AŞI KULLANIMI VE UYGULAMASI PROF. DR. AYÇA VİTRİNEL

1. AŞI KULLANIMI VE UYGULAMASI PROF. DR. AYÇA VİTRİNEL

2. AŞI Aktif immünizasyon, mikroorganizmanın tamamının ya da belirli işlemlerden geçmiş parçalarının, canlılara verilmesi ile, onlarda önemli bir sorun oluşturmadan, doğal enfeksiyon sonrası oluşan immün cevaba benzer cevap alınmasıdır.

3. AŞI Aşılamanın amacı sadece aşılanan kişiyi hastalıklardan korumakla kalmayıp, aynı zamanda o hastalığın toplumda kontrol altına alınması, eliminasyonu ve mümkünse eradikasyonunu sağlamaktır.

4. AŞI Aşılar ile bazıları ömür boyu koruyucu, bazıları kısmen koruyucu; diğerlerinde belirli aralıklarla tekrarlanmaları durumunda koruyucu olan immünite oluşur.

5. AŞI TİPLERİ Canlı parenteral ve oral aşılar: K.K.K., su çiçeği, BCG, OPV İnaktif aşılar: Boğmaca, influenza Toksoid aşılar: Difteri, tetanoz Rekombinant aşılar: Hepatit B Polisakkarit aşılar: Pnömokok, meningokok Konjuge polisakkarit aşılar: Pnömokok, HIB

6. Aşı Uygulayanların Alması Gereken Önlemler Nelerdir?

7. Aşı yapılan hastalığın bulaşmasını en aza indirecek önlemleri almak, • El yıkamak, alkol bazlı jel veya sıvılarla el temizliği yapmak, • Steril ve tek kullanımlık enjektörler kullanmak, • Farklı aşıların aynı enjektörde karıştırmamak, • Aşılara karşı hipersensitivite reaksiyonlarını bilmek

8. Aşıların uygulama yerleri ve uygulama şekli nasıl olmalıdır?

9. i.m. Enjeksiyonlar(HBV,PCV,DBaT,Hib,Td,İnf) 12 ay altı uyluğun anterolateral yüzü 12 ay-2yaş arası uyluğun anterolateral yüzü ve deltoid bölge 3-18 yaş deltoid bölge s.c. Enjeksiyonlar(KKK,Suçiçeği) Aynı bölgeler tercih edilir. Üst dış triceps

10. Eş Zamanlı Aşılama Nasıl Yapılır?

11. Birden çok aşının veya aşı ile Ig aynı anda verilmesi halinde farklı bölgelerden verilmesi tercih edilir. • Tek bir ekstremiteye yapılması gereken hallerde uyluk tercih edilir ve enjeksiyonlar arası mesafe >2.5 cm. olmalıdır.

12. Ağrı Azaltma İçin Önlemler Nelerdir?

13. %5 topikal lidocaine- prilocaine karışımı (EMLA / 30-60 dk önce) • Topikal soğutucu spreyler • Tatlı içecekler

14. Standartlaşmamış Aşılama İlkeleri Sonuçları?

15. İ.m. Enjeksiyonların s.c. yapılması lokal reaksiyonda artışa neden olur, Önerilen dozdan az yapılması: Yetersiz koruma, Önerilen dozdan fazla yapılması: Lokal veya sistemik yan etki oranında artış, Tek bir immünizasyon dozuna eşit olan bölünmüş dozlar da aşılama yapılmaz.

16. Oral Aşının Regürjitasyonu Sonucu?

17. OPV: 5-10 dak. İçinde kusulursa; aşı dozu tekrarlanır, • İkinci dozdan sonra kusulursa, ertesi gün tekrar edilir, • Rotavirus aşısı kusulursa yeniden verilmesi önerilmez.

18. Aşılama Yaşı?

19. Aşı, ihtiyacı olan kişiye yeterli immün cevap oluşturabileceği zamanda ve ihtiyaç duyduğu dönemde yapılmalıdır. • Aşının optimum koruma sağlayabileceği dönemle, hastalık riskinin bulunduğu dönem karşılaştırılarak aşı takvimi oluşturulmalıdır.

20. Aynı Antijenin Verilmesinde Doz Aralıkları?

21. Bir çok aşının yeterli antikor oluşturabilmesi için birden fazla yapılması gerekir(HB, HİB, v.s.), Bazı aşılar rapel dozlara ihtiyaç gösterir(Td). Doz aralıklarının önerilenden uzun olması sonuçta oluşacak Ak düzeyini azaltmaz; aşı aralıklarının uzaması halinde aşılamaya yeniden başlamak gerekmez, Aynı aşının 2 dozu arasındaki süre önerilenden kısa olursa aşının etkinliği azalabilir. Önerilenden daha kısa sürede yapılan bazı aşılarda sistemik / lokal reaksiyonlar fazla olabilir. (Td)

23. ACIP önerisi: Aşılar arası öngörülen minimum ara veya yaştan ≤ 4 gün önce yapılan aşı GEÇERLİ Aşılar arası öngörülen minimum ara veya yaştan ≥ 5 günden önce yapılan aşı GEÇERSİZ; önerilen en kısa aralıkta veya uygun yaşta tekrarlanmalı

24. Eş Zamanlı Birden Fazla Aşılama?

25. Aşıların birlikte yapılması aşılama oranını belirgin arttırır. • Yan etkiler daha fazla gözlenmez. Örn: DaBT-OPV-KKK DaBT-OPV-Hib-Hepatit B Pnömokok polisakkarid- inaktif influenza aşısı KKK-su çiçeği aşısı • Aynı oranda Ak oluşumu sağlanır. • Poliklinik ziyaretlerinin, aşılama harcamalarının azaltılması için kombine aşılar kullanılabilir Örn: DaBT-Hib-Hepatit B-IPV

26. Değişik Aşıların Birlikte Yada Farklı Zamanlarda Uygulanması?

27. İnaktive aşılar diğer bir inaktive veya canlı aşı ile birlikte veya herhangi bir zaman aralığı içinde yapılabilir. • Parenteral canlı aşılar ise, interferans riskini azaltmak için en az 4 hafta arayla yapılmalıdır. 4 haftadan kısa sürede yapılmışsa, 2. aşı geçersiz sayılıp bu dozdan en az 4 hafta sonra tekrarlanmalıdır. • Oral yoldan verilen aşılar diğer parenteral canlı aşılar ile birlikte veya herhangi bir zaman aralığında yapılabilir.

28. İmmünglobulin ve Aşıların Aynı Zamanda Yapılması?

29. İmmünglobulinler (antikor içeren ürünler) inaktive, toksoid, rekombinant ve polisakkarit aşılarla az etkilenir. • Antikor içeren ürünler, inaktive aşılarla birlikte veya herhangi bir zaman aralığında farklı bölgelerden uygulanabilir. • Canlı parenteral virus aşıları, antikor içeren ürünlerden önce veya sonra uygulandığında aşı cevapları istenen düzeylerde olmayabilir.

30. Antikor içeren ürünler KKK,suçiçeği aşılarına karşı en az 3 ay immün cevabı baskılar. • Bu süre verilen doza bağlı olarak değişebilir. • Belirtilen süreden daha önce aşı uygulandıysa süre bitiminde aşı tekrarı veya serolojik değerlendirme yapılır. • Önce aşı, sonra antikor uygulanacaksa, dozlar arası önerilen minimum süre 2 haftadır. • Bu süreden önce uygulama olursa belirtilen süre sonunda aşı tekrarlanmalıdır.

32. Ayrı Firmalar Tarafından Üretilen Aşıların Kullanımı?

33. Farklı firmalar tarafından üretilen aşılar, aşılama programı sırasında birbirlerinin yerine kullanılabilir. • Daha önce hangi marka ile aşılama yapıldığı bilinmeyen durumlarda, aşılama geciktirilmemeli ve eldeki aşı kullanılmalıdır. • Yapılan rotavirus aşısının hangisi olduğu bilinmiyorsa mutlak 3 doz tamamlanmalıdır.

34. Aşılar İçin Kesin Kontrendikasyonlar ?

35. Önceki dozdan sonra görülen ciddi alerjik reaksiyonlar (anafilaksi) • Aşı komponentlerine karşı alerjik reaksiyon (örn: yumurtaya karşı anafilakside influenza aşısı) DTaB,Tdap için: • Aşılamadan sonraki 7 gün içinde beliren ensefalopati, • Progresif nörolojik bozukluklar (infantil spazm, kontrol edilemeyen epileptik nöbetler); Canlı aşılar için: • Sürekli immün yetmezlik ve hamilelik

36. Kesin Kontendikasyon Olmayan Ama Önlem Alınarak Yapılması Gereken Durumlar?

37. Tüm Aşılar İçin: Ateşli/ ateşsiz ağır veya orta şiddette hastalık varlığı DTaB için: Bir önceki dozdan sonra 48 saat içinde 40.5oC üzerinde ateş 48 saat içinde 3 saat ve üzerinde devamlı ağlama 48 saat içinde şok benzeri tablo 3 gün içinde gelişen konvülsiyon

38. Kontrendikasyon Oluşturmayan Ancak Yanlış Olarak Bilinen Durumlar?

39. Ateşli/ ateşsiz hastalıklar, • Önceki aşılamada hafif/orta dereceli lokal reaksiyon, • Antibiotik tedevisi altında olma, • Akut hastalığın nekahat dönemi, • Ailede konvülsiyon varlığı, • Ailede ani bebek ölümü hikayesi, • Stabil nörolojik durumlar (serebral palsy, gelişim geriliği).

40. Kontrendikasyon oluşturmayan ancak yanlış olarak bilinen durumlar MMR için: Positif PPD Anne sütü alma Aynı anda PPD yapma Aşı yapılan kişinin annesinin hamile olması İmmün yetmezlikli aile bireyi olması Asemptomatik veya hafif HIV enfeksiyonu Yumurta alerjisi Hepatit B için: Hamilelik Otoimmün hastalıklar(SLE,RA) Su çiceği için: Aşı yapılan kişinin annesinin hamile olması İmmün yetmezlikli aile bireyi olması Asemptomatik/ hafif HIV enfeksiyonu Humoral immün yetmezlik OPV için: ishal

41. Antimikrobiyal Ajanlar ve Aşılama ?

42. Antibiotikler, genellikle aşılamaya kontrendikasyon oluşturmaz. (Ty21a tifo aşısı antibiotik alımından 24 saat öncesinde verilmemelidir.) • Herpes virusa karşı kullanılan antiviral ajanlar (acyclovir) suçiçeği aşısının etkisini azaltabilir; aşı ilaçlar kesildikten 24 saat sonra yapılmalıdır. • Antimalaryal ilaç olan mefloquine aynı anda kullanıldığında Ty21a’nın etkisini azaltabilir.

43. PPD ve Aşılama?

44. PPD ve kızamık aşısı aynı anda yapılabilir. • Aynı anda uygulanamadıysa aralarında en az 4 hafta süre olmalıdır. • Diğer parenteral ve mukozal yolla uygulanan canlı virus aşıları ile PPD cevabı arasında ilişki gösterilememiştir. • Tbc. hastalığı yokluğunda PPD pozitifliği aşı uygulanmasına engel bir hal değildir. • Tedavisiz tüberküloz olgularında kızamık içeren aşılar hastalığı ağırlaştırabilir.

45. Aşı Komponentlerine Karşı Hipersensitivite?

46. Lokal veya sistemik olabilir. • Hafif reaksiyon, şiddetli anafilaksi ve anafilaksi benzeri tablolar olabilir. • Reaksiyon sebebi: aşı antijeni, hayvansal proteinler, antibiotikler, prezervatifler, stabilizatörler • En sık görülen hayvansal protein allerjisi embiriyone tavuk yumurtalarının kullanıldığı influenza ve sarı humma aşılarından sonra görülebilir. • Stabilizatör olarak jelatin kullanılan aşılar (KKK), jelatine ve jelatin içeren ürünlere karşı anafilaktik tipte reaksiyonu olanlarda çok dikkatli uygulanmalıdır.

47. Neomisin içeren aşılar (KKK) anafilaksi geçirmiş olanlara yapılamaz. Kontakt dermatit kontrendikasyon oluşturmaz. • Thiomerosal aşılarda koruyucu olarak kullanılan bir organik civa bileşimidir (etil civa). ABD Tıp Ens. Bağışıklama Güvenlik Kontrol Komitesi, 2001 yılından sonra yapılan epidemiyolojik çalışmalar ile aşı ve otizm arasındaki biyolojik mekanizmaları içeren çalışmaları da göz önüne alarak; thiomersol ile aşı arasında herhangi sebep sonuç ilişkisinin olmadığına karar vermiştir.

48. Prematürelerin Aşılanması?

49. Zamanında doğmuş bebeklerle aynı kronolojik yaş ve protokol içinde aşılanmalıdır. • 2000 gr. altında doğan bebeklere Hepatit B aşısı anne HBsAg(-) ise aylıkken yapılır. • 2000 gr. altında HBsAg (+) anneden doğan bebeklere, ilk 12 saat içinde HBIG ve aşı uygulanmalı ve ilk aşı sayılmayıp 1 ay sonra yeniden immünizasyona başlanmalıdır. • Annenin HBsAg durumu bilinmiyorsa HB aşısı + HBIG birlikte uygulanır.

50. Gebelerin Aşılanması?