E kspertyza przekrojowa dotycząca prawnych uwarunkowań gospodarowania na Obszarach Natura 2000

1. Ekspertyza przekrojowa dotycząca prawnych uwarunkowań gospodarowania na Obszarach Natura 2000 1

2. Zakres prezentacji: • Przesłanki tworzenia obszarów Natura 2000 • Przegląd aktów prawnych Polski i UE • Struktura zarządzania obszarami Natura 2000 • Ocena Oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć mogących wpływać na obszary Natura 2000 2

3. Program Natura 2000 to inicjatywa, której celem jest zachowanie dziedzictwa naturalnego Europy poprzez ochronę najcenniejszych gatunków i siedlisk niezależnie od granic administracyjnych poszczególnych krajów. • Sieć funkcjonuje obok krajowych systemów obszarów prawnie chronionych. Konieczność wzmocnienia ochrony prawnej zasobów środowiskowych Europy wynika: • ze spadku różnorodności biologicznej, • fragmentaryzacji ekosystemów, • postępującej urbanizacji oraz rozwijającego się przemysłu i rolnictwa. • Dlatego w procesie integracji europejskiej niezwykle istotne jest podjęcie spójnych działań na rzecz ochrony dziedzictwa przyrodniczego w skali całej Europy. 3

4. Proces tworzenia wspólnych podstaw prawnych: • Konwencja Ramsarska z 1971 roku, odnosząca się do obszarów wodno-błotnych, • Konwencja Bońska z 1979 roku o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (1979 r.) • Konwencja Berneńska z 1979 roku o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej oraz siedlisk przyrodniczych, która weszła w życie w połowie 1982 rok • Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej (zwana Konwencją z Rio) • Cele, to przede wszystkim ochrona różnorodności biologicznej w skali globalnej oraz zrównoważone wykorzystywanie zasobów środowiskowych, a także sprawiedliwy podział korzyści czerpanych z zasobów genetycznych. 4

5. Aby możliwe było osiągnięcie takich celów w ramach wspólnot europejskich przyjęta została dyrektywa ptasia (Dyrektywa 79/409/EWG Rady z dnia 2 kwietnia 1979 r. o ochronie dziko żyjących ptaków, którą zastąpiono nową Dyrektywą 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa). Jako akt rozbudowany, który rozwija działania wcześniej nakreślone dla ptaków, 1992 r. przyjęto dyrektywę siedliskową (Dyrektywa 92/43/EWG Rady z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory), zobowiązująca państwa członkowskie UE do wprowadzenia podstaw prawnych, w celu rozwoju sieci obszarów chronionych (zagrożonych w skali europejskiej gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk). 5

6. Dwie dyrektywy stały się podstawą stworzenia systemu ochrony zasobów przyrodniczych na obszarze UE, umożliwiając realizację spójnej polityki i tworząc w swych ramach obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) a tym samym Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000 6

7. Akty prawne regulujące ochronę przyrody w Unii Europejskiej: 1. Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa - wcześniej dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa) 2. Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Siedliskowa - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory) 7

8. Akty prawne regulujące ochronę przyrody w Unii Europejskiej Dyrektywa Ptasia Odnosi się do ochrony wszystkich gatunków ptactwa występujących naturalnie w stanie dzikim na europejskim terytorium państw członkowskich, do którego stosuje się Traktat. Ma ona na celu ochronę tych gatunków, gospodarowanie nimi oraz ich kontrolę i ustanawia reguły ich eksploatacji. Dyrektywa podaje listę gatunków ptaków rzadkich lub zagrożonych wyginięciem z powodu zmian zachodzących w ich siedliskach, które należy chronić, aby umożliwić zagrożonym gatunkom przetrwanie i rozród. W Dyrektywie Ptasiej brak jest sankcji za nieprzestrzeganie jej postanowień, nie ma też wskazań źródeł finansowania nakazanych przez nią działań, czy szczegółowych zasad obejmowania siedlisk ptaków ochroną. 8

9. Metody wykorzystywane w dyrektywie, w celu skutecznej ochrony: • wprowadza wiele zakazów w stosunku do działań nakierowanych na ptaki, • nakazuje ochronę siedlisk ptaków, • ogranicza introdukcję gatunków obcych, • ustala zasady i ograniczenia dotyczące gospodarczego i rekreacyjnego wykorzystania ptaków, • postuluje wprowadzenie koniecznych zapisów w prawie krajowym, • nakazuje kontrolę realizacji ochrony i jej skutków. Dyrektywa uwzględnia odstępstwa od zakazów jedynie w przypadkach : • interesu zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, • interesu bezpieczeństwa ruchu powietrznego, • zapobieżenia poważnym szkodom w plonach, wśród zwierząt hodowlanych, w lasach, hodowli ryb i wodach, • ochrony flory i fauny, • potrzeby prac badawczych i nauczanie oraz konieczne do tego ponowne zasiedlanie, reintrodukcję i rozmnażanie, • zezwolenia, na warunkach ścisłego nadzoru i na zasadzie wybiórczej, na chwytanie, przetrzymywanie lub inne rozważne wykorzystanie niektórych ptaków w niewielkich ilościach. 9

10. Dyrektywa Ptasia posiada dodatkowo pięć załączników: Załącznik I zawiera listę gatunków ptaków wymierających lub zagrożonych głównie wskutek niekorzystnych zmian typowych dla nich siedlisk, często bardzo rzadkich, które w naszym kraju coraz częściej nazywamy „gatunkami specjalnej troski” i dla ochrony których dyrektywa nakazuje wytypowanie tzw. obszarów specjalnej ochrony (OSO), zwanych potocznie obszarami „ptasimi”. Wybór OSO nie jest dobrowolny, dyrektywa nakazuje bowiem uwzględnienie dość precyzyjnych kryteriów ilościowych, opracowanych przez Bird Life International. Załączniki II i III zawierają – odpowiednio – spis gatunków, na które wolno polować na terenie całej wspólnoty lub w poszczególnych państwach na mocy prawa krajowego (co wymaga uzgodnienia w odrębnym dokumencie) oraz spis gatunków, które mogą być przedmiotem obrotu, transportu lub przetrzymywania w celach handlowych, pod warunkiem legalnego ich pozyskania w krajach członkowskich i tych gatunków, którymi wolno handlować zgodnie z prawem w danym kraju. Załącznik IV stanowi wykaz nieakceptowanych w krajach Wspólnoty Europejskiej metody odłowu lub zabijania ptaków, przede wszystkim ze względu na ich niską selektywność. Załącznik V, to propozycje badań naukowych lub ekspertyz, które powinny przyczynić się do wzrostu efektywności ochrony ptaków. 10

11. Akty prawne regulujące ochronę przyrody w Unii Europejskiej Dyrektywa Siedliskowa Celem jest zapewnienie różnorodności biologicznej na terytorium państw członkowskich poprzez zachowanie siedlisk naturalnych oraz gatunków dzikiej flory i fauny w stanie sprzyjającym ochronie, uwzględniając przy tym wymogi gospodarcze, społeczne i kulturalne, a także oraz specyfikę regionalną i lokalną. Dyrektywa „pozwala” Państwom Członkowskim na dobór obszarów specjalnej ochrony, jednak tak aby zachować ekologiczną spójność sieci zagospodarowanych terenów położonych pomiędzy terenami objętymi siecią. Dotyczy to przede wszystkim korytarzy ekologicznych (np. dolin rzecznych) oraz refugiów mogących stanowić obszary wyjściowe do przyszłej ekspansji gatunków (np. wyspowych fragmentów zadrzewień o charakterze leśnym). 11

12. Dyrektywa w aspekcie ochrony gatunkowej wprowadza zasady: • ścisłej ochrony wybranych gatunków zwierząt – poza ptakami, chronionymi na podstawie Dyrektywy Ptasiej, • ścisłej ochrony wybranych gatunków roślin, • ochrony częściowej, • dozwolonych metod pozyskiwania organizmów z gatunków objętych ochroną częściową, • stosowania odstępstw (derogacji) od ochrony gatunkowej i kontroli ich wykorzystania, jedynie w przypadku zaistnienia co najmniej jednej przesłanki zgodnie z art. 16 Dyrektywa Siedliskowa jednocześnie reguluje informacje na temat raportów i udostępniania informacji, badań naukowych, reintrodukcji gatunków zagrożonych i introdukcji gatunków obcych, zasady wprowadzania zmian w załącznikach oraz sprawy formalno-organizacyjne funkcjonowania sieci. 12

13. Obowiązki Państw Członkowskich wynikające z zapisów dyrektywy: • co dwa lata przesyłają Komisji, sprawozdania na temat odstępstw od założeń ochrony siedlisk (zgodnie z art. 16 ust.1), o których wspomniano wyżej, • co sześć lat od daty zakończenia okresu ustanowionego w art. 23 , Państwa Członkowskie opracowują sprawozdanie na temat wykonania środków podjętych na podstawie niniejszej dyrektywy. • Formalnie Dyrektywa Ptasia jest znacznie mniej rygorystyczna, jednakże znaczna część tych braków jest uzupełniona • przez Dyrektywę Siedliskową. • Oba te akty są ze sobą mocno powiązane i praktycznie nie można ich rozpatrywać z osobna. 13

14. Ważnym uzupełnieniem przepisów Dyrektywy Siedliskowej są jej załączniki: Załącznik I zwiera wymienione typy siedlisk przyrodniczych o znaczeniu wspólnotowym, które wymagają działań ochronnych, a wśród nich siedliska priorytetowe o wysokim stopniu zagrożenia. Załącznik II obejmuje wymienione gatunki roślin i zwierząt (poza ptakami), dla ochrony których wyznacza się specjalne obszary ochrony (SOO). Wśród tych gatunków są takie, które określone zostały jako gatunki priorytetowe z racji niewielkiego zasięgu miejsc ich występowania w Europie, lub ze względu na niekorzystne trendy dotyczące liczebności ich populacji, a zatem te, które należy chronić w sposób szczególny. Załącznik III wymienia kryteria selekcji (na szczeblu krajowym) oraz identyfikacji (na szczeblu Komisji Europejskiej) obszarów wstępnie uznanych jako te, które mają znaczenie wspólnotowe (OZW), a następnie zatwierdzanych jako specjalne obszary ochrony. Załącznik IV obejmuje listę taksonów roślin i zwierząt, które na terenie Wspólnoty Europejskiej wymagają ochrony ścisłej. Załącznik V zawiera listę roślin i zwierząt tych taksonów, których pozyskanie ze stanu dzikiego może podlegać reglamentacji. Załączniku VI zawiera informacje o zabronionych metodami odławiania i zabijania ssaków i ryb. 14

15. Akty prawne dotyczące obszarów Natura 2000 w Polsce: • Bezpośrednią podstawę tworzenia i funkcjonowania sieci Natura 2000 w Polsce stanowią następujące regulacje prawa krajowego: • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody • (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami) • Reguluje • tworzenie i powoływanie obszarów Natura 2000 w Polsce, • zasady gospodarowania, ochrony i monitoringu na tych obszarach, • zakres planów ochrony i planów zadań ochronnych. • zawiera również przepisy karne za naruszanie zakazów obowiązujących w obrębie obszarów Natura 2000, • określa zasady obowiązujące w przypadku współistnienia obszarów Natura 2000 z innymi formami ochrony przyrody. • Nadzór nad funkcjonowaniem wszystkich obszarów Natura 2000 sprawuje Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, który prowadzi ewidencję danych niezbędnych do podejmowania działań w zakresie ich ochrony. 15

16. Koordynacją funkcjonowania obszarów Natura 2000 na obszarze swojego działania, czyli województwa, zajmują się regionalni dyrektorzy ochrony środowiska. Jednak w przypadku, gdy obszar Natura 2000 znajduje się na terenie zarządzanym przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, zadania w zakresie ochrony przyrody wykonuje samodzielnie miejscowy nadleśniczy, zgodnie z ustaleniami planu urządzenia lasu. Natomiast, gdy obszar Natura 2000 obejmuje w całości lub w części obszar parku narodowego, sprawującym nadzór nad obszarem Natura 2000 w granicach parku narodowego jest dyrektor parku narodowego. Informacje określające ogólne warunki funkcjonowania obszarów Natura 2000 można znaleźć w Art. 25 – 39 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami). 16

17. Rozporządzenia do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U z 2004 r. Nr 92, poz. 880) dotyczące obszarów chronionych: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 510) Rozporządzenia, określa typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, w tym siedliska przyrodnicze i gatunki o znaczeniu priorytetowym oraz wymagające ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, a także kryteria wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania za obszary mające znaczenie dla Wspólnoty i wyznaczania jako specjalne obszary ochrony siedlisk oraz obszarów kwalifikujących się do wyznaczenia jako obszary specjalnej ochrony ptaków. Zawarte w Rozporządzeniu załączniki przedstawiają listę siedlisk oraz gatunków roślin i zwierząt. 17

18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2011 r. Nr 25, poz. 133) - nazwy, - położenie administracyjne obszarów specjalnej ochrony ptaków, - listę obszarów specjalnej ochrony ptaków, - mapy wszystkich obszarów specjalnej ochrony ptaków, - cele i przedmioty ochrony obszarów specjalnej ochrony ptaków. Zawiera podstawowe opisy łącznie 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków, z tego jeden wprowadzony Rozporządzeniem Ministra Środowiska zmieniającym rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków z dnia 29 marca 2012 r. 18

19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. 2010 nr 64 poz. 401) Rozporządzenie określa: - tryb sporządzania projektu planu ochrony, - zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu ochrony, - tryb dokonywania zmian w planie ochrony. Tworzenie planów ochrony dla obszarów siedliskowych Natura 2000 nie jest obowiązkowe. Obowiązkiem jest natomiast podjęcie skutecznej ochrony obszaru, czyli podjęcie środków i działań ochronnych, które należy odpowiednio zaplanować. W większości państw Unii Europejskiej, dla wszystkich lub dla większości obszarów Natura 2000 sporządzane są plany ich ochrony. Takie podejście jest też rekomendowane przez Komisję Europejską. W Polsce przyjęto, że odpowiednie zaplanowanie ochrony obszaru Natura 2000 jest obowiązkowe dla każdego obszaru z osobna. W większości przypadków polega ono na sporządzeniu planu zadań ochronnych, a niekiedy na sporządzeniu szerszego dokumentu – planu ochrony, ewentualnie na uwzględnieniu obszaru Natura 2000 w innych planach dotyczących danego obszaru. 19

20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. 2010 nr 34 poz. 186) Określa: • tryb sporządzania projektu planu zadań ochronnych, • zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu zadań ochronnych, • tryb dokonywania zmian w planie zadań ochronnych. Sporządzenie planu zadań ochronnych obejmuje: • ustalenie terenu objętego projektem planu zadań ochronnych oraz przedmiotów ochrony obszaru, • sformułowanie założeń do sporządzenia projektu planu zadań ochronnych, • podanie do publicznej wiadomości informacji o zamiarze przystąpienia do sporządzenia projektu planu zadań ochronnych, • identyfikację zainteresowanych osób i podmiotów prowadzących działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, dla których ochrony wyznaczono obszar, • sformułowanie projektu planu zadań ochronnych. 20

21. Projekt planu zadań ochronnych (PZO) sporządzany jest na okres 10 lat, przy czym pierwszy projekt sporządza się w terminie 6 lat od dnia zatwierdzenia obszaru przez Komisję Europejską jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty lub od dnia wyznaczenia obszaru specjalnej ochrony ptaków. Obowiązek ten spoczywa na sprawującym nadzór nad danym obszarem Natura 2000, czyli na regionalnym dyrektorze ochrony środowiska, właściwym z punktu widzenia położenia obszaru Natura 2000 w danym województwie. Regionalny dyrektor ochrony środowiska ma również obowiązek umożliwić zainteresowanym osobom i podmiotom prowadzącym działalność w obrębie obszaru Natura 2000, udział w pracach związanych ze sporządzaniem PZO, jak również zapewnić możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie projektu. 21

22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie szczegółowych sposobów i form składania informacji o kompensacji przyrodniczej (Dz. U. 2010 nr 64 poz. 402) Kompensacja przyrodnicza, to zespół działań prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupień roślinności na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych. Stosowana jest wyłącznie wtedy, gdy wskutek inwestycji „zachwialiśmy równowagę w środowisku” lub wyrządziliśmy bezpośrednie szkody w przyrodzie. 22

23. Krajowe regulacje prawne związane z procesem inwestycyjnym, które pośrednio odnoszą się do funkcjonowania sieci Natura 2000: Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.) Krajowy system planowania przestrzennego, to hierarchicznie uporządkowane opracowania planistyczne oraz towarzyszące im dokumentacje, które przygotowywane są na szczeblu krajowym (koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju), wojewódzkim (m. in. plan zagospodarowania przestrzennego województwa), gminnym (studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy) oraz lokalnym (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego). W procesie planowania zagospodarowania przestrzennego na wszystkich poziomach, należy obowiązkowo uwzględnić uwarunkowania przyrodnicze. 23

24. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.) W ochronie obszarów Natura 2000 podstawową rolę odgrywa planowanie przestrzenne na szczeblu gminnym i lokalnym. Na tych poziomach możliwa jest względnie obiektywna ocena uwarunkowań związanych z oddziaływaniem planowanego zagospodarowania na środowisko przyrodnicze, w tym obszary Natura 2000. Jednak decydujące znaczenie mają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które często sporządzane są dla fragmentu gminy i stanowią akt prawa miejscowego. Gminne plany sporządzane są w postaci studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, które obejmują całą gminę i mają charakter wytycznych. W procesie planowania zagospodarowania przestrzennego na wszystkich poziomach, należy obowiązkowo uwzględnić uwarunkowania przyrodnicze. 24

25. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.) • Spełnienie wymogu dotyczącego uwzględnienia uwarunkowań przyrodniczych w planie zagospodarowania przestrzennego następuje poprzez realizację odpowiedniej dokumentacji: • Opracowanie ekofizjograficzne przygotowuje się przed sporządzeniem projektu planu przede wszystkim w celu określenia i oceny warunków przyrodniczych w kontekście stwarzanych przez nie możliwości dla zagospodarowania przestrzennego. • Prognozę, przygotowuje się dla gotowego projektu w celu wskazania, jaki będzie wpływ na środowisko planowanych polityk lub form zagospodarowania przestrzennego, a także do sformułowania rozwiązań alternatywnych oraz łagodzących lub kompensujących negatywne skutki środowiskowe. • Elementy prognozy powinny wskazać, czy realizacja planowanego przedsięwzięcia może znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000. Jeśli w toku postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko prawdopodobieństwo takiego oddziaływania nie zostanie stwierdzone, dokument może zostać przyjęty. 25

26. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. 2000 nr 106, poz. 1126 z późn. zm.) W procesie inwestycyjnym na obszarach Natura 2000, oprócz przestrzegania przepisów prawa budowlanego, należy szczególną uwagę zwrócić także na rozporządzenia, które mogą dotyczyć planowanej inwestycji, w zależności od jej przeznaczenia. Z wymaganiami ochrony środowiska stykamy się głównie w inwestycjach budowlanych i w zależności od tego co (budynek mieszkalny, czy usługowy, czy jest to przydomowa oczyszczalnia ścieków lub pomost czy wiata) oraz gdzie chcemy budować (czy w obszarze Natura 2000 i czy jest uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego itp.) musimy wiedzieć, że wiąże się to różnymi decyzjami. W myśl Art. 3 pkt. 12 Ustawy prawo budowlane, przez pozwolenie na budowę należy rozumieć decyzję administracyjną zezwalającą na rozpoczęcie i prowadzenie budowy lub wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego. Art. 29 Prawa budowlanego, mówi jakie obiekty nie wymagają pozwolenia na budowę. 26

27. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. 2000 nr 106, poz. 1126 z późn. zm.) Atr.3. ust. 3: „Pozwolenia na budowę wymagają przedsięwzięcia, które wymagają przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, oraz przedsięwzięcia wymagające przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, zgodnie z art. 59 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko”. Rozpoczęcie robót takich jak: budowlane polegające na remoncie istniejących obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych, z wyjątkiem obiektów wpisanych do rejestru zabytków, dociepleniu budynków o wysokości do 12 m, utwardzeniu powierzchni gruntu na działkach budowlanych, wykonywaniu ujęć wód śródlądowych powierzchniowych o wydajności poniżej 50 m3/h oraz obudowy ujęć wód podziemnych, instalowaniu krat w oknach, montażu wolno stojących kolektorów słonecznych wymagają zgłoszenia (wraz z odpowiednimi załącznikami). Zgłoszenie wraz z wnioskiem o pozwolenie na budowę należy złożyć w starostwie. Zgłoszenia należy dokonać przed rozpoczęciem robót budowlanych, a do ich wykonywania można przystąpić po upływie 30 dni od dokonania zgłoszenia, jeżeli w tym czasie starosta nie wniesie sprzeciwu w formie decyzji (tzw. zasada milczącej zgody). 30 dni to czas dla organu na faktyczną i prawną ocenę zgłoszenia . 27

28. W przypadku gdy inwestycja wymaga uzyskania pozwolenia na budowę, to należy przede wszystkim sprawdzić jaki jest stan prawny nieruchomości, na której planujemy rozpocząć budowę. Procedura uzyskania pozwolenia na budowę dla nieruchomości, dla której został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, jest inna niż gdy takiego planu jeszcze nie ma. 28

29. Realizacja przedsięwzięcia innego niż mogące zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, gdy: • przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony, • obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 stwierdzono podczas procesu wydawania pewnych decyzji administracyjnych (np. decyzji o warunkach zabudowy, pozwolenia wodnoprawnego i innych wymienionych w ustawie w art. 72 ust. 1 i art. 96 ust. 2 ustawy dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko). • Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach następuje przed wydaniem decyzji administracyjnych na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane dotyczących: • - pozwolenia na budowę, • - zatwierdzenia projektu budowlanego, • - pozwolenia na wznowienie robót budowlanych, • - pozwolenia na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego. • Jednak należy pamiętać, że decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach może nakazać przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. 29

30. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. nr 115, poz. 1229 z późn. zm.) Celem ochrony wód jest utrzymywanie lub poprawa jakości wód oraz biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych, zgodnie z art. 38 ust.2 ustawy. Obecnie trwa proces integracji prawa krajowego, z obowiązującymi na terenie UE dyrektywami związanymi z gospodarką wodną, co ważne jest w zakresie zapewnienia ochrony wodom i ekosystemom wodnym, podlegającym ochronie w ramach sieci Natura 2000. Mowa tu, o: - Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW – Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r.), która ustanawia ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, - Dyrektywie w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007r.). 30

31. Zgodnie z art. 26 ustawy Prawo wodne, do obowiązków właściciela wód powierzchniowych należy: • zapewnienie utrzymywania w należytym stanie technicznym koryt cieków naturalnych oraz kanałów, będących w jego władaniu, • dbałość o utrzymanie dobrego stanu wód, • regulowanie stanu wód lub przepływów w ciekach naturalnych oraz kanałach stosownie do możliwości wynikających ze znajdujących się na nich urządzeń wodnych oraz warunków hydrologicznych, • zapewnienie swobodnego spływu wód powodziowych oraz lodów, • współudział w odbudowywaniu ekosystemów zdegradowanych przez niewłaściwą eksploatację zasobów wodnych, • umożliwienie wykonywania obserwacji i pomiarów hydrologiczno-meteorologicznych oraz hydrogeologicznych. 31

32. Wszystkie plany i decyzje związane z gospodarowaniem wodami muszą uwzględniać wymogi ochrony obszaru Natura 2000, a w szczególności muszą uwzględniać Art. 33 ust. 1 Ustawy o ochronie przyrody. • Ponieważ obszar Natura 2000 zawsze zalicza się do „terenów o szczególnych wartościach przyrodniczych”, warunki prowadzenia regulacji wód, budowy wałów przeciwpowodziowych, a także robót melioracyjnych ustala w trybie decyzji wojewoda. • Plany gospodarki wodnej obejmujące obszar Natura 2000 podlegają – zgodnie z Art. 33 ust. 3 Ustawy o ochronie przyrody – obowiązkowej ocenie ich wpływu na siedliska przyrodnicze i gatunki, będące przedmiotami ochrony na danym obszarze. • Odpowiedzialnych za przygotowanie dokumentów i ich aktualizacje oraz zatwierdzających dokumenty oraz wymagane terminy określają art. 113−121 Prawa wodnego. 32

33. Ważny z punktu widzenia obszarów Natura 2000 jest art. 63 ust. 1 ustawy Prawo wodne, który zobowiązuje, aby przy projektowaniu, wykonywaniu oraz utrzymywaniu urządzeń wodnych kierować się zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zachowaniem dobrego stanu wód i charakterystycznych dla nich biocenoz, potrzebą zachowania istniejącej rzeźby terenu oraz biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych. Budowle piętrzące powinny umożliwiać migrację ryb, o ile jest to uzasadnione lokalnymi warunkami środowiska. Do prowadzenia gospodarki wodnej zastosowanie znajdą przede wszystkim przepisy ustawy regulujące postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, ponieważ wiele przedsięwzięć z tego zakresu ma charakter przedsięwzięć znacząco oddziałujących na środowisko. 33

34. W przypadku konfliktów między prawem wspólnotowym a normami prawnymi poszczególnych krajów członkowskich, za nadrzędne uznaje się prawo wspólnotowe. W procesie tworzenia prawa Unii uczestniczą: Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska. 34

35. Zarządzanie obszarami Natura 2000 Mówiąc o przedmiocie zarządzania w zakresie Natura 2000, możemy mówić o zarządzaniu: - siecią Natura 2000, - obszarem Natura 2000, - zasobami naturalnymi i ekosystemami na obszarach Natura 2000 (przedmiotami ochrony), - podsystemami zarządzania siecią Natura 2000, obszarem, czy ekosystemami, tj. celami, strukturą, zasobami ludzkimi, technicznymi czy finansowymi. 35

38. Ocena oddziaływania na środowisko Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) jest instrumentem prawnym umożliwiającym określenie wpływu planowanego przedsięwzięcia (nowobudowanego, modernizowanego lub rozbudowywanego) na poszczególne komponenty środowiska (stan powietrza, wód i gruntów, stan fauny i flory, ukształtowanie powierzchni ziemi, zabytki i dobra materialne, krajobraz i ludzi). Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko kończy się uzyskaniem dla przedsięwzięcia decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Ocenę oddziaływania na środowisko dla planowanych przedsięwzięć, która kończy się wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach najczęściej przeprowadza wójt, burmistrz lub prezydent miasta. 38

39. Postępowanie w sprawie OOŚ prowadzone jest przez inne organy administracyjne, tylko w określonych poniżej przypadkach : • regionalny dyrektor ochrony środowiska przeprowadza postępowania w sprawie OOŚ dla: dróg, linii kolejowych, napowietrznych linii elektroenergetycznych, instalacji do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu, sztucznych zbiorników wodnych, przedsięwzięć realizowanych na terenach zamkniętych, przedsięwzięć realizowanych na obszarach morskich, zmiany lasu, niestanowiącego własności Skarbu Państwa, na użytek rolny; Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – w przypadku inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej i inwestycji towarzyszących, • starosta przeprowadza postępowania w sprawie OOŚ w przypadku scalania, wymiany lub podziału gruntów, • dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych – w przypadku zmiany lasu, stanowiącego własność Skarbu Państwa, na użytek rolny, • przedsięwzięcia realizowane na obszarze morskim, organem właściwym do wydania opinii jest także dyrektor urzędu morskiego. • Ponowną ocenę oddziaływania na środowisko przeprowadza regionalny dyrektor ochrony środowiska. • Potrzebę przeprowadzenia oceny stwierdza organ wydający decyzję inwestycyjną (starosta lub wojewoda). 39

40. Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 przeprowadza regionalny dyrektor ochrony środowiska. • Potrzebę przeprowadzenia oceny stwierdza organ wydający decyzję zezwalającą na realizację działalności. • Przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wymaga realizacja planowanych przedsięwzięć, które mogą: • zawsze bądź też potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jednak w przypadku przedsięwzięć potencjalnie znacząco oddziaływujących na środowisko, o przeprowadzeniu takiej oceny decyduje na w drodze postanowienia, organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. • Realizacja planowanego przedsięwzięcia innego niż określone wspomniane wyżej wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, gdy: • przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony, • obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony przez organ właściwy do wydania decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia jest obowiązany do rozważenia, przed wydaniem tej decyzji, czy przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. 40

41. W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko określa się, analizuje oraz ocenia: • bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na elementy: środowiska, zdrowia i warunków życia ludzi, dóbr materialnych, zabytków, dostępność do złóż kopalin oraz ich wzajemne oddziaływanie na siebie, • możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, • wymagany zakres monitoringu. • W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 określa się, analizuje oraz ocenia oddziaływanie przedsięwzięć na obszary Natura 2000, biorąc pod uwagę także skumulowane oddziaływanie przedsięwzięcia z innymi przedsięwzięciami. 41

42. Organ wydający postanowienie określa jednocześnie zakres raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Postanowienie wydaje się również, jeżeli organ nie stwierdzi potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko stwierdza się obligatoryjnie, jeżeli możliwość realizacji przedsięwzięcia jest uzależniona od ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. 42

43. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien uwzględniać oddziaływanie przedsięwzięcia na etapach jego realizacji, eksploatacji lub użytkowania oraz likwidacji. Wnioskodawca może, składając wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, zamiast raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, złożyć kartę informacyjną przedsięwzięcia wraz z wnioskiem o ustalenie zakresu raportu. 43

44. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach określa środowiskowe uwarunkowania realizacji przedsięwzięcia. Uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wymagane dla planowanych przedsięwzięć mogących zawsze znacząco lub potencjalnie oddziaływać na środowisko. Art. 72 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko określa wyraźnie, przed uzyskaniem jakich decyzji powinno nastąpić wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, natomiast art. 74, mówi szczegółowo o tym, co stanowi obowiązkowe załączniki do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach wydaje się dla całego przedsięwzięcia. 44

45. Rada Ministrów, uwzględniając możliwe oddziaływanie na środowisko przedsięwzięć oraz uwarunkowania, o których mowa w art. 63 ust. 1, określa, w drodze rozporządzenia: • - rodzaje przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, • - rodzaje przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, • przypadki, gdy zmiany dokonywane w obiektach są kwalifikowane jako przedsięwzięcia, o których mowa w pkt 1 i 2. • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko dokonuje regulacji w zakresie wdrażania dyrektyw Unii Europejskiej zwłaszcza dyrektywy Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne. 45

46. Ocena oddziaływania na środowisko na obszarach Natura 2000 O tym czy dane przedsięwzięcie powinno być poddane OOŚ decyduje przede wszystkim, to czy zaliczone jest do kategorii mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, bądź też oddziaływać znacząco na obszary włączone do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Sytuacja taka nie dotyczy przedsięwzięć, które są bezpośrednio związane z ochroną takich obszarów lub z niej wynikają. Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko można podzielić na grupy: 1. Przedsięwzięcia zawsze wymagające sporządzenia raportu o oddziaływania na środowisko (wymienione w § 2 rozporządzenia, tzw. przedsięwzięcia z I grupy); 2. Przedsięwzięcia dla których obowiązek sporządzenia raportu może być ustalony (wymienione w § 3 rozporządzenia, tzw. przedsięwzięcia z II grupy); 3. Natomiast przedsięwzięcia, które nie należą do kategorii mogących znacząco oddziaływać na środowisko, ale mogą w znaczący sposób oddziaływać na obszar Natura 2000, określa się mianem przedsięwzięć z III grupy. Procedura oceny oddziaływania na środowisko dla tego typu przedsięwzięć prowadzona jest tak samo, jak dla przedsięwzięć z II grupy. Nie istnieje jednak lista przedsięwzięć należących do III grupy, więc potencjalnie może to być każde przedsięwzięcie 46

47. 47

48. Zgodnie z prawem (Rozdział 2-4 art. 33-45 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko) w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko musi być zapewniony udział społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji, w tym w szczególności raporty oceny oddziaływania na środowisko są analizowane w procesie konsultacji społecznych. 48

49. Organ opracowujący projekt dokumentu wymagającego udziału społeczeństwa podaje do publicznej wiadomości informacje o: • przystąpieniu do opracowywania projektu dokumentu i o jego przedmiocie, • możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona wyłożona do wglądu, • możliwości składania uwag i wniosków, • sposobie i miejscu składania uwag i wniosków, wskazując jednocześnie co najmniej 21-dniowy termin ich składania, • organie właściwym do rozpatrzenia uwag i wniosków, • postępowaniu w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, je-żeli jest prowadzone. 49

50. Czas konsultacji społecznych dla przedsięwzięć z mogących znacząco oddziaływać na środowisko, czyli z grupy I, formalnie powinny trwać 21 dni od daty wyłożenia raportu, ale w przypadkach „trudnych do zaakceptowania społecznego inwestycji” czas ten może znacznie się wydłużyć na skutek zażaleń i odwołań składanych przez niezgadzające się na realizację inwestycji – organizacje pozarządowe, osoby fizyczne, itp. W takich przypadkach proces konsultacji i informowania społeczeństwa o planowanym przedsięwzięciu warto rozpocząć znacznie wcześniej, aby decyzje środowiskowe zostały wydane zgodnie z terminami przewidzianymi w Kodeksie postepowania administracyjnego. 50