерінің толық қалыптасуы және минералдануы үшін жағдай жасау; • тістің қатты тіндерінің пісіп-жетілуінің физиологиялық ағымын қамтамасыз ету, қажетті жағдайда – бұл процесстерді стимуляциялау; • кариесогенді жағдайдың қалыптасуының алдын алу және жою.

26. Әсер ету механизмі бойынша реминералдаушы заттардың жіктелуі: • Өсіп келе жатқан кристаллдың қоректенуінің тапшылығын толтыратын • Аппатиттер құрамына изоморфты қосылатын иондардың құрамы • минерализаторлар • Минералдану кинетикасына әсер етушілер

27. Кальций және фосфор препараттарын ішке қабылдауға көрсетулері: • 6 айға дейін омыраулық тамақтандырудың болмауы, • ішектік токсикоздар, • кортикостероидтармен емдеу, • дене салмағының жоғарылауы, • көптеген тіс жегі.

28. Кальций және фосфор препараттарын ішке қабылдауға кері көрсетулері : • бауыр мен бүйректің жедел аурулары, • созылмалы бүйректік жетіспеушілік, • гиперкальциемия. Витаминді препараттарды қолдануға көрсетулері : • оларды тағаммен жеткіліксіз қабылдау, • асқорыту ағзалары аурулары.

29. Метаболикалық процесстерді белсендіретін препараттар, соматикалық аурулары және тіс жегінің дамуына қауіп-қатер факторлары бар, жиі тұмауратып ауыратын балаларға тағайындалады. • Кейбір микроэлементтердің кариесстатикалық әсері, олардың гидроксиаппатит кристалдарында кальций, фосфор және гидроксил иондарын изоморфты алмастыратын ерекшеліктерімен негізделген. Кариесстатикалық тиімділік фосфор иондарының орнына ваннадий иондарының, қалайы, еківалентті темірдің, стронций иондарының және кальций иондарының қосылуымен жүзеге асырылады.

30. Минерализаторлар – бұл өсіп келе жатқан кристаллды бекітетін, оларды ерігіштіктен сақтайтын иондар. Бұл топтың ең кең тараған түріне фтор және гидроксил-ион жатады. Фтор иондарының кіреукенің ерігіштігін төмендететін қасиетінің бары бұрыннан белгілі. Гидроксиапатит кристалдарының бекітілуі кіреукенің тек беткейлі қатпарларында жүреді. Көптеген зерттеушілер бұл қасиетті фтор иондарын қолдануда негізгі тәсіл деп санайды.

31. Минералдану кинетикасына әсер ететін заттар әртүрлі және практикалық денсаулықсақтауда сирек қолданылады. Бұл топтың бір түріне молибден жатады. Оның тіс жегіні алдын алу әсері, қышқылдардың әсер етуі және фтор қосылыстарын белсендіру кезінде кіреукеден кальцийдің шығуын басуымен негізделген. Алюминий де гидроксиапатит торларына фтордың қосылуына әсер етеді де, кіреукенің ерігіштігін едәуір төмендетуге әкеледі. Өкінішке орай, соңғы үш топқа жататын реминералдаушы препараттар стоматологиялық практикада аз қолданылады.

33. Назар аударғандарыңызға рахмет!!!