Zagrożenia związane z używaniem narkotyków

1. Zagrożenia związane z używaniem narkotyków Katarzyna BaćmagaKierownik SekcjiOświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowiaw Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznejw Radomiu

2. Czynniki: Chroniące: Ryzyka: Rodzina Praca/szkoła (status edukacyjny i socjokulturowy) Spędzanie wolnego czasu Związki • Bezrobocie • Porzucenie szkoły • Bezdomność (status socjokulturowy) • Przestępczość ( status prawny) • Brak perspektyw • Dostęp do narkotyków • Styl życia • Doświadczenie przemocy/wykorzystania • Uzależnienie rodziców od narkotyków, alkoholu

7. Czym jest uzależnienie? uzależnienie- jest to kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których zachowania związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych uzyskują wyraźną przewagę nad innymi, które były charakterystyczne dla danej osoby.

8. Czym jest uzależnienie? UZALEŻNIENIE: • jest to zespół określonych objawów i zachowań, wywołanych nieodpartym pragnieniem przyjmowania substancji psychoaktywnych (głód psychiczny) • jest przekroczeniem bardzo ulotnej i trudnej do zauważenia granicy między chęcią, która wyraża dobrowolność, a przymusem, który całkowicie zaburza kontrolę. Tę granicę przekracza się tylko raz, ale bezpowrotnie. Uzależniony, nawet gdy nie przyjmuje substancji psychoaktywnych, to do końca życia pozostaje osobą uzależnioną . • jest przewlekłą chorobą centralnego układu nerwowego, która charakteryzuje się okresami remisji (abstynencji) i nawrotów. • prowadzi do powstania wielu szkód, m. in.: somatycznych, psychicznych, społecznychUzależnienie często kończy się śmiercią z powodu następstw zdrowotnych

9. Czym jest uzależnienie? Uzależnienie od substancji psychoaktywnych oraz tolerancja są efektem uruchomienia wyuczonego układu nagrody. Powstaje w ten sposób mechanizm samostosowania środków. Substancje, które posiadają zdolność do wywoływania takiego efektu, charakteryzują trzy wspólne cechy: • Działają na ośrodkowy układ nerwowy • Ich działanie jest zgodne z oczekiwaniem, a więc szybkie, • Natomiast ich wycofanie powoduje objawy abstynencyjne. Jak wynika z powyższych ustaleń, właściwości te mogą wywołać: stan nabytej motywacji, czyli silne pragnienie doznawania efektów działania danej substancji, który może prowadzić do jej nadużywania i w konsekwencji do uzależnienia.

10. Czym jest uzależnienie? Uzależnienie jest zespołem, który współtworzą objawy: swoiste nieswoiste używanie coraz większej ilości substancji dla uzyskania tego samego działania psychoaktywnego lęk strach narastające deficyty witaminowe, składników mineralnych oraz pierwiastków śladowych spowodowane niedożywieniem osób z nałogiem obniżenie nastroju stany euforyczne

11. Substancje psychoaktywne • Wpływają na centralny układ nerwowy • Przyjmowane są w celu doznania przyjemności, zmiany świadomości, uzyskania określonego nastroju, przeżycia ekstremalnych doznań • Wpływają na organizm człowieka powodując w różnym stopniu zmiany psychiczne (np. euforię, zmieniony odbiór rzeczywistości, iluzje, omamy, zaburzenia pamięci) oraz fizyczne (np. wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie tętna, pobudzenie) • Przewlekle przyjmowane mogą prowadzić do uzależnienia, które często nazywane też jest narkomanią czy toksykomanią • Mają pochodzenie naturalne lub syntetyczne • Często, szczególnie w publikacjach popularnych są dzielone na tzw. narkotyki miękkie (jako bezpieczne, mało szkodliwe) oraz twarde (niebezpieczne, groźne). Za „narkotyki miękki” uznawana jest np. marihuana. Określenia te są mylące, nieprawdziwe, dają złudne poczucie bezpieczeństwa np. przy stosowaniu marihuany.

12. Podział substancji psychoaktywnych Alkohol, opiaty, leki uspokajające i nasenne (działające głównie rozluźniająco, uspokajająco, nasennie) Kanabinole i inne substancje halucynogenne, lotne rozpuszczalniki (działające głównie euforycznie, powodujące omamy, urojenia) Kokaina i inne substancje stymulujące, nikotyna (działające pobudzająco, podwyższające nastrój)

13. Klasyfikacja substancji psychoaktywnych W Polsce od 1992 r. obowiązuje Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD - 10) Wśród substancji psychoaktywnych wyodrębniono szereg grup, przyjmując jako kryteria podziału: Powszechność stosowania Powodowanie problemów zdrowotnych oraz społecznych Sposób przyjmowania

14. Klasyfikacja ICD – 10 Wyróżnia zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane przyjmowaniem następujących substancji psychoaktywnych: • Alkoholu • Opiatów • Kanabinoli • Leków uspokajających i nasennych • Kokainy • Innych niż kokaina substancji stymulujących, w tym kofeiny • Substancji halucynogennych • Tytoniu • Lotnych rozpuszczalników • Używaniem kilku substancji psychoaktywnych lub innych substancji niż wyżej wymienione

15. Drogi przyjmowania substancji psychoaktywnych Substancje psychoaktywne mogą być przyjmowane na różne sposoby. Wybór drogi często jest dokonywany w zależności od: • Celu jaki chce się osiągnąć np. szybkie przeniknięcie substancji do mózgu, • Postaci narkotyków • Lęku przed zakażaniem chorobami wszczepiennymi

16. Drogi przyjmowania substancji psychoaktywnych Dożołądkowa - popularnie nazywana doustną – wchłanianie substancji psychoaktywnej następuje głównie w żołądku i jelitach. Głównym czynnikiem wpływającym na wchłanianie się substancji (a w następstwie na efekt jej działania) jest ilość i skład treści pokarmowej w żołądku. Zazwyczaj obecność treści pokarmowej opóźnia wchłanianie. Podjęzykowa - umieszczanie substancji pod językiem. Rozpuszczona w ślinie substancja jest wchłaniana poprzez błonę śluzową jamy ustnej. Efekt działania substancji psychoaktywnej następuje szybko i gwałtownie.

17. Drogi przyjmowania substancji psychoaktywnych Doodbytnicza - umieszczanie substancji w odbycie, gdzie następuje wchłanianie poprzez błonę śluzową. Efekt działania substancji następuje szybciej niż przy zażywaniu doustnym. Dożylna - efekt działania substancji następuje prawie natychmiastowo, ponieważ nie występuje proces wchłaniania: substancja jest wprowadzana bezpośrednio do krwi. Podanie substancji psychoaktywnej drogą dożylną bardzo łatwo może spowodować przedawkowanie i śmierć oraz szereg innych zagrożeń jak np. tzw. Infekcji krwiopochodnej (np. zakażenie wirusem HIV, zapalenia wątroby typu HBV, HCV, posocznice bakteryjne), zatory, miejscowe stany zapalne.

18. Drogi przyjmowania substancji psychoaktywnych Domięśniowa- substancja wprowadza do mięśnia np. w pośladek, udo, ramię zapewnia szybsze wchłanianie niż przy zażywaniu doustnym, wolniejsze niż przy dożylnym. Powikłania infekcjami krwiopochodnymi, miejscowymi stanami zapalnymi występują tak samo często jak przy przyjmowaniu dożylnym. Podskórna - substancja podawana w podskórną tkankę tłuszczową, w porównaniu z pozostałymi rodzajami wstrzyknięć, wchłania się najwolniej. Ten sposób przyjmowania substancji psychoaktywnych jest niepopularny, mimo łatwej techniki wykonywania zastrzyku.

19. Drogi przyjmowania substancji psychoaktywnych Palenie, inhalacja - wdychanie substancji do płuc, która wchłania się poprzez pęcherzyki płucne do krwiobiegu. Oczekiwane działanie następuje szybko, jest porównywalne z działaniem jak przy wstrzykiwaniu dożylnym. Podrażnienie układu oddechowego jest stałą dolegliwością osób przyjmujących w ten sposób narkotyki. Wciąganie do nosa Zwane też „wąchaniem” - wciągana na błony śluzowe nosa sproszkowana postać substancji psychoaktywnej ulega szybkiemu wchłanianiu do krwiobiegu. Błony śluzowe nosa i zatok nosowych są bardzo dobrze ukrwione i dlatego efekt działania narkotyku następuje bardzo szybko.

20. Przykład objawów mogących wskazywać na używanie narkotyków: WYGLĄD I OGÓLNY STAN ZDROWIA • Zmiana wyglądu (zaniedbanie w wyglądzie, higienie osobistej, sposobie poruszania się, mówienia itp.) • Charakterystyczny zapach wydychanego powietrza, włosów ,ubrania • Wahania osobowe nastroju (od radości do przygnębienia) • Zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność) • Wychudzenie • Męczliwość • Drżenie rąk • Częste przeziębienia, przewlekły kaszel • Bóle: żołądka, głowy, w klatce piersiowej • Częste urazy, ślady po pobiciach • Napady drgawkowe

21. Przykład objawów mogących wskazywać na używanie narkotyków: Stan psychiczny Rozwój fizyczny Utrata zainteresowań Gorsze zapamiętywanie Trudności w koncentracji Okresy niepamięci Przyspieszony tok myślenia, gonitwa myśli Mowa bełkotliwa, nie wyraźna Napady śmiechu Przygnębienie lub podwyższenie nastroju Drażliwość, agresywne wypowiedzi Urojenia prześladowcze Iluzje, omamy Mówienie do siebie Napady lęku Dziwaczne, nie zrozumiałe dla innych zachowania • Zahamowania wzrostu • Widoczny spadek energii • Osłabienie popędu seksualnego • Zaburzenia w odżywianiu się

22. Przykład objawów mogących wskazywać na używanie narkotyków: Nos, jama ustna Oczy Katar, kichanie Zapalenie skóry pod nosem Owrzodzenie lub perforacja przegrody nosa Obrzęk śluzówki nosa Krwawienie z nosa Nie połykanie śliny Uczucie suchości w ustach Słodki zapach z ust Próchnica • Przekrwienie spojówek • Obrzęk powiek • Podwójne widzenie • Rozszerzone źrenice wolno reagujące na światło • Zwężone źrenice nie reagujące na światło • Brak kontroli nad ruchami gałek ocznych • Przemijający wytrzeszcz gałek ocznych

23. Przykład objawów mogących wskazywać na używanie narkotyków: Czynności ruchowe Skóra Powolny chód Zastyganie w niekonwencjonalnych pozycjach Zaburzenia równowagi Pobudzenie ruchowe Niezborność ruchowa • Ślady po wkłuciach dożylnych, domięśniowych, wybroczyny, zasinienia • Ślady po wyciskaniu • Obrzęk dłoni, podudzi • Podrapania „przeczosy”, ropnie • Poparzenia palców, ciała np. ślady po oparzeniach papierosami • Przebarwienia (brązowe plamy na palcach • Wzmożona potliwość • Świąd i pieczenie skóry

24. Przyczyny sięgania po narkotyki • Ucieczka od problemów: • Nadmierne wymagania ze strony szkoły • Rozpad rodziny • Trudności w relacjach z rówieśnikami • Nuda • Poszukiwanie pobudzenia • Chęć przystosowania się do grupy • Ciekawość (jednym z motywów eksperymentowania jest ciekawość efektów)

25. Wymiana informacji wśród młodzieży Portale społecznościowe: • FACEBOOK • NASZA KLASA • FORA DYSKUSYJNE • GADU-GADU Spotkania rówieśnicze

26. Definicja dopalaczy • potoczne określenie grupy różnych substancji lub ich mieszanek o rzekomym lub faktycznym działaniu psychoaktywnym, nieznajdujących się na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii; W Polsce dostępne od 2008 roku. • sprzedaż w/w produktów odbywała się do X 2010r za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów tzw. „smart shops” lub „fun shops”; aktualnie przez internet .

27. Ogólna charakterystyka produktów • specyfiki o działaniu stymulującym, halucynogennym, relaksującym oraz psychodelicznym; • substytuty narkotyków, które działają na człowieka w bardzo podobny sposób jak prawdziwe narkotyki; • dopalacze dzielimy na syntetyczne (tzw. „party pills”) i pochodzenia naturalnego (zioła i ich mieszanki); • najczęściej występują w formie tabletek, kapsułek lub suszu;

28. Ogólna charakterystyka produktów Hipotetyczny skład „dopalacza” Substancje deklarowane: • Liofilizowany ziemniak, • Natka pietruszki, • Korzeń marchwi Produkt o takim składzie deklarowanym na opakowaniu nie powoduje jakościowych i ilościowych zaburzeń świadomości… Jeśli po zastosowaniu pojawiają się objawy – oznacza to: Dodatkowym (nie deklarowanym ) składnikiem „dopalacza” jest substancja o właściwościach psychoaktywnych .

29. Mity czy fakty • „dopalacze są bezpieczną alternatywą dla substancji nielegalnych” • „dopalacze są wyrobami kolekcjonerskimi” • „dopalacze są legalne w całej Europie” • „poza tabletkami imprezowymi , dopalacze to w większości zioła lub ich mieszanki od setek lat wykorzystywane w obrzędach religijnych. Wszystkie są pochodzenia naturalnego. Żadnej chemii”

30. Ku Refleksji Czy wystarczająco skuteczna jest kontrola granic ? Czy efektywne jest ściganie producentów i dilerów? Czy wystarczy monitoring wizyjny i dyżury nauczycieli w szkole? Czy dla młodego człowieka odstręczające jest wejście w konflikt z prawem? • Czy wreszcie mamy skuteczne prawo? • (lista substancji zabronionych – ciągle będzie nieaktualna)

34. Prezentacja i reklama internetowa

35. Prezentacja i reklama internetowa

37. Reklama producentów na stronach internetowych jest: • Agresywna • Łatwo dostępna • Zachęcająca („Szałwia wieszcza” , „Ogon lwa”, „Zioła marzeń”) • Atrakcyjna (opatrzona optymistycznymi terminami: • Busters – rakieta • Legal highs – legalny odlot • Herbat highs – zielony odlot

38. Co dziecko ma w pokoju? Przede wszystkim zaniepokoić powinny: • tabletki, • pastylki, • pigułki, • mieszanki ziół, • nalepki • znaczki, • fifki, lufki, • opakowania foliowe z napisami „smarts”, „boosters”, „legal highs”.

39. Niebezpieczne sygnały - specyficzne sytuacje i przedmioty: • ciężki, słodkawy zapach w pokoju lub pochodzący z ubrania czy włosów, • częste wietrzenie pokoju, • atropina do zakraplania oczu w celu powiększenia drastycznie zmniejszonych źrenic po zażyciu niektórych substancji psychoaktywnych, • pojawienie się różnego rodzaju symboli i znaków na plakatach, zeszytach, luźnych kartkach, notatnikach, • nagłe zainteresowanie chemią i botaniką, • próby uprawiania nowych rodzajów roślin, sprowadzanie nasion i sadzonek, • nadejście niespodziewanych paczek i przesyłek z kraju i zagranicy, • korzystanie ze skrytek, zamykanie szuflad.

40. Jakie przesyłki dostaje? • Jeśli znajdziesz koperty lub pudełka, zapytaj, co zamawiało ? • Poproś, by pokazało ci przesłany produkt. • Jeśli twierdzi, że kupiło książkę czy płytę, zapytaj o adres strony, na której ją zamówił. • Razem z dzieckiem sprawdź historię zakupów na danej witrynie internetowej.

41. Na co wydaje kieszonkowe ? Sygnałem ostrzegawczym mogą być powtarzające się prośby o pieniądze. Zapytaj, na co je wydaje ? Być może, zaczęło kupować gry komputerowe lub ubrania czy płyty, ale jeżeli te rzeczy nie pojawiają się w domu, może potrzebuje pieniędzy na dopalacze, alkohol lub narkotyki.

42. O czym rozmawia ? Młodzież raczej nie używa słowa dopalacze, dlatego zwróć uwagę na jego zamienniki, np. tabsy, wlepy, piguły, stuff, buch, lufka, jarać, zarzucać. Charakterystyczne są też zwroty opisujące stan po zażyciu, takie jak: ride, fun, joy, jazda, zryty mózg, być na haju itp. Nawet całkiem niewinne zdania, rozmowy o znaczkach , syropach, mogą być rozmową o dopalaczach. Jeśli usłyszysz coś, co wzbudzi twój niepokój, zapytaj dziecko, co oznacza ten zwrot. Zmieszanie na twarzy można uznać za podejrzany symptom.

43. Jakie strony internetowe odwiedza? Nie namawiam do przeszukiwania maili – to naruszenie prywatności dziecka, ale możesz sprawdzić archiwum otwieranych stron. Jeżeli znajdziesz witryny, które zawierają słowa: „herbs”, „high”, „smart”, „hyperreal” porozmawiaj o tym z dzieckiem. W internecie można zamówić dopalacze, ale także dowiedzieć się, jak samemu wyprodukować takie substancje, gdzie ich szukać. Czy wiesz np., że duże dawki syropu na kaszel zawierającego efedrynę wywołują podobne reakcje jak amfetamina?

44. Jak się zachowuje ? Zaniepokoić powinny cię: • napady śmiechu, • niespożyta energia, • zmiany nastroju, • brak kontaktu z otoczeniem, • senność w ciągu dnia i brak snu w nocy. Dopalacze mogą wywołać silne lęki, omamy, zaburzenia koncentracji uwagi, przyspieszony oddech, potliwość, drżenie rąk, problemy z utrzymaniem równowagi, nawet utratę przytomności. Jeśli podobne objawy ma twoje dziecko, natychmiast zgłoś się to lekarza!!!

45. Co możesz zrobić ? • Brak reakcji rodziców to dla dziecka przyzwolenie na eksperymentowanie. • Jeśli zauważysz coś niepokojącego, nie czekaj ! - wyciągaj konsekwencje Konsekwencje powinny być: • Zapowiedziane • Nieodroczone w czasie • Adekwatne • Dotkliwe, ale nie upokarzające

46. Postaw granice • Wyjaśnij, że słyszałaś (-eś) o dopalaczach i wiesz, co oznaczają słowa, których używa i do czego służą rzeczy znalezione w jego pokoju. • Stanowczo powiedz: „Nie zgadzam się na to”. • Wyjaśnij dziecku, że kochasz je i chcesz je chronić, dlatego będziesz je bardziej kontrolować i na jakiś czas zbierasz kieszonkowe. • Ostrzeż, że jeśli raz przyłapiesz je z dopalaczami, będziecie musieli pójść do ośrodka uzależnień i podjąć terapię.

47. Informuj o skutkach Od kolegów dziecko słyszy, jak fajnie jest po zażyciu dopalaczy, a nie jakie są niebezpieczne. • Dlatego powiedz mu, co może je spotkać, przypomnij przykłady dzieciaków, które trafiły do szpitala. • Mów prostym, ale obrazowym językiem, żeby dziecko wyobraziło sobie skutki zażywania dopalaczy. Możesz użyć takich słów jak niedowład, upośledzenie, zatrucie, paraliż. • Podsuwaj mu obrazy, które podziałają na wyobraźnię. Wizja nietrzymania moczu i konieczność korzystania z pamperasa lepiej zapadnie dziecku w pamięć niż powiedzenie, że przyjmowanie dopalaczy jest niebezpieczne.

48. Rozmawiaj jak najczęściej • Postaraj się być blisko dziecka. • Dowiedz się, co dzieje się w jego życiu, z kim się przyjaźni, jak idzie mu nauka, czy dobrze czuje się w swojej klasie, czym się ostatnio martwi. • Odłóż na później swoje zajęcia i bądź dla niego dostępna, gdy widzisz, że snuje się po domu przygnębione. TWOJA AKCEPTACJA I BLISKOŚĆ MOGĄ UCHRONIĆ DZIECKO PRZED SIĘGANIEM PO DOPALACZE

49. Testy do wykrywania narkotyków w moczu – jak postępować z dziećmi ? Jeżeli podejrzewasz, że dziecko zażywa narkotyki a wyczerpałeś już inne sposoby, by zdiagnozować sytuację – możesz sprawdzić to za pomocą testu. W większości aptek dostępne są testy, które wykrywają narkotyki w moczu na obecność amfetaminy, kokainy, morfiny, THC (marihuany, haszyszu)

50. Skorzystaj z narkotestu ! • Podstawowym materiałem biologicznym do oznaczania obecności substancji psychoaktywnych jest mocz • Diagnostyka laboratoryjna moczu pozwala wykazać czy i jakie substancje były przyjmowane oraz oznaczyć ich stężenie • W ostatnich latach do tego celu używana jest również ślina, włosy • Badanie obecności substancji psychoaktywnych we krwi jest stosowane tylko w uzasadnionych sytuacjach ( przez służby medyczne) Osoba powinna być poinformowana o potrzebie wykonania badania na obecność narkotyków w moczu i wyrazić na to zgodę