ALZHEİMER VE BESLENME

1. ALZHEİMER VE BESLENME Yrd. Doç. Dr. Esin Şeker İstanbul Okan Üniversitesi Esin.seker@gmail.com

2. Klinik Belirtileri • Beynin büyüklüğü ve ağırlığında azalma • Hipotalamus ve kortekste sinir kaybı • Otopsi verileri; ölü sinirlerin oluşturduğu plakların immünopozitiv amiloid beta- protein birikimi ile sarıldığını göstermiştir. • Bu da damarlarda inflamatuvar etki gösterir.

3. Belirtileri • Unutkanlık • Yönelim bozuklukları • Dil yanlışları • İnisiyatif azalması • Depresyon eğilimi • Ağırlık kaybı ve kas kütlesi azalması • Ülser ve sistemik enfeksiyon riski artışı

4. Prevelans (görülme sıklığı) * Amerika Birleşik Devletlerinde • 65 yaş ve üzerinde % 10 • 85 yaş ve üzerinde % 45 * Türkiye’de 200 bin civarında alzheimer vakası olduğu biliniyor. Tanıda zorluklar olması nedeniyle gerçek sayıyı bilmiyoruz.

5. Oluşum Nedenleri 1-Genetik • Amiloid öncüsü protein (APP); kromozom 21 • Presenilin genleri 1 -2; sırasıyla kromozom 14 ve 1 • Apolipoprotein E (apo E) geni; kromozom 19 • Alfa-makro globilin geni; kromozom 12 Hastalığa yatkınlığı artırmaktadır.

6. Oluşum Nedenleri 2- Çevresel etmenler • Oksidasyon stresi, • Proteinin glikozlaşması, • Apolipoprotein metabolizmasında bozukluk • Mitokondrial anomaliler • Bazı metaller

7. Hastalıkta Metallerin Rolü • Metaller serbest radikallerin üretiminde rol alırlar • Demir, aluminyum, çinko ve bakır üzerinde durulmaktadır • Beyinlerinde demir düzeyinin arttığı, senilplaglarda demir, transferin ve ferritin bulunduğu gözlenmiştir. • Beyinde aşırı çinko birikimi nöronal ölümlerle ilişkili olabileceği bildirilmiştir.

8. Hastalıkta Oksidasyon Stresinin Rolü • Mitokondrial DNA ve çekirdek DNA’nın oksidasyona uğradığı bildirilmiştir. • Hastaların beyinlerinde: • Protein oksidasyonunda artış gözlenmiştir • Lipid peroksidasyonunda arttığı belirlenmiş • Peroksidasyon ürünleri olan; • Malondialdehit, peroksinitrit ve karboniller • glikolizasyon ürünleri AGE’ler artar

9. Protein Glikozlaşmasının Rolü • Proteinlerin serbest amino grubu glikozla enzimatik olmayan tepkimeyle birleşir. Maillard tepkimesi denir. • Tepkime ile glikozilasyon ürünü AGE’ler oluşur. β- amiloid ve tau’da AGE ürünlerinin görülmesi glikozlaşmayı gösterir. • Serbest radikallerin yaptığı tahribatın bir sonucu olarak değerlendirilir.

10. Oksidasyon Ürünleri ve β- amiloid Protein • β- amiloid’in nöronlar için toksik etkiye sahip olduğu bildirilmiş. • β- amiloid’in toksisitesi hidrojen peroksit tarafından başlatılmaktadır. • Hidrojen peroksidin yıkımını sağlayan katalaz enzimi ve oluşumunu engelleyen E vitamini bu toksik etkiyi önlemektedir. • Serbest radikaller burada da görülmektedir.

11. Apolipoprotein E ve Oksidasyon Stresi • Apo E, kolesterolün damar sisteminde olduğu gibi nöronlarda taşınmasında yardımcıdır. • Beyinde Apo E kolesterol taşıyıcıdır. • Alzheimer hastalarının beyinlerde peroksidasyon düzeyi ile Apo E konsantrasyonu arasında ters ilinti saptanmıştır. • Apo E artması peroksidasyonu azaltmaktadır.

12. Hastalıkta Mitokondrial Anomalinin Rolü • Beyinde Oksidadiffosforilasyon yetersiz bulunmuştur. • Sitokromoksidaz enziminin mutasyonu ile ilgili olabilir. • Bunun sonucu: • Enerji yetersizliği • Toksik serbest radikalleri üretiminin artması olarak bildirilmiştir.

13. Serbest Radikaller • Serbest hidroksi radikali • Süperoksit radikali • Hidrojen peroksit en önemlileridir. • Süperoksit ve nitrik oksidin birleşmesiyle oluşan peroksinitrit nöronlara toksik etki yaparak hastalığı ilerletmektedir.

14. Beslenme • Serbest radikal tutucu antioksidanların önemli rolü vardır. • C vitamini düzeyinin düşüklüğü bilişsel yetersizlik arasında doğrusal ilişki vardır. • Yeşil yapraklı sebzeler • Turunçgiller, domates,havuç, çilek, • Karnabahar tüketimi artırılmalı. • Hijyen, pişirme ve hazırlama yöntemleri özenli olmalıdır.

15. Diyet • İştah azalması, yemek yemeyi unutma, ağırlık kaybı, enfeksiyon oluşumunu getirir. • Besin değeri yoğun,hacmi az yiyeceklere yer verilmelidir. • 1 yumurta, 1 SB süt, 1 YK un, 1 YK şeker ve cevizle yapılan sütlü tatlı gibi • Sebze ve meyve püreleri • Enteral beslenme ürünleri önerilebilir.

16. Diyet • Vitamin E lipidperoksidasyonunu önlemesi açısından önemlidir. • 400x 4 = 1600 IU Vit e preparat şeklinde verilebilir • Anti enflamatuvar etkiye sahip n-3 yağ asitleri içeren yağlar tercih edilmelidir. • Zeytin yağı ve kanola yağı kullanılabilir • Balık yağı preparatları da önerilir. • Balıkta ağır metaller birikmesi nedeni ile önerilmez.