Teori personaliteti

1. Teori personaliteti

2. Teoria psikosociale e Erikson • Principi epigjenetik: qeniet njerezore zhvillohen sipas nje plani te paracaktuar. Personaliteti zhvillohet ne baze te disa fazave te paracaktuara biologjikisht. Shoqeria jep vazhdimisht stimuj gjate zhvillimit

3. Teoria psikosociale e Erikson • 8 stade • Kalim i nje stadi = kalim i krizes jetesore, pozitivisht apo negativisht • Zgjidhja e krizes ne nje stad perben bazen per te perballuar veshtiresite ne stadin tjeter

4. Teoria psikosociale e Erikson • Foshnjeria (besim\mosbesim) • Femijeria (autonomi\ turp dhe dyshim) • Mosha e lojes (inisiative\faj) • Mosha shkollore (industriozitet\inferioritet) • Adoleshenca ( identitet\konfuzion identiteti) • Mosha e pare adulte (intimitet\izolim) • Mosha adulte e dyte (produktivitet\bllokim) • Pleqeria (integritet\deshperim)

5. Melanie Klein • Objekti eshte nje korrelacion i pulsionit • Objekti eshte send, individ apo nje imazh • Mjet i Egos per te cliruar kenaqesi • Poligon investimesh te forta emocionale si dhe pasqyrim i karakteristikave te femijes • Perfaqesime te brendshme mbi te cilat ndodh investimi instiktiv. Keto perfaqesime jane te fantazuara, dmth., jane preekzistente dhe te pavarura nga perceptimi i botes se jashtme, dhe sherbejne per te orientuar pulsionet instiktive.

6. 0bjekti i pjesshem • Gjiri i nenes • Krijon lidhjen e pare • Njepjesevetemte mire dhenjepjesetekeqe, ndarjetipike e polarizimitteemocionevesirrjedhoje e njedyzimi.

7. Objekti-Vete • Tregonrolin e luajturnganjeobjektlidhor ne dobitenevojavekryesorenarcizisteteVetes: binjakezim, spekularitetdheidealizim • Eshteparaqitja, pasqyrimi i funksionitqeobjektiluanosezhvillon ne favor teVetesqeplotesondherealizonnevojatprimareedhe ne jetenadulte.

8. Klein • Teknika e lojes ishte ne gjendje te zevendesonte lidhjet e lira dhe te zbulonte boten feminore te fantazive. • Thelbi i teorise se Klein eshte lidhja • Thelbesor triumvirati ndarje-introjeksion-projeksion • Femija qe nga lindja perjeton konfliktin dramatik mes instiktit te vdekjes dhe instiktit te jetes

9. Pozicioni skizoparanoik • Ankthi i perjetuar nga instikti i vdekjes ndahet (ndarje) dhe projektohet tek objekti (projeksioni), ndersa instikti i jetes i referohet vetes (introjeksioni). • Lidhjet objektore intrapsikike • Nenefemija • Objektet jane te pjesshme • Identifikimi projektiv

10. Pozicionidepresiv • Objektet te plota, dmth te ndara dhe te pavarura nga perceptimi qe femija ka per veten • Lidhja objektore, pra, eshte nderlidhja mes instiktit dhe objekteve te pjesshme dhe te plota. • Del nga gjendja iluzionuese dhe hyn ne jeten reale duke rrezikuar perfshirjen nga depresioni

11. Winnicott • Holding- aftesiae neneste jete si permbledhes i anktheve te femijes • Holding environment: hapesire fizike dhe psikike e nevojshmeper zhvillimin e shendetshem te femijes i cili mund te eksperimentoje plotfuqishmerine subjektive

12. Winnicott • Hapesira tranzicionale- ndermjet dy formave te realitetit ekziston dhe nje e trete, hapesira transaksionale, e cila eshte ndertuar ne menyre subjektive dhe perceptohet ne menyre objektive • Jep mundesi femijes te zhvendoset drejt nje realiteti objektiv te njohur pa u traumatizuar

13. Objekti transaksional • Objekt konkret jo imagjinar • Objekti i pare i asimiluar nga femija si jo-une, dmth., dicka ndryshe nga-une. • Ky objektperfaqeson bashkimin me nenen,lejon dhe distancimin nga ajo dhe fitimin e autonomise • Objekti transaksional ndihmon ne “amortizimin” e kalimit nga stadi i plotfuqishmerise subjektive ne ate te realitetit objektiv te pranuar

14. Nena pergjithesisht e mire • Zoteron aftesine e perkujdesjes per femijen duke dozuar ne menyre oportune nivelin e frustrimit qe i jep • Prezantimi i objekteve

15. Nena jo pergjithesisht e mire • Zakonisht viktime e psikopatologjive depresive ose te ngjashme • Perkujdesje te thata, pa iu pershtatur atij dhe qe i kryen ato ne menyre mekanike • Nena joplotesisht e mire mund te shkaterroje ne menyre traumatike eksperiencen e plotfuqishmerise subjektive tek femija, duke favorizuar zhvillimin e nje veteje te rreme

16. Vetja i rreme • Bllokim i krijueshmerise • Vetja i rreme rrjedh nga nje raport primar nene-femije i pakenaqshem, i paplote, i pakryer, me fjale te tjera i kryer nga nje nene qe nuk i pergjigjet ne menyre te kenaqshme nevojave te femijes.

17. Vetja i vertete • Lind nga kapercimi normal i plotfuqishmerise subjektive, e cila mbetet baza e formimit te vertete te personalitetit, burimi i energjise nga e cila zhvillohen aspektet periferike te personalitetit.

18. Fairbairn • Objektet e brendshem jane rezultat i perkujdesjes prinderore te pamjaftueshme • Nese nevoja e dipendences e femijes nuk plotesohet verifikohet nje largim patologjik nga realiteti i jashtem dhe formohen prezenca private (objektet e brendshme) me te cilet mbahet nje lidhje imagjinare (lidhjet objektore te brendshme).

19. Lidhjet objektore • Ajo qe brendeson femija nuk eshte imazhi apo pasqyrimi i tjetrit (objekti), por lidhja mes vetes dhe tjetrit, ne formen e nje imazhi vetiak ose nje paraqitjeje vetiake qe bashkevepron me nje paraqitje apo imazh te objektit. • Modele zevendesuese te sistemeve motivacionale per sjelljen njerezore

20. Balint • Mjeku është ilaçi kryesor i pacientit • Në raportin mes pacientit dhe mjekut mund të zhvillohen probleme dhe irritime ose fërkime të panevojshme.

21. Teoriamotivacionale • Për sa i përket teorisë motivacionale, Balint integron modelin biologjik të instiktit, të themeluar nga Freud, në një teori më të gjerë që konsideron pulsionet si rezultat i një difekti të bazës, dmth., një mungesë përshtatjeje në lidhjen e fëmijës me objektin primar, gjë që çon në lindjen e agresivitetit.

22. Difekti I bazes • oknofilia, tendenca për të krijuar lidhje me objekte të orientuara drejt autonomisë • filobatizmi, tendenca për të provuar kënaqësi vetëm në situatat e frikës dhe emocioneve • Në eksperiencën duale kishte diçka që mungonte ose që ishte e gabuar, dhe kjo realizohet në periudhën e kompleksit të Edipit. • Difekti i bazës mund të kapërcehet nëse pacientit i lejohet të përkeqësohet në një gjendje varësie orale tek analisti dhe të provojë një fillim të ri.

23. Psikoterapiafokale • Çdo problem i paraqitur nga pacienti konsiderohet si qendra e fokusimit të interpretimit • Jo terapi e gjate, vetem e shkurtrakarezultat • Qëllimi ishte të reduktohet intensiteti i ndjenjave në lidhjen terapeutike.

24. Hanna Segal • Simbolizmi • Njëngadetyratmëtërëndësishmetëartistitështëkrijimi i njëbotetëvetën, dickaqëkërkonnjësensrealitetiakut, sëparidrejtvetessë vet dhesëdytidrejtrrethittëtijtërealitetit. • PërSegal vepra e artit e kaburiminnëekzistencën e njëbotetëbrendshmetëshkatërruardhenëdëshirënpër ta restauruaratë.

25. Stern • Qellim te studioje sesi eksperiencat e hershme feminore ndihmojne ne ndertimin e sensit te Vetes • Sensi i nje Veteje emergjente • Sensi i nje Veteje nukleare • Sensi i nje Veteje subjektive • Sensi i nje Veteje verbale

26. Sensi i nje Veteje emergjente • Formohet qe ne lindje dhe ka te beje me 2 muajt e pare te jetes. • Karakterizohet nga perceptimi amodal • Perceptim amodal  aftesia e pergjithshme e parelindur per te marre informacion me ane te nje menyre ndijore dhe per ta percjelle perseri me nje tjeter menyre ndijore.

27. Sensi i nje Veteje subjektive • Formohet nga 7 deri ne 15 muaj te jetes se femijes. • Rendesi te vecante merr marredhenia ndersubjektive • Femija shpreh qellime te qarta • Perdor kanalet e duhura te komunikimit, si shikimi, terheqja e vemendjes, te folurit etj.

28. Sensi i nje Veteje nukleare • Pershkon periudhen e jetes qe nga 2 deri ne 6 muaj. • Ne zhvillimin e sensit te Vetes nukleare kane rendesi gjendja e Vetes se femijes kundrejt tjetrit dhe gjendja e Vetes se femijes me tjetrin. • Aktivizohet nje PPM (Perfaqesime te pergjithesuara te merredhenieve) eksperiencen e nje marredhenieje qe ka lene mbresa tek subjekti

29. Sensi i nje Veteje verbale • Fillon dhe zhvillohet rreth 15-18 muajve. • Zhvillohet njekohesisht me permiresimin e te folurit dhe i lejon femijes te “tregoje” jeten e vet. • Organizim me te madh te eksperiences subjektive te Vetes

30. Stern • Secila nga keto nenfaza eshte nje eksperience subjektive e marredhenieve sociale qe vendosen ne periudha te caktuara evolutive. Keto nenndarje nuk ndjekin njera-tjetren, por bashkeveprojne ne te njejten kohe mes tyre dhe jane aktive gjithe jeten.

31. John Bowlby • Teoria e atashimit • Bowlby i dedikohet problematikes se perkujdesjes amesore dhe nenvizon rendesine e “nje lidhjeje afektive intime dhe konstante” mes nenes dhe femijes.

32. Bowlby • Lidhja e femijes me nenen eshte rezultat i “sistemeve te ndryshmete sjelljes” qe zhvillohen tek femija “si rezultat i bashkeveprimit te femijes me ambientin e tij te pershtatshmerise evolutive, dhe vecanerisht nga bashkeveprimi i tij me figuren kryesore te ketij ambienti, dmth., nenen”, (“Atashimi dhe humbja”, vell 1, fq 222).

33. Teoria e atashimit • Vartesia shfaqet si rezultat i faktoreve te brendshem (lodhja, uria, dhembja, sikleti) dhe te jashtem (largimi, mungesa, kthimi i figures se vartesise) . • 4 nenfaza: • nje faze e pare e karakterizuar nga nje reagim i padiferencuar i femijes ndaj personave

34. Teoria e atashimit • nje faze e dyte ne te cilen reagimi i femijes fokusohet gradualisht, ne menyre progresive tek nena • nje faze e trete ne te cilen kerkimi i nenes nga femija eshte me aktiv dhe i organizuar ne forme sekuencash te sjelljes te finalizuara • nje faze e katert ne te cilen femija perveteson aftesine e te kuptuarit te perspektives se tjetrit, dmth., perveteson aftesine te kuptoje qellimet dhe motivacionet e nenes, ne menyre qe te vendose me te nje lidhje me sodisfaksion reciprok.

35. Teoria e atashimit • Atashimi eshte nje forme sjelljeje qe shfaqet tek nje individ qe mban nje distance kundrejt nje njeriu dhe kjo sjellje eshte e afte te beje qe njeriu te perballet me boten ne menyre te pershtatshme • Eshte nje sistem motivacional primar • Atashimi me figurat familjare behet sistemi motivacional qendror ne vitet e pare te jetes, qe ben femijen te kerkoje afersine fizike me keta persona per motive mbrojtjeje

36. Teoria e atashimit • Natyre evolucioniste • Predispozite e femijes per atashim qe ne lindje • Kerkim i afersise fizike me kujdestaren, nenen • Teori psikanalitike qe ndryshon rruge me perpunimin e saj

37. Teoria e atashimit • U kushton rendesi relacioneve te para por nuk studion retrospektiven dhe fazat e zhvillimit me baze simptomatike si psikanaliza por sjelljen e tashme te femijes. • Metoda e kerkimit eshte prospektive sepse vezhgon dhe pershkruan sjellje te hershme te femijes me qellimin te njohe evolucionin e metejshem te personalitetit

38. Mary Ainsworth • Sjellja e femijes eshte rezultat i perkujdesjes se nenes • Ashtu si Bowlby, lidhja e atashimit eshte paresore; baza qe vendoset mes femijes dhe kujdestarit te tij primar

39. Strange Situation • Situata Anormale • Studioi bashkeveprimin e sistemeve te sjelljes se atashimit dhe eksplorimit ne kushte stresi • Krijoi 4 eksperimente te ndryshme ku femija relacionohej me nenen dhe nje te panjohur dhe analizoheshin dinamikat e sjelljes se tij

41. Vartesi e sigurt • Nje femije qe eshte shume i ngjitur me te emen do te luaje i qete nderkohe qe nena eshte aty prezente, do te luaje me te panjohurit, do te shqetesohet ne menyre evidente kur nena del nga dhoma dhe do te duket i lumtur kur ajo rikthehet

42. Vartesi e pasigurt, shmangese, e shoqeruar me ankth (ankth-shmanges) • Nje femije me kete stil do te shmange te emen ose do ta injoroje duke treguar interes te vaket kur ajo rikthehet. • Femija nuk do te shfaqe shume interes se kush eshte aty rrotull

43. Vartesi e pasigurt, rezistente, e shoqeruar me ankth (ankth-rezistent) • Femija me kete stil vartesie eshte ne siklet nga te panjohurit kur eksploron, edhe kur nena eshte prezente. Femija eshte ambivalent kur nena kthehet – duke kerkuar te rrije afer me te por “qejfmbetur” dhe eshte rezistent kur nena fillon te tregoje vemendje. • Ky stil vartesiezhvillohet nga nje stil amesor i perqendruar nga kendveshtrimi i nenes

44. Stili i vartesise se c’organizuar dhe te pasigurt • Femija mund te qaje dhe njekohesisht te shmange nenen kur ajo kthehet ose mund te drejtohet nga ajo dhe te rrije i ngrire ose te rrezohet ne shesh.

45. Strange Situation • Konkluzionet e ketyre eksperimenteve sugjeronin se sjellja e mevonshme percaktohej nga sjellja e pervetesuar ne perkujdesjet e para te marra ne vogeli.