Bölüm 5 Tüketici Tercihi ve Talep

1. Bölüm 5Tüketici Tercihive Talep David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

2. Tüketici tercihinde etkili dört bileşen • Tüketici Geliri • Malların Fiyatları • Tüketicilerin tercih sıralaması • Tüketicilerin faydalarını maksimize ettikleri varsayımı

3. A B G C D E F Yemeğin fiyatı £5; Filmin fiyatı £10. Bütçe Doğrusu Yemek ve Film için harcayabileceği £50’u olan bir öğrenciyi ele alalım • Bütçe doğrusu, tüketicinin belirli bütçesi ile piyasa fiyatlarından satın alabileceği sınırlı miktardaki mal bileşimlerini gösterir. • Bütçe doğrusunun eğimi fiyatların oranına eşittir. • Fiyatlar sabitken, gelirin artması sonucu bütçe doğrusu eğimi değişmeden sağa kayar.

4. Film miktarı c a b Yemek miktarı Tüketici Tercihlerinin Modellenmesi • Tüketicinin herzaman çoğu aza tercih ettiğini varsayalım. • a noktası ile karşılaştırdığımızda: • Tüketici c noktasında olmayı tercih edecektir. • Ancak b noktasına göre a’yı tercih edecektir.

5. Tercih edilen bölge d Film miktarı c a b e Domine edilmiş bölge Yemek miktarı Tüketici Tercihlerinin Modellenmesi (2) • anoktası domine edilmiş bölgedeki her noktaya tercih edilir. • Ancak tüketici tercih edilen bölgedeki herhangi bir noktayı a’ya tercih eder. • dveenoktaları a’ya göre bir maldan daha az ötekinden daha fazla olan mal bileşimlerini gösterir.

6. U2 Film miktarı U2 Yemek miktarı Tüketici Tercihlerinin Modellenmesi (3) • U2U2kayıtsızlık eğrisitüketicinin aynı faydayı sağladığı değişik mal bileşimlerini gösterir. • Kayıtsızlık eğrileri varsayımlarımız gereği negatif eğimlidir. • Eğim sağa yaklaştıkça azalır. • Kayıtsızlık eğrileri kesişmezler

7. Marjinal İkame Oranı • Fayda düzeyi aynı kalmak koşuluyla, bir malın tüketiminde azaltılan miktarın, diğerinin tüketimindeki artış miktarına oranı • Kayıtsızlık eğrisinin eğimine eşittir. • Azalan Marjinal İkame Oranı • fayda düzeyi sabitken, bir maldan daha fazla tüketmek için tüketicinin diğer maldan vazgeçeceği miktar giderek düşer. • Tüketici tercihini belirlerken etkili olan kavram azalan marjinal ikame oranıdır.

8. U3 U2 U1 B Film miktarı C U3 E U2 U1 BL Yemek miktarı Tüketici Seçimi Faydanın maksimize olduğu nokta, kayıtsızlık eğrisi U ile bütçe doğrusu BL’ nin teğet olduğu noktadır. • Faydanın maksimize olduğu dolayısıyla seçim C noktasıdır. • C noktasında bütçe doğrusu kayıtsızlık eğrisine teğet olmaktadır. • B ve E noktaları da bütçe doğrusu üzerinde olmaları nedeniyle tüketici tarafından alınabilir. • Fakat daha aşağıdaki kayıtsızlık eğrisi üzerinde olmalarından dolayı daha düşük fayda düzeyini temsil ederler. • Tüketici C noktasında faydasını maksimize eder.

9. Gelirdeki artışa tüketicinin cevabı • Tüketicinin gelirindeki değişim bütçe doğrusunu sağa ya da sola kaydırır. • Fiyatlar aynı kaldığı müddetçe bütçe doğrusunun eğimi değişmez. • Tüketicinin tercihleri, yani tercih ettiği mal bileşimleri, malların niteliğine (normal, düşük) bağlı olarak değişir.

10. BL1 Film BL0 C' C U2 U1 Yemek Normal mallar Her iki mal da NORMALse, gelirdeki artış sonucu tercih C’ noktasına taşınır. Her ik maldan talep edilen miktar artar.

11. BL1 film BL0 C' U2 C U1 yemek Düşük (Tutulmayan) mal ve Normal mal “Yemek” düşük bir malsa gelir artışı tercihi C’ noktasına taşır. Talep edilen yemek miktarı düşer, film miktarı ise artar.

12. Fiyat Değişiminin Etkisi • Bir malın fiyatının artması bütçe doğrusunun konumunu değiştirir. • Fiyat değiştiğinden eğim de değişir. • Eğim göreli fiyatlara eşittir. • Bütçe Doğrusu Eğimi = - pyemek/pfilm

13. film BL0 BL1 yemek Yemek fiyatı arttığında (1) Yemek fiyatının artması bütçe doğrusunun BL0dan BL1 e kaydırır. Herhangi bir malın fiyatındaki artış alım gücünü düşürür.

14. Yemek fiyatı arttığında tüketici tercihi C noktasından E noktasına kayar. E U1 Yemek fiyatı arttığında (2) film • Toplam Etki: C’den E’ye kadardır • Fiyat artışından dolayı talep edilen yemek miktarı düşer • Filmin fiyatı sabit bile kalsa, yemek fiyatının artması bütçede film için ayrılan kısmı küçülteceğinden, film talebi de düşer C U2 H BL0 BL1 yemek Değişik fiyatlarda tüketicinin tercih ettiği bu tür noktaları bularak yemek için talep doğrusuna ulaşırız.

15. Fiyat değişikliğine tüketicinin cevabı • Fiyat değişimine verilen cevap iki etkiden oluşur: • İKAME ETKİSİ • Gerçek gelir değişmemiş gibi varsayılıp, göreli fiyatlardaki değişimden ötürü talep edilen mal bileşimindeki değişikliği gösterir. • GELİR ETKİSİ • Göreli fiyatlar değişmemiş varsayılıp, gerçek gelirdeki değişimden ötürü tercihlerde yapılan değişimi gösterir.

16. Varsayımsal bütçe doğrusu HH YENİ göreli fiyatı gösteren eğime sahiptir ve ESKİ kayıtsızlık eğrisine D noktasında teğet olur. H D İKAME ETKİSİ U2U2 eğrisi üzerinde C noktasından D noktasına kadardır. H İkame etkisi Gelirin, yemek fiyatının artışından kaynaklanan alımgücü düşüşünü giderecek kadar arttığını varsayalım. Bu durumda tüketici aynı fayda düzeyinde kalacaktır. film U2 U1 C E U2 Herzaman negatiftir. Fiyatın artması o mala olan talebi düşürür. Aynı fayda düzeyinde kalınsa bile tüketici daha az yemek daha fazla film seçecektir. U1 BL0 BL1 yemek

17. H film D C E U2 U1 H BL0 BL1 yemek Gelir Etkisi • GELİR ETKİSİ D’den E’ye olan değişimi gösterir. • Sabit göreli fiyatlar altında gerçek gelirdeki azalmayı yansıtır. • Bu etki malın normal ya da düşük olmasına bağlı olarak pozitif ya da negatif olabilir.

18. Düşük mal için ikame ve gelir etkisi (1) • İkame etkisi, C’den D’ye • GELİR ETKİSİ D’den E’yedir. • Gerçek gelir, fiyat artışıyla düştüğü için, düşük mala olan talep artar. Bu durumda etki pozitiftir. • Ve talep üzerindeki ikame ve gelir etkileri terstir. • Ancak ikame etkisi daha büyüktür, dolayısıyla toplam etki talebin düşmesine yol açar. H film D C U2 E U1 H BL0 BL1 yemek

19. Düşük mal için ikame ve gelir etkisi (2) • İkame etkisi, C’den D’ye • Gelir Etkisi D’den E’yedir. Film (normal mal) • Gerçek gelir, fiyat artışıyla düştüğü için, düşük mala olan talep artar. Bu durumda etki pozitiftir. • gelir ve ikame etkisi dolayısıyla talep üzerinde birbirine ters yönde etki eder. • Ancak ikame etkisi daha küçük olduğundan toplam etki talebin artmasına yolaçar. H D C U2 E U1 H BL0 BL1 Yemek (düşük mal)

20. AF başlangıçtaki bütçe doğrusunu temsil eder. Birey e0 noktasındadır.  Ayni olarak x birim yemek verildiğinde A' Ae1F' yeni bütçe kısıtı haline gelir. e2  A'e1F’ i veri kabul edersek, bireyin faydasını maksimize ettiği noktae1.    A e1 e0  Yemekten x kadar fazla tüketebilecek kadar nakdi transfer yapıldığında, bütçe doğrusu A'e1F‘ haline gelir Tüketici e2noktasında e1 noktasına göre daha fazlafayda elde eder. F' F   10 14 Nakdi mi yoksa ayni transfer mi? QF film QM yemek

21. Tüketici 1, fiyat £5 iken, 11 birim talep ediyorsa Tüketici1 Ve tüketici 2, 13 birim talep ediyorsa Tüketici 2 5 £5 fiyat düzeyinde piyasa talebi 24 birim olacaktır. Piyasa 11 13 24 Piyasa talep eğrisi nasıl bulunur? Piyasa talep eğrisi bireysel talep eğrilerinin yatay olarak toplanmasıyla elde edilir. Fiyat Miktar