Hipertansiyon ve Beslenme

1. Hipertansiyon ve Beslenme Prof. Dr. Tekin AKPOLAT Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı 9 Nisan 2011 SAMSUN

2. Plan • Özet • Beslenmenin önemi • Hipertansiyon ve beslenme • DASH: Genel bilgiler • DASH: İp uçları • Tuz • Şekerli gıdalar-içecekler ve hipertansiyon • Diyete uyum • Pratik konular

3. Kanıta dayalı öneriler • Tuz azaltılması • Potasyum alımının arttırılması • Kilo kaybı • Alkolün sınırlandırılması • DASH diyeti • Şekerli içeceklerin azaltılması

4. Yetersiz kanıtı olanlar • Lif • Balık yağı • Kalsiyum • Magnezyum • Karbonhidrat • Kolesterol • C vitamini

5. SON Bunları herkes biliyor ama uygulamıyor, uygulayamıyor, uygulatamıyor

6. Plan • Özet • Beslenmenin önemi • Hipertansiyon ve beslenme • DASH: Genel bilgiler • DASH: İp uçları • Tuz • Şekerli gıdalar-içecekler ve hipertansiyon • Diyete uyum • Pratik konular

7. Hipokrat • Tıbbın amacı uygun diyet ve hijyenle sağlığa kavuşturmaktır • Eğer hastayı gıda ile iyileştirebiliyorsanız ilaçları kimyagerin kabında bırakınız

8. Çin atasözü • Gıda kişiler için kutsaldır • Gıda ve ilaç aynı kökten gelir

10. Yanomamo yerlileri • Brezilyada yaşar • Günlük Na tüketimi 1 mmol • Ortalama kan basıncı: Erkeklerde 107/67 mm Hg Kadınlarda 98/62 mm Hg • Hipertansiyon izlenmiyor

11. Epidemiyolojik çalışmalar Hipertansiyon olmayan toplumlarda: • Tuz tüketimi arttıkça • Modern yaşam stili yaygınlaştıkça Kan basıncı yükseliyor Hipertansiyon ortaya çıkıyor.

12. Hipertansiyon ve beslenme • Hipertansiyon önlenmesi • Hipertansiyon tedavisi • Diğer kardiyovasküler risk faktörleri tedavisi: Obesite, hiperlipidemi, şeker hastalığı

13. Kanıta dayalı öneriler • Tuz azaltılması • Potasyum alımının arttırılması • Kilo kaybı • Alkolün sınırlandırılması • DASH diyeti • Şekerli içeceklerin azaltılması

14. Yetersiz kanıtı olanlar • Lif • Balık yağı • Kalsiyum • Magnezyum • Karbonhidrat • Kolesterol (Kan basıncı ile ilgili) • C vitamini

15. DASH: Genel bilgiler

16. DASH eating plan Dietary Approaches to Stop Hypertension Hipertansiyonu durdurmak için diyetsel yaklaşımı yeme planı

17. Hipertansiyon ve beslenme • DASH yeme planı • Diyetteki tuzun azaltılması Her 2 yaklaşımda tek başına etkilidir ama birlikte uygulanırsa yarar daha fazladır

18. DASH yeme planı (1) • Doymuş yağ, kolesterol ve toplam yağdan fakir • Sebze, meyve ve düşük yağlı çiftlik ürünleri önemli • Hububat, balık, kümes hayvanları, fındık, fıstık, ceviz gibi yemişler de önemli • Kırmızı et, tatlı ve şekerli içecekler kısıtlı

19. DASH yeme planı (2) • Magnezyumdan zengin • Kalsiyumdan zengin • Potasyumdan zengin • Proteinden zengin • Liften zengin

20. DASH 1 • Appel LJ, Moore TJ, Obarzanek E, Vollmer WM, Svetkey LP, Sacks FM, Bray GA, Vogt TM, Cutler JA, Windhauser MM, Lin PH, Karanja N. • A clinical trial of the effects of dietary patterns on blood pressure. DASH Collaborative Research Group. N Engl J Med. 1997 Apr 17;336(16):1117-24. • Hasta sayısı 459

21. DASH: 3 grup hasta • Alışılmış Amerikan diyeti • Alışılmış Amerikan diyeti fakat sebze, meyveden zengin • DASH diyeti Her 3 grupta da günlük Na tüketimi 3000 mg, yaklaşık 7.5 gram NaCl (sofra tuzu)

22. DASH sonuçlar • DASH grubu ve sebze-meyveden zengin grupta kan basıncı dramatik şekilde düştü • DASH grubunda etki daha fazla • Etkinin başlaması 2 hafta kadar erken

23. Sebze & meyve Kontrol DASH DASH: Kan basıncı değişiklikleri

24. DASH: Kan basıncında iyileşme All subjects Subjects with hypertension

25. DASH: Lipidlere etki

26. DASH 2 • Sacks FM, Svetkey LP, Vollmer WM, Appel LJ, Bray GA, Harsha D, Obarzanek E, Conlin PR, Miller ER 3rd, Simons-Morton DG, Karanja N, Lin PH; DASH-Sodium Collaborative Research Group. • Effects on blood pressure of reduced dietary sodium and the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) diet. DASH-Sodium Collaborative Research Group.N Engl J Med. 2001 Jan 4;344(1):3-10. • Hasta sayısı 412

27. DASH-Tuz • 2 ana grup: Alışılmış Amerikan diyeti DASH diyeti • Günlük Na tüketimine göre 3 alt grup: 3300 mg (Tipik Amerikan tüketimi) 2400 mg: Yaklaşık 6 gram sofra tuzu (1 çay kaşığı) 1500 mg: Yaklaşık 4 gram sofra tuzu (2/3 çay kaşığı)

28. DASH-Tuz: Sonuç • Tuz tüketimi azaldıkça kan basıncı 2 grupta da azalıyor • DASH grubunda daha fazla • En belirgin azalma DASH-1500 mg Na

29. DASH: Tuz kısıtlaması Sacks, F. M. et al. N Engl J Med 2001;344:3-10

30. Hastalarımıza ne önerelim • DASH yeme planı • Tuzun azaltılması

31. Beslenme uzmanı • Kalorisi önemli • 2000 kalori/gün porsiyonlar

32. 2000 kalori (günlük porsiyon sayısı) Hububat 7-8 Sebze 4-5 Meyve 4-5 Düşük yağlı/yağsız çiftlik ürünleri 2-3 Et, kümes hayvanı, balık 2 veya daha az Fındık, ceviz… 4-5/hafta Yağ 2-3 Tatlı 5/hafta

33. DASH: İpuçları (1) • Meyveyi arttırın: 4 bisküit yerine orta boy elma • Yağsız/az yağlı çiftlik ürünleri: Yağsız yoğurt • Sebzeyi arttırın: Hamburgerin köftesini azaltıp yanına ıspanak

34. DASH: İpuçları (2) • Yağı azaltılmış sosları seçin, hatta yağsız • Küçük porsiyonlar seçin • Gıda etiketlerine dikkat edin

36. DASH: İpuçları (3) • Şeker eklenmiş gıdaların tüketimini azaltın: dondurma, şerbet, şekerli yoğurt, meyve suları • Yoğurdunuza meyve ekleyin • Su veya şekersiz yumuşak içecek • Meyve, sebze, yağsız/tuzsuz patlamış mısır, ekmek çubukları atıştırın

37. DASH: Uyarı • Diyette meyve, sebze ve baklagillerin çok olması nedeni ile lif çoktur • Bazı hastalarda gaz, ishal olabilir • Bu nedenle meyve, sebze ve baklagiller yavaşça arttırılmalıdır

38. DASH: İpuçları (4) • Gıda etiketlerinin tuz içeriğine bakın • Taze/dondurulmuş sebze kullanın (tuz eklenmiş konserveden kaçının) • Taze et, balık tercih edin (işlenmişten kaçının) • Tuz yerine baharat, sirke, limon tercih edin

39. DASH: İpuçları (5) • Pilav, makarna tuzsuz pişirin • Konserveleri iyice yıkayın

40. DASH: İpuçları (6) • Porsiyon sayıları günler arasındaki değiştirilebilir, arttırılıp azaltılabilir • Önemli olan haftalık/aylık porsiyon sayısıdır • DASH diyeti yapılıyor gerekçesi ile ilaç bırakılmamalıdır

41. Tuz=NaCl • 5000 yıl önce günlük tuz tüketimi günde 100 mg • Günümüzde 10-12 gram • Türkiye’de 18 gram

42. Bu artış neden? • En büyük gıda koruyucu • Kokuşmuş, bozuk gıdayı düzeltir TADI TUZU YOK TUZ AYIP ÖRTER Sesi veya sahnesi kötü şarkıcı ne yapar? Kötü ahçı ne yapar?

43. Tuz • 5000 yıl önce Çinlilerin tuzu keşfinden sonra tuz ekonomik önem kazandı • Gıdalar kışın korunabildi, yerleşik düzene geçmeye yardımcı oldu • 1870li yıllarda en çok ticareti yapılan, vergi alınan maldı

44. Tuz • Fazla tuz kullanınca damak tadı değişmiş, daha fazla tuz eklemişler

45. Tuz • Günümüzde derin dondurucu var • Dolayısı ile tuza gerek yok • Biz tuz almaya devam ediyoruz; gıda endüstrisinin ikramı

46. Alınan tuzun % 80’i • İşlenmiş gıda • Fast food • Lokanta • Kantin

47. Alınan tuzun % 15’i • Kişi tarafından ekleniyor

49. Tuz 1 • Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği (http://www.turkhipertansiyon.org) tarafından gerçekleştirilen Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışmasında (SALTurk, 2008) göre Türk toplumunda ortalama tuz tüketiminin günde 18 gram olduğu bulunmuştur. • Tuz hipertansiyon başta olmak üzere birçok hastalığa yol açar ve günlük 18 gram tuz tüketimi çok yüksektir.

50. Tuz 2 • Ülkemizde başlıca tuz alım kaynakları beyaz peynir, turşu, zeytin, erişte, ayçiçeği çekirdeği, salça ve yemeğin tadına bakmadan tuz atmaktır.