Download
1 / 36
1.19k likes | 2.88k Views
فصل سوم مدل های(الگوهای) خط مشی گذاری دولتی ارائه دهندگان: حدیث یوسفوند اسماء عزیزی. مقدمه:. مدل نمایش ساده شده ی بعضی از جنبه های دنیای واقعی است. انواع مدل ها: مدل های شماتیک (ماکت ساختمان) مدل های قیاسی (نقشه و نمودار) مدل های ریاضی (تجزیه و تحلیل نقطه سربه سر،کنترل موجودی کالا)
E N D
فصل سوممدل های(الگوهای) خط مشی گذاری دولتیارائه دهندگان:حدیث یوسفونداسماء عزیزی
مقدمه: مدل نمایش ساده شده ی بعضی از جنبه های دنیای واقعی است. انواع مدل ها: • مدل های شماتیک (ماکت ساختمان) • مدل های قیاسی (نقشه و نمودار) • مدل های ریاضی (تجزیه و تحلیل نقطه سربه سر،کنترل موجودی کالا) مدل هایی که در خط مشی استفاده خواهیم کرد بیشتر مدل های قیاسی هستند.
مدل های منتخب خط مشی: • مدل نهادی • مدل فرآیندی • مدل گروهی • مدل نخبگان • مدل عقلایی • مدل تغییرات تدریجی و جزئی • مدل تئوری بازی • مدل انتخاب عمومی • مدل سیستمها • مدل تصمیم گیری اجتماعی
مدل نهادگرایی: خط مشی به عنوان پیامد نهادی • خط مشی عمومی توسط نهادهای دولتی مثل مجلس، ریاست جمهوری، دادگاهها، بوروکراسی ها، استانداری ها، شهرداری ها تعیین،اجرا و به پیش برده می شود. • رابطه بین خط مشی عمومی و نهادهای دولتی بسیار نزدیک است. • خط مشی تا توسط بعضی نهادهای دولتی اتخاذ، اجرا و به پیش برده نشود، خط مشی عمومی نمی شود. نهادهای دولتی به خط مشی عمومی سه مشخصه متفاوت می دهند: 1- دولت به خط مشی ها مشروعیت می بخشد. 2- خط مشی های دولت ،کلیت دارند و فراگیرند. 3- دولت اعمال اجبار در جامعه را در انحصار خود دارد. • ساختار نهادهای دولتی می توانند پیامدهای مهم خط مشی عمومی را در بر داشته باشد.
یک الگوی نهادی:کنترل های قانونی نهادها و ایجاد تعادل در نظام سیاسی رییس جمهور وضع قانون را پیشنهاد می کند و مجلس می تواند تشکیل جلسه دهد قوه مقننه مجالس قانونگذاری قوه مجریه -رییس جمهور -وزیران و سایر -دستگاههای اجرایی مجلس می تواند قوانین و بودجه تصویب شده را ارجاع دهد و رییس جمهور و هیئت وزیرا را احضار و عزل کند دادگاهها فعالیت های خلاف قانون اساسی رییس جمهور و هیئت دولت را می توانند افشا کنند. لوایح قوه قضاییه را تایید یا رد کرده و همچنین پاره ای از انتصاب های قوه قضاییه را رد یا تایید کنند قوه قضاییه - دادگاهها -قضات -دستگاههای نظارتی رییس جمهور می تواند در تعیین قضات و مسئولین پاره ای از دستگاههای نظارتی اعمال نظر کند. دادگاهها می توانند قوانین مجلس را که بر خلاف قانون اساسی است ،افشا کرده و حکم ابطال صادر کنند.
مدل فرآیندی: خط مشی به عنوان فعالیت سیاسی • فرآیند خط مشی عمومی را می توان به عنوان مجموعه ای از فعالیت های سیاسی همچون • تعیین مساله (بیان تقاضاها برای اقدام دولت) • تعیین دستور جلسه برای تصمیم گیری (چه مسائلی را مطرح کرد) • تدوین پیشنهادات مربوط به خط مشی (توسعه پیشنهادات مربوط به خط مشی برای حل مسائل و مشکلات) • مشروعیت بخشیدن به خط مشی (انتخاب یک پیشنهاد،ایجاد حمایت سیاسی برای آن،تصویب آن به عنوان یک قانون) • اجرای خط مشی (وضع مالیات،خرج کردن پول،اجرای قوانین) • ارزیابی خط مشی ها (پیشنهاد تغییرات و اصلاحات) • در این مدل محتوی و ذات خط مشی عمومی مطالعه نمی شود بلکه فرآیندهایی که خط مشی عمومی بدان وسیله توسعه،اجرا و تغییر می یابند مورد مطالعه قرار می گیرند.
نظریه گروه: خط مشی به عنوان تعادل و موازنه گروهها • تعامل بین گروه ها واقعیت اصلی خط مشی های دولتی می باشد. افراد با منافع مشترک با هم به طور رسمی یا غیر رسمی توافق می کنند که تقاضاهایشان را به دولت اعمال کنند. • سیاستها، واقعاً نوعی تنازع در بین گروهها برای نفوذ بر خط مشی های حاکم است. • وظیفه ی سیستم سیاسی، مدیریت تعارض گروهی از طریق موارد زیر می باشد: • برقراری قوانین بازی در تنازع گروهی • توسعه توافق نامه ها و برقراری توازن در بین منافع • تصویب توافق نامه ها در قالب خط مشی عمومی • اجرای این توافق نامه ها. • نفوذ گروهها به وسیله تعدادشان(جمعیت گروه)، تمکن مالی ، قدرت سازمانی، رهبری، دسترسی به تصمیم گیرندگان اصلی سیاسی و همبستگی(وفاق) داخلی بین آنها، تعیین می شود.
مدل خط مشی گذاری گروهی نفوذ اضافی نفوذ گروه الف تفوذ گروه ب خط مشی عمومی موقعیت خط مشی های مختلف تغییر خط مشی تعادل جدید
نظریه نخبگان: خط مشی به عنوان ترجیحات نخبگان • نظریه نخبگان بیان می کند که مردم بی تفاوت هستند و نسبت به خط مشی گذاری عمومی اطلاعات ضعیفی دارندو نخبگان نظرات عموم را در قالب خط مشی های عمومی شکل می دهند. • خط مشی ها رو به پایین و از نخبگان به انبوه مردم در جریان هستند و برخواسته از تقاضای انبوه مردم نیست. به طور خلاصه در این نظریه می گوییم: 1- جامعه دو بخش است:افراد قلیلی که قدرت دارند و افراد زیادی که قدرت ندارند. 2- تعداد کمی که خط مشی ها را هدایت می کنند، از توده مردم نیستند. 3- حرکت غیر نخبگان آرام بوده و ثبات نظام سیاسی حفظ می شود. 4- بدلیل محافظه کاری کلی نخبگان ،وقوع تغییر در خط مشی عمومی تدریجی است تا انقلابی 5- خط مشی عمومی منعکس کننده تقاضا های مردم نیست بلکه منافع و ارزش های نخبگان را نشان می دهد. 6- تغییر در خط مشی ها ناشی از تغییر در ارزش های نخبگان است.
مدل نخبگان هدایت خط مشی اجرای خط مشی
مدل تعقل گرایی: خط مشی به عنوان حداکثر سازی نفع اجتماعی • یک خط مشی وقتی عقلایی است که به حداکثر سود اجتماعی برسد. • یک خط مشی وقتی عقلایی است که تفاوت بین ارزش هایی (ارزش اجتماعی،سیاسی،اقتصادی)که به دست می آورد با ارزش هایی که از دست می دهد مثبت باشد ودر عین حال از هر بدیل خط مشی دیگری هم بهتر باشد. • در واقع خط مشی که هزینه اش بیشتر از منافعش باشد نباید انتخاب شود و از میان خط مشی های مختلف خط مشی ای باید انتخاب شود که بیشترین سود را ایجاد کند. • در واقع خط مشی گذاری عقلایی مستلزم استفاده از سیستم تصمیم گیری عقلایی است. اصولی که خط مشی گذاران در مدل عقلایی باید لحاظ کنند: • همه ترجیحات ارزشی جامعه و وزن نسبی آنان را بدانند • همه بدیل های خط مشی های در دسترس را بدانند • همه پیامدهای هر یک از بدیل های خط مشی را بدانند • برای هر بدیل خط مشی، نسبت منافع به هزینه ها را محاسبه کنند • کارآترین بدیل خط مشی را انتخاب کنند
درون دادها مدل عقلایی یک سیستم تصمیم گیری 1-تعیین مجموعه ای کامل از اهداف عملیاتی با وزن هریک همه منابع مورد نیاز برای فرایندعقلایی ناب 3-آماده نمودن مجموعه ای کامل از خط مشی های بدیل 4-مهیا کردن مجموعه ای کامل از پیش بینی ها،سودمندی ها و هزینه ها برای هر بدیل 5-محاسبه نتایج خالص برای هر بدیل 6-مقایسه نتایج خالص و مشخص نمودن بدیل هایی با بالاترین نتیجه خالص برون داد خط مشی عقلایی ناب(خط مشی ها) همه داده های مورد نیاز برای فرایند عقلایی ناب 2-تعیین فهرست کاملی از ارزش ها و منابع دیگر
موانع خط مشی گذاری عقلایی: • هیچ سودمندی اجتماعی وجود ندارد که بر روی آن توافق وجود داشته باشد. • بسیاری از سودمندی ها و هزینه ها با هم در تعارض اند ونمی توان آنها را با هم مقایسه یا ارزش هریک را تعیین کرد. • خط مشی گذاران انگیزه ای برای اخذ تصمیم بر مبنای اهداف اجتماعی ندارند ودر پی حداکثرسازی منافع شخصی خویش اند. • خط مشی گذاران انگیزه لازم برای انتخاب بهترین خط مشی را ندارند. • موانع بیشماری بر سر راه جمع آوری همه اطلاعات مورد نیاز وجود دارد. • حتی پیشرفته ترین تکنیک های تجزیه و تحلیل کامپیوتری،از هشیاری کافی برای محاسبه صحیح هزینه ها و فایده ها برخوردار نیستند. • پیامد های بسیاری از بدیل های خط مشی نامشخص است.
مدل تغییرات جزیی و تدریجی: خط مشی به عنوان تغییراتی در خط مشی های گذشته • این مدل خط مشی عمومی را به عنوان تداوم فعالیت های گذشته دولت با تعدیلات جزئی می داند. • به طور کلی خط مشی گذاران مشروعیت برنامه های تعیین شده را می پذیرند و به طور ضمنی با ادامه خط مشی های پیشین موافق اند. • مدل تغییرات جزيی و تدریجی ماهیت غیر عملی بودن خط مشی گذاری عقلایی را شناخته و یک شیوه بسیار محافظه کارانه را ارائه میکند.
1382 1381 1380 1379 1378 1377 مدل تغییرات جزئی و تدریجی
علت تمایل برنامه ریزان وخط مشی گذاران دولتی به مدل تغییرات جزئی و تدریجی: 1- آنان زمان ،اطلاعات یا پول برای تحقیق پیرامون همه راههای خط مشی موجود در اختیار ندارند. 2- خط مشی گذاران به دلیل نامشخص بودن پیامدهای خط مشی های جدید مشروعیت خط مشی های پیشین را می پذیرند. 3- این شیوه در کاهش تعارض ،حفظ ثبات و نگهداری سیستم سیاسی مهم است. 4- ویژگی های شخصیتی خط مشی گذاران نیز از این مدل حمایت می کند زیرا انسانها به ندرت در راستای حداکثرنمودن ارزش هایشان عمل می کنند.
نظریه بازی راننده A تغییر جهت ماندن در مسیر ماندن در مسیر A=-5 B=+5 A=-10 B=-10 رانندهB A=+5 B=-5 A=-1 B=-1
نظریه بازی: خط مشی به عنوان انتخاب عقلایی در موقعیت های رقابتی • این نظریه شکلی از تعقل گرایی است. که در موقعیت های رقابتی کاربرد دارد و نتیجه بستگی به آنچه دیگران انجام می دهند دارد. • یک مفهوم کلیدی در این نظریه استراتژی است استراتژی اشاره به تصمیم گیری عقلایی دارد که در آن مجموعه ای از حرکت ها برای رسیدن به نتایج بهینه طراحی گردیده است. • نظریه پردازان بازی وقتی واژه حداقل –حداکثر را به کار می برند منظورشان استراتژی عقلایی است که صرف نظر از آنچه که حریف انجام می دهد حداکثر زیان را حداقل یا حداقل سود را برای یک بازیگرحداکثر می کند.
نظریه انتخاب عمومی: خط مشی به عنوان تصمیم گیری جمعی توسط اشخاص ذی نفع • در اندیشۀ انسان اقتصادی عامل ذی نفعی قرار دارد و او در جستجوی حداکثر نمودن منافع فردی است و حال آن که در اندیشۀ انسان سیاسی، عامل متعالی عمومی قرار دارد و او در جستجوی حداکثر نمودن رفاه اجتماعی است. • اما نظریه انتخاب عمومی این تصور را که افراد در سیاست متفاوت تر از بازار عمل می کنند را مورد چالش قرار داده است. • این نظریه چنین فرض می کند که همۀ بازیگران سیاسی (مثل رأی دهندگان، پرداخت کنندگان مالیات، نامزدهای انتخاباتی، قانونگذاران، بوروکرات ها، گروههای ذی نفوذ، احزاب، بوروکراسی ها و دولت ها) در جستجوی حداکثر نمودن منافع فردی در سیاست، به مانند بازار هستند.
نظریه انتخاب عمومی منجر به درک ما از گروههای ذی نفوذ و تأثیر آنان بر خط مشی عمومی می شود. • فعالیت بسیاری از گروههای ذی نفوذ در راستای متمرکز کردن منافع برای خودشان و پراکنده کردن هزینه ها به دیگران بوده است. • خلاصه اینکه گروههای ذی نفع در بازار سیاسی ،نفع خودشان را دنبال می کنند.
مدل سیستم ها: خط مشی به عنوان برون داد سیستم • تفکر درباره خط مشی ،به عنوان واکنش سیستم سیاسی به نیروهایی است که از محیط دریافت می دارد. • نیروهایی که در محیط ایجاد می شود و سیستم سیاسی را تحت تاثیر قرار می دهد، به عنوان «درون داد» در نظر گرفته می شود. • «محیط» شامل هرنوع شرایط یا پیشامدهایی است که درخارج از مرزهای سیستم سیاسی قرار دارد. • «سیستم سیاسی» گروهی از ساختارها و فرآیندهای مرتبط به هم است، که کارکردهای آن به طور مقتدرانه ای ارزش هایی را برای اجتماع تخصیص می دهد. • «برون داد»،های سیستم سیاسی، تخصیص مقتدرانه ارزش های سیستم است، که این تخصیص ها خط مشی عمومی را تشکیل می دهند.
محیط محیط درون دادها تقاضاها برون دادها سیستم سیاسی تصمیمات حمایت ها اقدامات خط مشی های عمومی محیط محیط بازتاب مدل سیستم ها_مدل دیوید ایستون
1- حمایت های مادی، شامل پرداخت انواع مالیات ها و عوارض. 2- حمایت از طریق اطاعت و فرمانبرداری از قوانین و مقررات اجتماعی. 3- حمایت های مشارکتی، مانند شرکت در انتخابات، بحث های سیاسی، تشکل ها و انجمنهای سیاسی و... 4- حمایت از طریق ابراز تمکین از اقتدار عمومی، نهادهای ملی واجتماعی و آداب و رسوم به وسیلۀ افراد جامعه . 1- تقاضا برای استفادۀ افراد از خدمات و امکانات و سایر منابع اجتماعی. 2- تقاضاهای مربوط به تنظیم رفتار و گروههای مختلف جامعه. 3- تقاضاهای مربوط به مشارکت در نظام سیاسی و در روند تصمیم گیری جامعه. 4- تقاضاهای مربوط به کسب اطلاعات و اخبار درست در زمینه های گوناگون از حکومت حمایت ها نیز در چهار گروه می گیرند: تقاضاها در چهار گروه قرار می گیرند:
مدل سیستمی خط مشی گذاری گابریل آلموند • برای اینکه بتوان در امور سیاسی به انتخاب های درست دست یافت باید نظام سیاسی را در بستر محیط داخلی و خارجی مورد تحلیل قرار داد. زیرا امروزه به همان اندازه که خط مشی ها تحت تأثیر عوامل محیط داخلی هستند. از عوامل محیط خارجی نیز تأثیر پذیر هستند. رویکرد سیستمی- محیطی ما را از قضاوت های سیاسی عجولانه و جانبدارانه باز می دارد. • تعیین فعالیت هایی که در فرآیند تدوین خط مشی ها نقش مستقیم و ضروری دارند را، «کارکردهای فرآیندی» می نامند.
مدل سیستمی نظام سیاسی و فرآیند خط مشی گذاری از نظر گابریل آلموند محیط داخلی کارویژه های سیستمی جامعه پذیری ،گزینش کارگذاران ، ارتباط گیری کارکردهای خطمشی گذاری استخراج توزیع تنظیم فرایند خطمشی گذاری برون داد درون داد خط مشی گذاری تالیف منافع برون داد اجرای خط مشی ها و قضاوت تصریح منافع بازتاب محیط خارجی
جامعه پذیری: • یعنی شیوه ی آشنا شدن با ارزش ها و نگرش های جامعه خویش، که شامل جامعه پذیری سیاسی هم می شود. • مجموع نگرش های سیاسی فرد، موجب پدیداری عادات سیاسی و شخصیت سیاسی، او می شود. • افراد با تغییر موقعیت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شان، نگرش های سیاسی آنان نیز دستخوش تغییر می شود. • اولین نکته در جامعه پذیری سیاسی این است که می تواند به شکل یادگیری مستقیم یا غیر مستقیم ایجاد شود. • جامعه پذیری مستقیم حالتی است که اطلاعات، ارزش ها یا احساسات ناظر بر مسائل سیاسی به صراحت و روشنی کامل انتقال می یابند. • جامعه پذیری غیر مستقیم، هنگامی رخ می دهد که تجربیات ما ناخواسته دیدگاه های سیاسی ما را تشکیل دهد. • دومین نکتۀ مهم دربارۀ جامعه پذیری سیاسی، تداوم و استمرار آن در سراسـر زندگی فرد می باشـد.
عوامل تاثیر گذار بر جامعه پذیری سیاسی: • خانواده – مدرسه – رسانه های جمعی – گروه های ذینفوذ – احزاب سیاسی – تماس مستقیم با ساختارهای حکوت – نهادهای مذهبی – گروهمسانان (همکلاسی، همکار و ...) – حرفه، طبقه و منزلت اجتماعی.
دلایل کاهش شرکت مردم در انتخابات به عوامل زیر بستگی دارد: • عدم دریافت پاداش مورد نظرشان • وقتی فکر کنند مشارکت یا عدم مشارکت آنها، تاثیری در نتیجه کار ندارد • وقتی تفاوتی میان کاندیداها احساس نکنند و انگیزه ای برای انتخاب ندارند • اعتقاد به اینکه هر چه نتیجه انتخابات باشد، آن را قبول دارند • وجود موانع و عوامل بازدارنده • به دلیل بی اطلاعی از جریانات سیاسی، مشارکت خود را بی اثر می دانند
مشارکت مردم در فرآیند امور سیاسی را می توان به سه دسته تقسیم نمود: • مشارکت جو: عده ای که از مسائل سیاسی آگاه هستند و می توانن تقاضاهای سیاسی مطرح کرده و حمایت سیسی خود راار رهبران سیاسی مختلف قرار دهند. • پیرو: عده ای از مردم که از مقامات حکوکتی و قوانین ،منفعلانه اطاعت می کنند ولی رای نمی دهند. یا از روی اجبار و ترس رای می دهند. و خود را درگیر سیاست نمی سازند. • کوچک اندیش: گروهی از مردم جامعه که اصلا از حکومت وسیاست بی اطلاعند.بی سوادان ،روستاییان،ساکنان مناطق دور افتاده،پیرانی که از حق رای خود استفاده نمی کنند.
بروندادهای نظام سیاسی یا تقسیمات خط مشی عمومی • خط مشی های استخراجی: که از محیط سیستم سیاسی استخراج می شوند • خط مشی های توزیعی: در پی توزیع انواع مختلف پول، کالا، خدمات، فرصت ها و غیره توسط سازمان های دولتی در میان افراد و گروه های موجود در جامعه. • خط مشی های تنظیمی: در پی تنظیم و کنترل رفتار افراد و گروههای مختلف است • خط مشی های نمادین: در پی حفظ وفاق ملی، وگسترش صفات نمادین و اخلاقی در جامعه است
مدل تصمیم گیری اجتماعی • فرآیند تصمیم گیری اجتماعی به اجتماع دو نفر یا بیشتر از شهروندان جامعه، جهت اخذ تصمیمی که از آن منتفع می شوند، گویند. انواع تصمیم گیری اجتماعی یا جمعی در جوامع به قرار زیر است: • فرآیند انتخاب مستقیم شهروندان: شهروندان مستقیماً در مسائل دخالت می کنند و رایشان تاثیر گذار است. • فرآیند تصمیم گیری غیر مستقیم: این روش امروزه خیلی متداول است، و به نام سیستم نمایندگی است، که در آن مردم نمایندگانی را برای تصمیم گیری انتخاب می کنند. • فرآیند انتخاب ترکیبی: عملی ترین کار در تصمیم گیری اجتماعی است، که بسته به شرایط از روش مستقیم یا غیر مستقیم استفاده می شود.
در اجرای روش غیر مستقیم با مشکلاتی روبرو هستیم. 1- اگر نمونۀ انتخابی (نمایندۀ مجلس، شورای شهر و...) نمایندۀ واقعی جامعه نباشد، قطعاً قوانینی که توسط او حمایت و ایجاد می شود، نمی تواند پوشش دهندۀ تقاضاها و انتظارات جامعه باشد. 2- در این روش نظرات گروه اقلیتی که نتوانسته اند نماینده ای به مراکز قانونگذاری وارد کننده، نادیده انگاشته می شود. 3- وقتی از یک چیز اصل (آحاد مردم جامعه) به یک چیزفرع (نمایندگان قانونگذاری) می رسیم. باید منتظر تفاوت هایی در ماحصل و نتیجۀ کار باشیم. 4- چه تضمینی وجود دارد نمایندۀ انتخابی از منافع مردم (موکلین خود) دفاع کند. 5- نماینده باید از بین نظرات متفاوت آنها را به یک نظر مشترک و هماهنگ برسد. 6- این مشکلات وقتی دو چندان می شود که انتخاب ها چند مرحله ای می شود؛ زیرا منطق انتخاب یک مرحله ای بودن آن است.
تجزیه و تحلیل و ارزیابی مدل ها به صورت زیر انجام می شود • نظم بخشیدن و ساده سازی واقعیت. در واقع باید مسائل شفاف و ساده شوند تا راحت تر درک شوند. • تعیین آنچه که مهم است. جنبه های واقعا مهم خط مشی عمومی را مشخص کند. • هم نوا با واقعیت باشید. یک مدل باید واقعی و کارآمد باشد. • مهیا نمودن ارتباطات با معنی. مدل باید با معنا و روشن باشد. • جستارگری و پژوهش مستقیم. یک مدل باید به انجام جستارگری وپژوهش در خط مشی عمومی کمک کند. • ارائه تبیین ها. در نهایت باید توضیحاتی را در باب خط مش عمومی پیشنهاد کند.
توسعه جستارگری توسعه ارتباطات با معنی ایجاد نظم مدل ساده سازی ارائه تبیین ها نشان دادن عناصر مهم پدیده ها ترسیم واقعیت معیارهای شناخت سودمندی مدل ها
