270 likes | 452 Views
BILANS NA PLA]AWA. m-r Olivera Panovska (NB RM ) Skopje, 28.11.2008 g. SODR@INA. 1. POIM I ZNA^EWE NA BILANSOT NA PLA]AWA (BP) 2. METODOLOGIJA 3. KOMPONENTI NA BP 4. STATISTIKA NA BP VO RM 5. KARAKTERISTIKI NA BP NA RM. 1. POIM I DEFINICIJA NA BILANSOT NA PLA]AWA. POIM
E N D
BILANS NA PLA]AWA m-r Olivera Panovska (NBRM) Skopje, 28.11.2008 g.
SODR@INA 1. POIM I ZNA^EWE NA BILANSOT NA PLA]AWA (BP) 2. METODOLOGIJA 3. KOMPONENTI NA BP 4. STATISTIKA NA BP VO RM 5. KARAKTERISTIKI NA BP NA RM
1. POIM I DEFINICIJA NA BILANSOT NA PLA]AWA • POIM • relativno nov poim vo ekonomskata literatura • po su{tinata e star kolku i najstarite civilizacii i dr`avi • za prv pat se sretnuva kaj merkantilistite • vo pravilna forma se sretnuva vo sredinata na XIX vek vo Anglija • DEFINICIJA (IMF, Balance of Payments Manual, Fifth Edition, 1993) Bilansot na pla}awa pretstavuva: “statisti~ki izve{taj koj sistematski gi prika`uva site ekonomski transakcii na nacionalnata ekonomija so ostanatiot del od svetot, za opredelen vremenski period” .....(voobi~aeno edna godina)
1. ZNA^EWE NA BILANSOT NA PLA]AWA • ZNA^EWE • povrzan e so ostanatite makroekonomski bilansi vo nacionalnata ekonomija so dvonaso~na vrska • se smeta za najva`en makrobilans i go poka`uva: • stepenot na razvoj na nacionalnata ekonomija, • nejzinata eksterna pozicija od aspekt na zadol`enosta i vklu~enosta vo me|unarodnata razmena na stoki i kapital, • pretstavuva osnova za kreirawe na politika i strategija za razvojot na me|unarodnite ekonomski odnosi na nacionalnata ekonomija
2. METODOLOGIJA • METODOLOGIJA PROPI[ANA OD MMF • unificirana (standardni utvrdeni kodovi za site oddelni transakcii) • primena (site zemji ~lenki na MMF) • valuta na prika`uvawe (SAD dolari) • periodika (edna{ godi{no) • formi na prezentacija na BP - standardna prezentacija - analiti~ka prezentacija • publikuvawe(Balance of Payments Statistics Yearly – BOPSY)
3. KOMPONENTI NA BILANSOT NA PLA]AWA 1. TEKOVNA SMETKA Tekovni transakcii pome|u rezidenti i nerezidenti ~ija cel ne e transfer na kapital 2. KAPITALNA I FINANSISKA SMETKA Kapitalni transakcii pome|u rezidenti i nerezidenti ~ija cel e transfer na kapital 3. GRE[KI I PROPUSTI statisti~ki neidentifikuvani transakcii
3. KOMPONENTI NA BILANSOT NA PLA]AWA • TEKOVNA SMETKA, neto -stoki - uslugi - dohod - transferi 2. KAPITALNA I FINANSISKA SMETKA, neto 2.1. KAPITALNA SMETKA - kapitalni transferi - steknuvawe/raspolagawe so neproizvodni sredstva 2.2. FINANSISKA SMETKA - direktni i portfolio investicii - ostanati investicii - oficijalni rezervi 3. GRE[KI I PROPUSTI
3. KOMPONENTI NA BILANSOT NA PLA]AWATEKOVNA SMETKA • Stoki, neto Izvoz Uvoz • Uslugi, neto Turizam, neto - Prilivi - Odlivi Transport, neto Ostanati uslugi, neto (telekomunikacioni, investicioni raboti , delovni uslugi) • Dohod, neto Nadomest za vraboteni, neto Dohod od investicii,neto (isplati na dividendi, kamati) • Tekovni transferi, neto Oficijalni, neto Privatni, neto
3. KOMPONENTI NA BILANSOT NA PLA]AWAFINANSISKA SMETKA • Direktni investicii, neto • stranski direktni investicii vo zemjata • direktni investicii vo stranstvo • Portfolio investicii, neto - sredstva - obvrski • Ostanati investicii, neto - trgovski krediti, neto - zaemi, neto - valuti i depoziti, neto - drugi, neto - bruto oficijalni rezervi
4. STATISTIKATA NA BP VO RM • Nadle`na institucija: NBRM • Metodologija propi{ana od MMF (IMF, Balance of Payments Manual, Fifth Edition, 1993) • Izvori na podatoci • Diseminacija na podatoci • Zna~ewe na statistikata na BP
5. KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMTEKOVNA SMETKA • Karakteristiki: • deficit vo tekovnata smetka koj bele`i tendencija na porast • (7,8% od BDP vo 2007, 0,6% vo 2006) • -permanenten rast na trgovskiot deficit • - nezna~itelno pozitivno saldo kaj uslugite • - negativno saldo kaj dohodot • - pozitivno saldo kaj privatnite transferi Dinamikanasaldoikomponentinatekovnatasmetka (vo mil.$) Izvor: NBRM
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMSTOKOVNA RAZMENA SO STRANSTVO - RM e mala i otvorena ekonomija (u~estvo na NTR vo BDP od 109% vo 2007 g.), - eksterniot sektor ima silno vlijanie vrz ekonomskiot razvoj na zemjata Nadvore{notrgovskarazmenanaRM (vomilioni SAD dolari) Izvor: Dr`avenzavodzastatistikanaRM
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMIZVOZ NA STOKI 1. izvoznata ponuda e mala i nekonkurentna (koncentrirana e vo trudointenzivni i noskodohodovni proizvodi) 2. dominantno e u~estvoto na dve grupi proizvodi: obleka i `elezo i ~elik (nad 56% vo 2007 g.) 3. dominantno u~estvo na proizvodite za reprodukcija - 62% vo 2007 g. (od koi pogolem del se surovini i poluproizvodi) i na stokite za {iroka potro{uva~ka - 36% vo 2007 (od koi pogolem del se obleka i obuvki) 4. visoka zastapenost na tri zemji najzna~ajni partneri (Germanija, Srbija i Grcija - 46% vo 2007 g.) 5. zgolemeno e u~estvoto na razmenata so EU vo vkupniot izvoz (vo 2007 g. dostigna 65%, nasproti 34% 1994 g.). 6. u~estvoto na izvozot vo BDP raste no e malo (42% vo 2007 g.)
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMUVOZ NA STOKI • Visoka uvozna zavisnost na makedonskata ekonomija (surovinska,energetska, tehni~ko-tehnolo{ka) 1.visoka uvozna surovinska zavisnost na nose~kite izvozni industriski granki tekstilnata i industrijata za prizvodstvo na `elezo i ~elik (od nad 70%) 2.uvozot na mineralni goriva (nafta, nafteni derivati i el. energija) - tendencija na porast (19% vo 2007 g. nasprema 11% vo 1994 g.) 3. diverzificirana struktura na uvozot na stoki 4. dominantno u~estvo na proizvodite za reprodukcija (65% vo 2007 g.) 5. dominantno u~estvo na tri zemji najzna~ajni partneri (Germanija, Srbija i Grcija) vo uvozot (okolu 27% vo 2007 g.). Zgolemeno u~estvo na Rusija zaradi uvozot na nafta (od 3% vo 1994 g. na 12% vo 2007 g.) 6. zgolemeno e u~estvoto na razmenata so EU vo vkupniot uvoz (vo 2007 g. dostigna 50% nasproti 38% vo 1994 g.)
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMIZVOZ I UVOZ NA STOKI PO EKONOMSKA NAMENA U~estvo na izvozot i uvozot po ekonomska namena na proizvodite (vo %) Izvoz Uvoz Izvor: Dr`avenzavodzastatistikanaRepublikaMakedonija.
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMTRGOVSKI DEFICIT • Permanenten trgovski deficit (pogolem uvoz od izvoz) • Trend na porast na trgovskiot deficit • (u~estvo vo BDP od 21% vo 2007 g.) • pri pobrza dinamika na rast na uvozot vo sporedba so izvozot • Trgovskiot deficit za makedonskata ekonomija e limitira~ki faktor za ekonomskiot razvoj i voedno su{testven problem za bilansot na pla}awa. Namaluvaweto na ovoj debalans e pove}e od neophodno. Ekspertite prepora~uvaat "ne da se krati grankata na koja stoime", {to go simbolizira uvozot, tuku izlezot go gledaat preku porast na izvozot.
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMPRIVATNI TRANSFERI • Prilivi koi zemjata gi dobiva od stranstvo bez nadoknada • Finansiraat zna~aen del od trgovskiot deficit i • deficitot vo tekovnata smetka • Bele`at rast do IX 2007 • - u~estvo vo 2007 g.-18% od BDP • Kompozit od 3 kategorii: • - doznaki, neto • - efektiva, neto • - ostanati privatni transferi, neto Pokrienost na trgovski deficit so privatni transferi (vo %) Dinamika na privatni transferi, po komponenti (vo mil. $) Izvor: NBRM
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMFINANSISKA SMETKA • Rast na prilivite na stranski direktni investicii • Cikli~ni dvi`ewa • zemji so najgolemi stranski investicii vo RM na krajot na 2007 g. se: • Ungarija (17%), Holandija (17%), Grcija (15%) i Avstrija (9%) • dejnosti • (51% od SDI vo RM na krajot na 2007 g. e vo sektorot na uslugi -transport i komunikacii i finansisko posreduvawe • 36% vo proizvodstvoto) Stranski direktni i portfolio investcii (vo milioni SAD dolari) Izvor:NBRM
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMFINANSISKA SMETKA Dinamika na bruto nadvore{en dolg • Porastnanadvore{niotdolg • rastnaprivatniotdolg, pad najavniotdolg - rastnakratkoro~niotdolg, pad nadolgoro~niotdolg 2 RM ima pomala zadol`enost Struktura na bruto nadvore{niot dolg od aspekt na tip na instrument od aspekt na ro~nost Izvor:NBRM
KARAKTERISTIKI NA BILANSOT NA PLA]AWA NA RMFINANSISKA SMETKA • Porast na bruto deviznite rezervi Sostojba na bruto devizni rezervi (vo milioni evra) Izvor:NBRM
ZAKLU^OK • Bilansot na pla}awa pretstavuva: • STATISTI^KI IZVE[TAJ • KOJ SISTEMATSKI GI PRIKA@UVA • SITE EKONOMSKI TRANSAKCII • NA ZEMJATASO STRANSTVO • ZA OPREDELEN VREMENSKI PERIOD • (voobi~aeno edna godina) • Su{testven problem za bilansot na pla}awa na RM epermanentniot TRGOVSKI DEFICIT
Komparativni aspekti Dinamika na saldo i komponenti na tekovnata smetka na oddelni zemji vo 2007 godina (vo milioni evra)
Komparativni aspekti Saldo i komponenti na finansiskata smetka na oddelni zemji vo 2007 godina (vo milioni evra) Bruto nadvore{en dolg (vo% od BDP)
Vi blagodaramzavnimanieto Olivera Panovska panovskao@nbrm.gov.mk