Polityka celna UE –moduł prawny i praktyczny

1. Szkoła Główna Handlowa Polityka celna UE –moduł prawny i praktyczny Prof. Wieslaw „Wes” Czyzowicz Ph.D. E-mail:wesczyz@sgh.waw.pl

2. Zagadnienia • Źródła polityki celnej UE • Twórcy polityki celnej UE • Ewolucja polityki celnej w praktyce międzynarodowego obrotu towarowego • Administracja celna jako strażnik polityki celnej • Wnioski

3. Żródła polityki celnej Trzy grupy źródeł polityki celnej: • Gospodarczo-społeczne • Legalno-prawno-instytucjonalne: • Narodowe • Międzynarodowe

4. Narodowe źródła ekonomiczno-społeczne Narodowe interesy społeczno-ekonomiczne to podstawowe źródło polityki celnej w skali państwa Wspieranie narodowej przedsiębiorczości związanej z produkcją i eksportem towarów własnej produkcji (skala rynków, konkurencyjność, tworzenie korzystnych warunków prawno-organizacyjnych dla ułatwień i uproszczeń eksportowych) -Ochrona narodowych wartości (zdrowia,życia, zabytków dziedzictwa kultury,etc.) Ochrona bilansu płatniczego (uczciwej konkurencji) Ochrona „przemysłów niemowlęcych” Inne

5. Narodowe źródła prawne • Konstytucja narodowa jako podstawowe źródło legalnego tworzenia i narodowej polityki celnej (prawa i obowiązki osób fizycznych i prawnych w sferze swobody działalności gospodarczej zarówno w kraju jak i na arenie międzynarodowej) • Narodowe ustawy i rozporządzenia (np.ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa o miedzynarodowej działalności gospodarczej,ustawa prawo celne, ustawa o służbie celnej, ustawy podatkowe, narodowe taryfy celne, ustawa ordynacja podatkowa, etc., etc., rozporządzenia np. w sprawie kursów walut, świadectw pochodzenia, etc.)

6. Międzynarodowe źródła polityki celnej • Multilateralne traktaty, umowy i porozumienia (UN, WTO, WCO, EU, Mercosur, NAFTA, NATO, etc.) • Międzynarodowe konwencje celne i handlowe (HS, TIR, ATA, INCOTERMS, etc.) • Bilateralne umowy celne i handlowe

7. Twórcy polityki celnej Poziom narodowy: • Lobby biznesowe i społeczne (branżowe i reionalne samorządy gospodarcze, związki zawodowe, NGOs) • Instytucje ustawodawcze (Parlamenty, rządy, centralne instytucje uprawnione do wydawania wiążących aktów prawnych związanych z międzynarodowym obrotem towarowym – ministerstwa , główne urzędy celne, MF,MGetc.) • Organy wykonawcze (Prezydent, rząd, ministerstwa) • Administracje celne i podatkowe, inne powołane do stosowania i egzekucji przestrzegania prawa celnego) • Sądy i inne organy arbitrażowe powołane do rozstrzygania sporów i wykładni (administracyjne, apelacyjne, narodowe i międzynarodowe) prawa celnego

8. Międzynarodowi twórcy polityki celnej • Międzyrządowe organizacje międzynarodowe -WTO/GATT, WCO, UN, WB & IMF, etc. • Regionalne organizacje integracji gospodarczej – EU, NAFTA, EFTA, CACM, CARICOM,etc. • Inne międzyrządowe organizacje międzynarodowe– UNCTAD, UNIDO, WIPO, NATO, SADC, etc. • Międzynarodowe organizacje biznesowe (NGOs) – ICC, branżowe i regionalne organizacje samorządu gospodarczego (e.g. CONFIAD, CLECAT, IFCBA, etc.)

9. Polityka celna w praktyce miedzynarodowej • Handel towarami jako pierwszy krok do ustanowienia i rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych • Bilateralne umowy handlowe jako poczatek procesu integracyjnego • Bilateralne and multilateral ne procesy integracyjne jako efektywne instrumenty promocji i ochronywspólnych interesów (Prawno-międzynarodowa baza: Art. XXIV GATT: Territorial ny zakres stosowania , handel przygraniczny, unie celne i strefy wolnego handlu)

10. Polityka celna w praktyce międzynarodowej integracji gospodarczej • Strefa Wolnego Handlu (Free Trade Area – SWH-FTA) • Unia celna (Customs Union) • Unia gospodarcza (Economic Union) • Unia monetarna (Monetary Union)

11. Integracja gospodarcza – Strefa Wolnego Handlu – SWH-FTA FTA oznacza: 1/ Free Trade Agreement = prawnomiędzynarodową, międzyrządową umowę, legalną baze dla preferencyjnego handlu między sygnatariuszami FTA) 2/ Free Trade Area – terytorium, państwowy obszar geograficzny oraz polityczno-administracyjny na którym jest tworzona FTA 3/ Free Trade Association – stowarzyszenie czyli forma organizacyjno-instytucjonalna odpowiedzialna za wdrożenie do praktyki i funkcjonowanie FTA (EFTA, CEFTA, LAFTA=ALADI, NAFTA, etc.)

12. SWH - FTA • Pierwszy krok w procesie integracji gospodarczej między 2 lub więcej partnerami w którym : • Polityka celna jest koordynowana między partnerami w zakresie eliminacji barier taryfowych i pozataryfowych wyłącznie we wzajemnej wymianie towarowej • Polityka celna każdego z sygnatariuszy FTA w stosunku do krajów trzecich pozostaje autonomiczną • Terytoria (obszary) celne mogą być położone w dowolnym miejscu geograficznym i w różnych odległościach od siebie

13. SWH -FTA Preferencyjne traktowanie towarów WYŁĄCZNIEmiędzy sygnatariuszami A B Autonomiczna polityka celna wobec towarów z państw trzecich. FTA może mieć cel stworzenia unii celnej, ale niekoniecznie

14. Unia celna Zespolenie 2 lub więcej terytoriów celnych w rezultacie: • Wyeliminowania wszelkich barier celnych (taryfowych i pozataryfowych) między sygnatariuszami we niemal całym (substantially) wzajemnym obrocie towarowym all trade • Wprowadzenie jednolitej polityki handlowej i celnej wobec państw trzecich • Wprowadzenia jednolitego ustawodawstwa celnego, jednolitej taryfy celnej oraz instrumentów pozataryfowych w stosunku do towarów z państw Examples:European Union, Grupo Andino, CARICOM, MCCA-CACM, etc.

15. Wspólna polityka handlowa i celna Wspólne ustawodawstwo celne Unia celna Unia celna = swobodny obrót towarów H A G B F C E D Wspólna nomenklatura taryfowa Wspólna taryfa celna

16. Unia celna w praktyce – kazus unii celnej UE • 1951 – Traktat Paryski (EWWiS – do 2002) • 1957 –Traktaty Rzymskie (EWG, EWEA) • 1958 –początek tworzenia FTA (do 1970) • 1968 –zakończenie tworzenia FTA w grupie art. przemysł., • 1983 – wspólnotowy system zwolnień celnych • 1988 - Scalona Nomenklatura Taryfowa -CombinedNomenclature (CN) • Zintegrowana Taryfa celna Wspólnoty TARIC • Jednolity Dokument Administracyjny - SAD • Wspólny i Wspólnotowy System Tranzytowy (akt. NCTS) • 1992 – Wspólnotowy Kodeks celny (WKC) • 1993 – Wspólnotowy Kodeks celny wykonawczy (WKCW) • 1994 – Wejście w życie w/w dokumentów (WKC i WKCW) • 2005 – Wieloletni Plan Strategiczny Celnictwa Europejskiego oraz Celnictwo elektroniczneZmodernizowany WKC • 2007 – Modyfikacja WKC - ECS,ICS,SEA,AEO • 2008 - nowy, tzw.Zmodernizowany Wspólnotowy Kodeks celny

17. Unia celna w praktyce -stosunki Polski z UE • Od PHARE do Układu Europejskiego (1989-1991) • Od Układu Europejskiego do Białej Księgi (1991-1995) • Wytyczne (Blueprints 1995-1997) • Od Białej Księgi do NPPCzł. (1995 – 1998) • Od NPPCzł.do pełnego członkostwa w UE(1998 – 2004) • Od 1 maja 2004 –aktywne uczestnictwo Polski w Unii celnej UE

18. Unia celna w praktyce – kazus unii celnej UE i Polski Zbliżanie przepisów prawnych Artykuł 68 Strony uznają, że istotnym warunkiem wstępnym integracji gospodarczej Polski ze Wspólnotą jest zbliżanie istniejącego i przyszłego ustawodawstwa Polski do ustawodawstwa istniejącego we Wspólnocie. Polska podejmie wszelkie starania w celu zapewnienia zgodności jej przyszłego ustawodawstwa z ustawodawstwem Wspólnoty. Artykuł 69 Zbliżanie przepisów prawnych obejmie w szczególności następujące dziedziny: prawo celne, prawo o spółkach,prawo bankowe, rachunkowość przedsiębiorstw, opodatkowanie, własność intelektualną, ochronę pracownika w miejscu pracy, usługi finansowe, zasady konkurencji, ochronę zdrowia i życia ludzi, zwierząt i roślin, ochronę konsumenta, pośredni system opodatkowania, przepisy techniczne i normy, transport i środowisko naturalne. Źródło: UKŁAD EUROPEJSKI ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimii ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzony w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r. (Dz. U. z dnia 27 stycznia 1994 r.) http://www.rcie.lodz.pl/dokumenty/pdf/ue.pdf

19. Unia celna w praktyce -stosunki Polski z UE Artykuł 91 Cła 1. Celem współpracy będzie zagwarantowanie przestrzegania wszystkich postanowień, które zostaną przyjęte w odniesieniu do handlu oraz osiągnięcie zbliżenia polskiego systemu celnego do systemu Wspólnoty, ułatwiając w ten sposób dojście do liberalizacji, przewidzianej na podstawie niniejszego Układu. 2. Współpraca będzie obejmować w szczególności: - wymianę informacji; - organizowanie seminariów i staży; - rozbudowę infrastruktury granicznej między Stronami; - wprowadzenie jednolitego dokumentu administracyjnego oraz wzajemnego powiązania między systemami tranzytowymi Polski i Wspólnoty; - uproszczenie procedury kontroli celnej oraz formalności w odniesieniu do przepływu towarów. Odpowiednia pomoc techniczna będzie udzielana Polsce. 3. Bez uszczerbku dla dalszej współpracy przewidzianej w niniejszym Układzie, a w szczególności w artykule 94 (narkotyki-CW), wzajemna pomoc władz administracyjnych Stron w dziedzinie ceł będzie prowadzona zgodnie z postanowieniami protokołu nr 6 (pomoc administracyjna-CW). Źródło: tamże

20. Unia celna w praktyce -stosunki Polski z UE Specyficzne problemy celne w Układzie Europejskim Art.. 7 – problemy z FTA- redukcja stawek taryfowychi przyjęcie CN; Art. 11 – zakaz opłat dodatkowych fiskalnych; Art. 12 –zakaz innych opłat o charakterze ceł; Art. 13 – zakaz ceł i opłat mających podobne znaczenie na wywóz towarów oraz ograniczeń ilościowych takich jak np. kontyngenty i płafony; Art. 30 –wprowadzenie procedur antydumpingowych zgodnych z art.VI GATT Art. 34– Protokół Nr 4 – Reguły pochodzenia towarów

21. Unia celna w praktyce -stosunki Polski z UE Implementacja regulacji z Układu stowarzyszeniowego do polskiej polityki celnej 1) Nomenklatura scalona- Combined Nomenclature - CN (1991) 2) Polska Nomenklatura Scalona - PCN (1994) 3)Jednolity Dokument Administracyjny– SAD (1992) 4) Protokół Nr 4 –Reguły pochodzenia – świadectwa EUR1 & EUR2 (1992) 5) Pan-europejska kumulacja (1998) 6) Protokół Nr 6 o współpracy celnej 7) Generalny Inspektorat Celny oraz Regionalne Inspektoraty Celne (1992, 1997 do 2002r.) a także specjalne Regionalne Biuro Łącznikowe WCO dla Centralne i Wschodniej Europy - RILO (1992) 8) FTA z EFTA (1992) 9) NPPCzł. (1997)

22. Unia celna w praktyce -stosunki Polski z UE „Biała Księga” UE i jej realizacja • SAD konwencyjny (1996). • Przystąpienie do konwencji tranzytowej UE (1996). • Pełne członkowstwo wWTO i GATT (1995). • Polski Kodeks celny(1997-1998). • Narodowa Strategia Integracji (1997). • Program dostosowania polskiego ustawodawstwa do acquiscommunataire (1997). 7) NPPM (1997).

23. Unia celna w praktyce -stosunki Polski z UE „Biała Księga” UE i jej realizacja , c.d. 8) Ustawa o Służbie celnej (1999) 9)Zniesienie niektórych opłat celnych (1997-98) 10) Wprowadzenie niektórych ułatwien i uproszczeń celnych 11) Wprowadzenie WIT i WIP 12) Przyjęcie „Strategii rozwoju polskiej służby celnej 2002” jako części składowej The “Customs’ Development Strategy to 2002” hasNPPCzł.

24. Unia celna w praktyce -stosunki Polski z UE • Przystapienie Polski do UE – 1 maja 2004 • Przyjęcie polityki celnej i prawa celnego UE • Reorganizacja Polskiej Służby Celnej • Problemy z polityką kadrową • Ustanowienie partnerstwa biznesowo-celnego • Rozwój bilateralnej współpracy ze służbami celnymi i granicznymi Rosji, Biełorusi and Ukrainy • 21 grudnia 2007 – członkowstwo w Układzie i konwencji Schengen

25. Służba celna jako strażnik wartości polityki celnej • Historyczne zadanie słuzby celnej – pobór ceł czyli funkcja fiskalna • Aktualna rola służby celnej: • Kontrola międzynarodowego obrotu towarowego • Państwowa służba egzekucji prawa celnego • Pobór ceł i innych danin publicznych • Strażnik podstawowych wartości polityki (bezpieczeczeństwo życia i zdrowia osób, zwierzat i roślin,promocja interesów narodowych, ochrona uczciwej konkurencji na rynku miedzynarodowym,ułatwienia i uproszczenia w międzynarodowym obrocie towarowym połączone z efektywną kontrolą, zwalczanie oszustw i prania pieniędzy, etc.)

26. Strażnik podstawowych wartości polityki celnej • Przed akcesją 16000 funkcjonariuszy i osób cywilnych • Ponad 5 mlnzredukowanych po akcesji o 80% by 80 % • Po akcesji – zmiana struktur i alokacja kadr • Nowe zadania jako warunek utrzymania zatrudnienia i realizacji funkcji

27. Strażnik podstawowych wartości polityki celnej Nowe kompetencje kontrolne • organy akcyzowe • VAT w imporcie • Kontrola hazardu • Kontrola Wspólnej Polityki Rolnej w międzynarodowym obrocie towarowym • Statystyka HZ i wewnątrzunijnych obrotów towarowych

28. Strażnik podstawowych wartości polityki celnej Nowe uprawnienia • Pościg • Nadzór • Środki przymusu • Operacje pod przykryciem • Kontrolowana dostawa

29. Strażnik podstawowych wartości polityki celnej Wyzwania i prorytety • Nowe zagrożenia- narkotyki, broń, pranie pieniędzy, międzynarodowa przestępczość zorganizowana, terroryzm, etc. • Wymogi zwiększonych standardów bezpieczeństwa na zewnętrznej granicy celnej UE • Efektywna kontrola celna połączona z ułatwieniami i uproszczeniami.

30. Strażnik podstawowych wartości polityki celnej • Prawne środowisko jednolitego rynku europejskiego • PSC - jedna of 27europejskich słuzb celnych • Pełna harmonizacja jednolitego ustawodawstwa (WKC, WKCW, taryfa, procedury, dokumentacje, etc.) • Nie do końca zharmonizowane zdolności operacyjne : konieczność narodowego ustawodawstwa (Ustawa Prawo celne, ustawa o słuzbie celnej z 2009r., ustawa ordynacja podatkowa, etc.) • Zróżnicowany zakres uprawnień narodowych SC • Zróżnicowane struktury organizacyjne • Niezbędne doskonalenie standardów: • Efektywnej kontroli • Ułatwień i uproszczeń • Elastyczność • Wysokie standardy bezpieczeństwa • Przyjazność dla biznesu • Skuteczna współpraca z partnerami z innych agend • Celnictwo elektroniczne

31. Gronowo Bezledy Gołdap         Braniewo Głomno  Skandawa   Zubki B.    Połowce       Hrubieszów   Werchrata     Przejścia na wschodniej lądowej granicy celnej w Polsce RUSSIA LITHUANIA BALTIC SEA Kuźnica Bobrowniki Siemianówka Czeremcha Koroszczyn Terespol Sławatycze Dorochusk Zosin Hrebenne Korczowa Medyka Krościenko BELARUS GERMANY UKRAINE CZECH REP. SLOVAKIA

32. Polska Służba Celna Urzędy i oddziały celne Przed 1 maja 2004 • Wewnętrzne 187 • Graniczne 146 • Ogółem 333 Po 1 maja 2004 • Wewnętrzne 112 • Graniczne 49 • Ogółem 161

33. Polska Służba Celna Bezpieczeństwo przez współpracę • Nowe uprawnienia PSC • Wzrost zdolności wykonawczych (m.in. dzięki nowym metodom kontrolnym, grupom mobilnym, etc.) • Dobra współpraca z innymi agencjami narodowymi (Policją, Strażą Graniczną, służbą skarbową, GIFF, biznesem (Rada Konsultacyjna przy MF, MoUs, szkolenia i konsultacje) • Na poziomie międzynarodowym – współpraca ze służbami granicznymi na sąsiadów(Pełnomocnik Szefa PSC ds.Granicy Wschodniej, współpraca na poziomie urzędów granicznych), w UE (TAXUD, OLAF, EUROPOL), udział we wspólnych operacjach celnych (JCO), współpraca poprzez attaches celnych oraz RILO, CIS i Naples II, oraz FRONTEX

34. Polityka celna to najbardziej uogólniony wyraz interesów narodowych i/lub partnerów w procesie międzynarodowej integracji gospodarczej (FTA, unii celnej) związanej z międzynarodowym obrotem towarowym • Prawo celne (narodowe i międzynarodowe) oraz służba (administracja) celna to najbardziej efektywne instrumenty polityki celnej • WTO i GATT’94 oraz ich Porozumienia tworzą normy i standardy polityki celnej dla przejrzystego i uczciwego miedzynarodowego obrotu towarowego • Decydenci polityczni zmuszeni są do wykorzystywania w/w norm i standardów w kreowaniu polityki celnej Wnioski(1)

35. Wnioski (2) • Polityka celna w praktyce wiąże się m.in. z tworzeniem stref wolnego handlu (FTAs) i unii celnych • Polityka celna i prawo celne muszą zmierzać do : • zachowania równowagi między efektywną kontrolą i ułatwieniami w międzynarodowym obrocie towarowym • minimalizowania ryzykazakłóceń w międzynarodowym obrocie towarowym • promować i chronić międzynarodową konkurencję i uczciwy obrót towarami

36. Pytania??? Uwagi??? Sugestie ???

37. Dziękuję za uwagę Prof. dr hab..Wieslaw „Wes” Czyżowicz E-mail:wesczyz@sgh.waw.pl Tel.:+48-605-428-589