İŞ SAĞLIĞI ve YASAL DÜZENLEMELER

1. İŞ SAĞLIĞIve YASAL DÜZENLEMELER

2. İŞ SAĞLIK • ÇALIŞMA • ÜRETİM • ÜRETİM ARAÇLARI • ÜRETİM GÜÇLERİ • ÜRETİM İLİŞKİLERİ • ÜRETİM BİÇİMİ BEDENSEL AKILSAL TOPLUMSAL HUKUK YASAL DÜZENLEMELER DENETİM YARGI YAPTIRIMLAR

3. İş sağlığı örgütlenmesinde kurumlar ULUSLARARASI İLO DSÖ Avrupa Birliği Enstitüler Finlandiya OSHA ULUSAL Çalışma Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Md. İSGÜM İş Teftiş ÇASGEM SSK Sağlık Bakanlığı TTB, TMMOB Sendikalar Belediyeler Üniversiteler İŞYERİ İşyeri Sağlık Birimi İSİG Kurulu

4. İş İş • Ekonomik bir tanımdır. • Hukuki bir tanımdır. • Kapitalizmin ürünüdür. Bağımlı çalışma Bağımsız çalışma İşçi, memur, sözleşmeli personel Tüccar, esnaf, doktor, yazar, ressam İş Hukuku Bağımlı çalışanlardan yalnızca işçileri; onların işverenleri ile aralarında kurulan iş ilişkilerini düzenler.

5. HUKUK Hak sözcüğünün çoğulu

6. İş sağlığı ve hukuk • İş sağlığı aynı zamanda hukuki bir terim ve hukuki bir süreçtir. • İş sağlığı ile ilgili yasal düzenlemeler bize en alt düzeydeki ölçütleri sunar. • İş sağlığı ile ilgili yasal düzenlemeler tanımlamalar getirir.

7. İş Hukukunun Temel İlkeleri • İşçinin korunması ilkesi İşçinin ekonomik konumu Bedensel ve akılsal varlığı Şeref ve haysiyeti Emek, mal değildir. (Filadelfiya Bildirgesi) • İşçi yararına yorum ilkesi

8. HUKUKUN KAYNAKLARI Uluslararası sözleşmeler Anayasa Yasa Tüzük Yönetmelik Kararlar, genelgeler

10. YASAL DÜZENLEMELERİN KAYNAKLARI • UÇÖ’nün sözleşmeleri ve tavsiye kararları, • DSÖ’nün kararları, • DSÖ ve UÇÖ’nün ortak kararları, • Standartları belirleyen ulusal ve uluslararası kuruluşların çalışmaları • AB yönergeleri

11. Uluslararası Çalışma Örgütü

12. Uluslar arası çalışma standartlarını oluşturmak (sözleşmeler, tavsiye kararları) Teknik yardım sağlamak Eğitim ve danışmanlık Hizmeti vermek AMAÇ

13. ÜÇLÜ YAPI İŞÇİ DEVLET İŞVEREN

14. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ YÖNETİM KURULU ÇALIŞMA KONFERANSI ÇALIŞMA BÜROSU 56 Üye 10 Asil 46 Çalışma Konferansının seçtiği Üye her devletten 2 hükümet temsilcisi 1 işveren temsilcisi 1 işçi temsilcisi Yılda bir toplanır.

15. Sözleşmeler ve tavsiye kararları Tavsiye kararlarının bağlayıcılığı yok Sözleşmeler imzalanmışsa bağlayıcı Bugüne dek 188 sözleşme imzalandı.

16. UÇÖ Sözleşmeleri ve Tavsiye Kararları İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı Sözleşme 164 Sayılı Çalışanların Sağlık ve Güvenliği Üzerine Tavsiye Kararı(1981/2004) İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Sayılı UÇÖ Sözleşmesi 171 Sayılı İş sağlığı Hizmetlerine İlişkin Tavsiye Kararı (1985/2004)

17. Avrupa Birliği İş Hukuku Birincil Hukuk Kaynakları 1957 Roma Antlaşması (ATA) 1986 tarihli Avrupa Tek Senedi, 1989 tarihli İşçilerin Temel Sosyal Haklarına ilişkin Topluluk Şartı (AT Sosyal Şartı) 1992 tarihli Maasricht Antlaşması, 1999 tarihli Amsterdam Antlaşması 2000 tarihli Nice Antlaşması. İkincil Hukuk Kaynakları Konsey/Komisyon tüzük, yönergeler Adalet Divanı kararları Tavsiye kararları Görüş açıklamaları

18. AT Antlaşmasının 118. Maddesi(Amsterdam Antlaşması 137. md.) Üye ülkeler, • Çalışanların sağlık ve güvenliklerinin korunması için çalışma ortamının ve çalışma şartlarının iyileştirilmesi, • İşçilerin bilgilendirilmesi • İşçilere danışılması, • İşsizlere iş bulma • İşgücü piyasasında kadın erkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik çabaları desteklemek zorundadırlar.

19. 1989 tarihli Çerçeve Yönerge (89/391 EEC ) Amaç: İşçilerin çalışmakta iken sağlık ve güvenliklerinin iyileştirilmesi için önlemler almaktır.

20. Tarihsel Gelişim

21. Liberal Dönem (1789-XIX. Yy ortaları) Fransız devrimi: Liberalizm. Bireysel sözleşmeler (Tarafların eşitliği) 1791 Le Chaplier Yasası: Mesleki örgütlerin kaldırılması

22. Vahşi kapitalizm sefalet yoksulluk ağır çalışma koşulları kadın ve çocukların acımasızca çalıştırılması ahlaki düşkünlük sendikal örgütlenmeler Fransa’da Dr. Villerme Raporu İngiltere’de Sadler’in öncülüğünde komisyon raporu

23. İlk yasalar • 1802 (İngiltere) Çocuk işçilerin çalışma süresi en çok 12 saat olacak. • 1804 çocukların gece çalışmaları yasaklanacak… • 1842 10 yaşından küçük çocuklar ve her yaşta kadınlar madenlerde çalışmayacaklar… • Fransa 1841 8 yaşından küçük çocuklar sanayide çalışamaz. 8-12 yaşındakiler günde sekiz, 12- 16 yaşındakiler on iki saat çalışabilirler. 13 yaşından küçükler gece çalıştırılamaz… • 1874 günlük iş süresi 12 saat… kadın ve çocukların madenlerde çalışmasının yasaklanması • 1885 çalışma yaşamının bir örgütle denetlenmesi..

24. 1945-1980 • Sosyalist sistem • Sendikal savaşım • Sosyal devlet olgusu

25. 1980-… • Kapitalizmin ekonomik bunalımıaşma stratejileri • Sosyalist sistemin çöküşü • Sosyal devletten uzaklaşma Neo-liberal düzenlemeler Fransa’da 1986 ekonomik nedenle fesihte idari iznin kaldırılması 1987 kadınların gece çalışmasının belli koşullarda serbest bırakılması Haftalık çalışma süresi yerine yıllık çalışma süresi tespiti…

26. Türkiye’de İş hukukunun Gelişimi Osmanlı Dönemi Esnaf zaviyeleri Loncalar Dilâver Paşa Nizamnamesi (1867) Maden Nizamnamesi (1869) Mecelle (1877) Tatil-i Eşgal Yasası (1909) Cemiyetler Yasası (1909) İş yeri hekimi İşçi, nefsini kiraya veren kişidir.

27. Kurtuluş Savaşı Dönemi Zonguldak ve Ereğli Havza-i Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amele Menafi-i Umumiyesine Olarak Füruhtuna Dair Kanun (Kömür Tozlarını İşçi Yararına Satma Yasası – 114 s. y.) Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun (Ereğli Kömür Havzası İşçilerinin Hukuku Yasası -151 s.y.) …. İşyeri hekimi, hastalık sigortası…

28. Cumhuriyet Dönemi (1923-1945) İktisat Kongresi (1923) Hafta Tatili Yasası (1924) Takrir-i Sükun Yasası (1925) Medeni Kanun (1926) Borçlar Kanunu (1926) Hizmet akdi, işin düzenlenmesi, umumi mukavele Ceza Kanunu (1926) Belediyeler Kanunu (1930) İlk kez işyerleri sağlık koşullarının yasal denetimi Umumi Hıfzısıhha Kanunu (1930) En küçük çalışma yaşı 12, 12-16 yaş çocuklar gece çalıştırılamaz, günde en fazla sekiz saat çalışabilirler. İş Kanunu (1936) on ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini kapsar.

29. (1945-1960) Çalışma Bakanlığının Kurulması (1945) İş Kazalarıyla meslek Hastalıkları ve Analık Sigortaları Kanunu (1945) İşçi Sigortaları Kurumu Kanunu (1945) İş ve İşçi Bulma Kurumu Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanun (1946) İhtiyarlık Sigortası Kanunu (1949) Hastalık ve Analık Sigortası Kanunu (1950) İş Mahkemeleri Kanunu (1950)

30. İşçilerin sağlığını Koruma ve İş Emniyeti Nizamnamesi (1941)İş Müddetleri Nizamnamesi (1943)Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü (1948)Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak tedbirler hakkında Tüzük (1954)

31. (1960-1980) 1961 Anayasası çalışma hakkı ve ödevi, çalışma koşulları, dinlenme hakkı, ücrette adalet sağlanması, sendika kurma hakkı, toplu sözleşme ve grev hakkı Sendikalar Kanunu (1963) Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu (1963) Sosyal Sigortalar Kanunu (1964) Deniz İş Kanunu İş Kanunu (1971) Bağ Kur Kanunu (1971)

32. Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü (1972) İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (1973) İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kurulları Hakkında Tüzük (1973) Fazla Çalışma Tüzüğü (1973) Postalar halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara ilişkin Bazı Özel Usul ve Kurallar Hakkında Tüzük (1973) Kadın İşçilerin sanayiye Ait İşlerde Gece postalarında çalıştırılma Koşulları Hakkında Tüzük (1973) Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (1974) Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü (1974) İş Teftişi Tüzüğü (1979)

33. 1980-… 12 Eylül Sendikaların ve partilerin kapatılması 1982 Anayasası Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu (1984) Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu (1986) İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun (1989)

34. Yeni Yasal Düzenlemeler Avrupa Birliği normlarına uyum Yönetmeliklerin AB yasal düzenlemelerinin çevrilerek oluşturulması Esnek çalışma biçimlerine yer verilmesi • İşverenler işçileri eğitmek, bilgilendirmek ve denetlemek yükümlülüğündedir • İşçilerin yaşamı için tehlike durumunda iş tamamen ya da kısmen durdurulur. • İşverenler, İSİG kurulları kararlarına uymakla yükümlüdürler. • İşyeri hekimliği ve sağlık birimleri zorunluluğu yasada düzenlenmiştir. • İşyerlerinde iş güvenliği ile ilgili mühendis ya da teknik eleman bulundurmak zorunludur.

35. Yeniyasal düzenlemelerin İSİG konusunda en belirgin özellikleri • İş sağlığı kavramı • Proaktif yaklaşım • Yönetmelik ağırlıklı • Risk Değerlendirmesi • Çalışanların Katılımı • Uzman Katkısı Sağlanması • Çalışanların Bilgilendirilmesi • Çalışanların Eğitimi • Koruma Önleme Anlayışı • AB yönergelerinin ve TSE standartlarının dayanak olarak kullanılması

36. YASALAR • İş Kanunu • Deniz İş Kanunu • Basın İş Kanunu • Sendikalar Kanunu • Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu • Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu • Sosyal Sigortalar Kanunu • Umumi Hıfzısıhha Kanunu

37. Yeni İş Yasası 5. bölümü (77- 89. maddeler) “İş Sağlığı ve Güvenliği” • 77. Madde: İşveren ve işçilerin yükümlülükleri • 78. Madde: Sağlık ve güvenlik tüzük ve yönetmelikleri • 79. Madde: İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması • 80. Madde: İSİG Kurulu • 81. Madde: İşyeri Hekimleri • 82. Madde: İş güvenliği ile ilgili görevli mühendis veya teknik elemanlar • 83. Madde: İşçilerin hakları • 84. Madde: İçki ve uyuşturucu madde kullanma yasağı • 85. Madde: Ağır ve tehlikeli işler • 86. Madde: Ağır ve tehlikeli işlerde rapor • 87. Madde: On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor • 88. Madde: Gebe veya çocuk emziren kadınlar için yönetmelik • 89. Madde: Çeşitli yönetmelikler

38. İSİG’LE İLGİLİ YÖNETMELİKLER • Risklere ilişkin • İşlere ilişkin • Sağlık örgütlenmesine ilişkin • Güvenlik ve kişisel koruyuculara ilişkin • Özel risk gruplarına ilişkin • Çalışma koşullarına ilişkin

39. Riskler • Ekranlı araçlarda çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Gürültü yönetmeliği • Titreşim yönetmeliği • Kimyasal sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Kanserojen ve mutajen sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Asbestle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların korunması hakkında yönetmelik • Biyolojik etkenlere maruziyet risklerinin önlenmesi hakkında yönetmelik

40. İşler • Yapı işlerinde sağlık ve güvenlik yönetmeliği • Ele taşıma işleri hakkında yönetmelik • Yer altı ve yerüstü maden işletmelerinde sağlık ve güvenlik şartları hakkında yönetmelik • Sondajla maden çıkarılan işletmelerde sağlık ve güvenlik şartları hakkında yönetmelik • Geçici veya belirli süreli işlerde iş sağlığı ve iş güvenliği hakkında yönetmelik • Balıkçı gemilerinde yapılan çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Ağır ve tehlikeli işler yönetmeliği

41. Sağlık örgütlenmesi • İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği • İş sağlığı ve güvenliği kurulları hakkında yönetmelik • İşyeri sağlık birimleri ve işyeri hekimlerinin görevleri ile çalışma usulleri hakkında yönetmelik • İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların görevleri ile çalışma usulleri hakkında yönetmelik

42. İş güvenliği • Güvenlik ve sağlık işaretleri yönetmeliği • İşyeri bina ve eklentilerinde alınacaksağlık ve güvenlik önlemlerine ilişkin yönetmelik • İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları hakkında yönetmelik • Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik • İşyeri kurma izni ve işletme belgesi alınması hakkında yönetmelik • İşyerlerinde işin durdurulmasına veya işyerlerinin kapatılmasına dair yönetmelik

43. Özel risk grupları • Gebe ve emziren kadınların çalıştırılma şartlarıyla emzirme odaları ve çocuk bakım yuvalarına dair yönetmelik • Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru istihdamıhakkında yönetmelik • Çocuk ve genç işlerin çalıştırılması usul ve esasları hakkında yönetmelik • Kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılma koşulları hakkında yönetmelik

44. Çalışma koşulları • Çalışma süreleri yönetmeliği • Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yönetmeliği • Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde çalışmalara ilişkin özel husus ve esaslar hakkında yönetmelik

45. EKLER

46. Temel Kavramlar

47. Tartışalım • Elinizdeki kavramlar listesine eklemek istedikleriniz var mı? Neden?

48. İşçi • İş Kanunu Md 2/1 Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir.

49. İşveren • İş Kanunu Md 2/1 işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir.

50. Alt işveren • İş Kanunu Md 2/6 • Alt işveren işi, temel işi yapan işverenden almış olmalıdır. • İş; üretime ilişkin yardımcı işlerden ya da uzmanlık gerektiren işlerden olmalıdır. • İş, asıl işverenin işyerinde yapılmalıdır. • İşçiler sadece bu işyerinde çalıştırılmalıdır.