RECHT & INFOMATICA

1. RECHT & INFOMATICA Elektronisch contracteren Contracteren op afstand Dr. Bertel de Groote 3de lic rechten UGent – academiejaar 2003-2004

2. RECHT & INFOMATICA Deel I Verbintenisrechtelijke vragen Wet handelspraktijken 3de lic rechten UGent – academiejaar 2003-2004

3. A. specifiek bronnenmateriaal • Contracteren op afstand • Rl. 97/7 van 20 mei 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten, PB. L. 4 juni 1997, 19 • Omzetting: wet van 25 mei 1999 tot wijziging van de wet van 14 juli 1991 betreffende de ahndelspraktijken en de voorlichting en beschemring van de consument • Artt. 77-83 WHP • Zie ook art. 76

4. A. specifiek bronnenmateriaal • Elektronisch contracteren • Richtlijn 98/48 van het Europees Parlement en de Raad van 20 juli 1998 tot wijziging van richtlijn 9834 betreffende een informatieprocedure op het gebied van normen en technische voorschriften, PB.L. 5 augustus 1998, 18 • Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en van de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt (« richtlijn inzake elektronische handel »), PB. L. 17 juli 2000, 1

5. A. specifiek bronnenmateriaal • Elektronisch contracteren • Omzetting: • Wet van 11 maart 2003 betrefende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet (BS 17 maart 2003, 12960) • Wet 11 maart 2003 betreffende bepaalde juridische diensten van de informatiemaatschappij (BS 17 maart 2003, 12962) • Kamerdocumenten: Wetsontwerp 50-2100

6. A. specifiek bronnenmateriaal • Reclame per elektronische post • Rlijn elektronische handel • Omzetting: • art. 14 Wet E-handel • KB 4 april 2003 tot reglementering van het verzenden van reclame per elektronische post (BS 28 mei 2003)

7. A. specifiek bronnenmateriaal • Reclame per elektronische post • KB 4 april 2003 tot reglementering van het verzenden van reclame per elektronische post (BS 28 mei 2003) • Richtlijn 2002/58/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 juli 2002 betreffende de verwerking van persoonsgegevens en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer in de sector elektronische communicatie (richtlijn betreffende privacy en elektronische communicatie), Pb. L 201, 31 juli 2002, 37-47.

8. A. specifiek bronnenmateriaal • Reclame per elektronische post • Aanleggen van adresbestanden • Richtlijn 1995/46/EG van 24 oktober 1995 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens (Pb. L 281, 23 november 1995, 31-50) • Wet 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (BS 18 maart 1993)

9. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Bart Claessens «Totstandkoming en bewijs van overeenkomsten», 1-42. • Delphine Counye «De totstandkoming en het bewijs van de overeenkomsten in de virtuele wereld», 43—83. • Inge Demuynck «Handelspraktijken en consumentenbescherming in een virtuele omgeving», 115-196.bijdrages in Privaatrecht in de reële en virtuele wereld(XXVIIste Postuniversitaire cyclus Willy Delva 2000-2001), Antwerpen, Kluwer, 2002, 840 p.

10. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Ludo Cornelis, P. Hoffströssler, «De totstandkoming van overeenkomsten via internet », 57-131. • bijdrage in K. Byttebier e.a. (eds.), Internet en recht, Antwerpen, Maklu, 2001. • Christine Biquet-Mathieu, Joëlle Decharneux, “Aspects de la conclusion du contrat par voie électronique”, Actualités du droit 2002, 149-231

11. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Evelyne Terryn, «Nieuwe informatieplichten voor de dienstverlener », 47-97. • Mieke Loncke, Jos Dumortier, «Ongevraagde reclame langs elektronische post », 99-130. • Frederic Debusseré, « Enkele verbintenisrechtelijke beginselen bekeken door de bril van de elektronische handel », 131-160. • Jos Dumortier, Hannelore Dekeyser, « Ruimen van juridische obstakels bij contracten langs elektronische weg », 161-186. • bijdrages in P. Van Eecke, J. Dumortier (eds.), EIektronische handel – Commentaar bij de wetten van 11 maart 2003 (ICRI, afl. 9), Brugge, Die Keure, 2003, 335 p.

12. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Marie Demoulin, Etienne Montero, « Le formalisme contractuel à l’heure du commerce électronique », 131-194. • bijdrage in, Commerce électronique: de la théorie au pratique (Cahiers du CRID, afl. 23), Brussel, Bruylant, 2003, 201 p. • Etienne Montero (ed.), Le commerce électronique sur les rails (Cahiers du CRID, afl. 19), Brussel, Bruylant, 2001, 450 p. • Patrick Van Eecke, “De nieuwe wetgeving inzake elektronische handel. Een eerste commentaar”, RW 2003-2004, 321-340. • Wim Schreurs, “Spam en elektronische reclame”, NJW 2003, 1174-1185.

13. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Yves Brulard et Pierre Demolin, "Les transactions commerciales avec les consommateurs sur internet", 1-64. • bijdrage in Etienne Montero (ed.), Internet face au droit (Cahiers du CRID, afl. 12), Brussel, Story-Scientia, 1997, 254 p. • Philippe Péters, "L'internet et la protection des consomateurs", 131-150. • bijdragein X (ed.) . L'internet sous le regard du droit,Brussel, Ed. Jeune Barreau de Bruxelles, 1997, 285 p.

14. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Jan Dhondt, “Financiële Elektronische Dienstverlening: Enkele reflecties betreffende richtlijn 2002/65 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten”, 79-102. • bijdrage in X. (ed.), Tendensen in het bedrijfsrecht – contracteren zonder papier (Dag van de Bedrijfsjurist, 20 november 2003), Brussel, Bruylant, 2003, 282 p. • Tanguy Van Overstraeten, “Le règlement des litis: tribunal compétent, loi applicable et modes alternatifs de règlement”, 237-282. • bijdrage in X. (ed.), Tendensen in het bedrijfsrecht – contracteren zonder papier (Dag van de Bedrijfsjurist, 20 november 2003), Brussel, Bruylant, 2003, 282 p.

15. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Etienne Montero, “La conclusion du contract par voie électronique après la loi du 11 mars 200”, 1-54. • bijdrage in X. (ed.), Tendensen in het bedrijfsrecht – contracteren zonder papier (Dag van de Bedrijfsjurist, 20 november 2003), Brussel, Bruylant, 2003, 282 p.

16. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Alexandre Cruquenaire, Christophe Lazaro, “La loi applicable auwx contrats conclus via Internet. Entre les eaux troubles de la Convention de Rome et lex eaux agitées de la directive sur le commerce électronique”, 259-300 • bijdrage in X. (ed.), Le commerce électronique: un nouveau mode de contracter (CUP), Université de Liège, 2001. • Alexandre Cruquenaire, Christophe Lazaro, “La clause de marché intérieru: clef de voûte de la directive sur le commerce électronique”, 41-94. • bijdrage in X. (ed.), Le commerce électronique européen sur les rails? Analyse et propositions de mise en oeuvre de la directive sur le commerce électronique (Cahiers du CRID n° 19) , Brussel, Bruylant, 2001.

17. A. bronnenmateriaal – doctrine (selectie) • Marc Fallon, Johan Meeusen, “La commerce électronique, la directive 2000/31/CE et le droit international privé” • bijdrage in Revue critique de droit international privé, 2002,435-490. • Bertel De Groote, Karen Broeckx, “Grensoverschrijdend contracteren en procederen in een virtuele wereld”, 561-656. • Johan Erauw, Reinhard Steennot, “Actualia inzake internationaal privaatrecht bij grensoverschrijdende overeenkomsten”, 781-840. • bijdrages in Privaatrecht in de reële en virtuele wereld(XXVIIste Postuniversitaire cyclus Willy Delva 2000-2001), Antwerpen, Kluwer, 2002, 840 p.

18. B. Vier invalshoeken • gewone contracten sluiten (I) • B2B (a) • B2C (b) • contracten sluiten op afstand (II) (c) • contracten via elektronische weg sluiten (III) (d) • contracten met element van extraneïteit(IV) • Vragen van internationaal privaatrecht

19. Burgerlijk wetboek verkopen aan consumentart. 30-34 WHP a b c d verkoop op afstandart. 77-83 WHPRl. nr. 1997/0007 van 20 mei 1997 elektronische contractenRl. nr. 2000/31 van 8 juni 2000

20. Burgerlijk wetboek verkopen aan consumentart. 30-34 WHP verkoop op afstandart. 77-83 WHPRl. nr. 1997/0007 van 20 mei 1997 elektronische contractenRl. nr. 2000/0031 van 8 juni 2000

21. C. Gewone contracten sluiten • geldigheidsvereisten • bijkomende kenmerken/vereisten • bewijs

22. § 1 geldigheid 4 geldigheidsvereisten • toestemming • handelingsbekwaamheid • voorwerp • oorzaak

23. toestemming • een volwaardige • rechtsgevolgen beogende wil • geuit • ten aanzien van de wederpartij

24. a - volwaardige wil • de persoon die zich bindt kan de gevolgen van de wilsuiting overzienhoedanigheid en kwaliteit van de wil Standaardbedingen • geen wil, geen verbintenis • vrij van wilsgebreken voorafgaande informatieverplichting

25. a - volwaardige wil Standaardbedingen in algemene voorwaarden • Taal • Dominantie van het Engels • Informatie van de klant • Verwijzing volstaat? • Shrink-wrap en click-wrap • Onderzoek van procedure, te doorlopen vooraleer het contract is afgesloten • Volstaat hyperlink naar algemene voorwaarden? • Verzachting - leer van Cornelis (zou medeconractant zijn wilsuiting hiervan afhankelijk hebben gesteld?)

26. a - volwaardige wil • de persoon die zich bindt kan de gevolgen van de wilsuiting overzien • geen wil, geen verbintenis afwezigheid discrepantie • vrij van wilsgebreken vertrouwensleer

27. a - volwaardige wil • de persoon die zich bindt kan de gevolgen van de wilsuiting overzien • geen wil, geen verbintenis afwezigheid discrepantie • vrij van wilsgebreken • Dwaling • Geweld (nuanceren van belang in raam van internet) • Bedrog • (gekwalificeerde benadeling – belang voor internet? verkoper kent koper niet)

28. a - volwaardige wil • Wilsgebreken • Wil van beide partijen stemt weliswaar overeen, maar bij één van de partijen is de wil op gebrekkige wijze tot stand gekomen • Werkelijke wil heeft zich gevormd onder invloed van een verkeerde voorstelling van zaken (dwaling en bedrog) of onder druk van externe factoren (geweld) • Is niet: ongewilde discrepantie tussen werkelijke en verklaarde wil

29. a - volwaardige wil • Dwaling • Onuitgelokte verkeerde voorstelling van een bestanddeel van de overeenkomst door de schuldenaar • Vergissing in de waarneming van de feitelijke toedracht • Juiste inschatting van de feitelijke toedracht, maar verkeerde uitdrukking van de wil

30. a - volwaardige wil • Dwaling • Verkeerde voorstelling betreft onderdeel van de overeenkomst: zelfstandigheid van de zaak (element van doorslaggevend belang – contracten intuitu personae) • Dwaling betreft aard van de overeenkomst of overeenkomst zelf • Wilsverhinderende dwaling (afwezigheid van toestemming) • Partijen beogen andere overeenkomst, voorwerp, oorzaak • Rechtsdwaling • Verschoonbaarheid (informatieplicht:actief/passief)

31. a - volwaardige wil • Bedrog • Kunstgrepen aanwenden en tegenpartij bewust doen dwalen • Zonder deze dwaling zou wederpartij geen toestemming hebben gegeven • Ene partij neemt loopje met waarneming van de werkelijkheid door wederpartij • Hoofdbedrog versus incidenteel bedrog • Bedrog uitgaand van wederpartij versus van derde • Vershoonbare versus niet-verschoonbare dwaling • Verzwijgen van informatie

32. a - volwaardige wil • Gevolgen van de wilsgebreken • Nietigheid – vernietigbaarheid • Schadevergoeding

33. b - rechtsgevolgen beogende wil de intentie om in de rechtsorde bindende afspraken te maken

34. b - rechtsgevolgen beogende wil • Doorklikken op website waaraan gevolgen verbonden zijn waarvan betrokkene zich niet bewust is geweest - vertrouwensleer • Inwinnen van inlichtingen wordt geïnterpreteerd als bestelling • Bestelling ‘voor de grap’ (anonimiteit op het net) • Cornelis: buitencontractuele aansprakelijkheid • Van Gerven: gewekt vertrouwen  bescherming derde te goeder trouw

35. c - uiting van de wil de rechtsgevolgen treden pas in wanneer de innerlijke wil omgezet is van «intentie» tot «besluit»veruiterlijking van de wil uitdrukkelijkstilzwijgend 1 - uiting van de wil2 - tegen wederpartij (persoon die rechtsgevolgen aanbelangen)

36. c - uiting van de wil • de uiting van de wil moet hebben plaats gehad ten aanzien van de persoon met wie een rechtsbetrekking wordt aangegaan • enkel geuit ten aanzien van een derde treden geen rechtsgevolgen in • (bijv. aanbod t.a.v. een ander dan de aanbieder)

37. c - uiting van de wil • Uitdrukkelijk • wilsuiting blijkt uit handeling, speciaal verricht om wil tot uiting te brengen • Stilwijgend • Wilsuiting blijkt uit een handeling verricht met een andere beodleing, maar die de wil tot het verrichten van de betrokken rechtshaneling noodzakelijk insluit • - Handeling in uitvoering van een overeenkomst • - Handelingen om een overeenkomst voor te bereiden/mogelijk te maken

38. c - uiting van de wil • Probleem bij veruiterlijking van de innerlijke wil • Discrepantie tussen wat is gewild en wat is verklaard • Toepassing wilsleer: geen overeenkomst • Correctie: mocht wederpartij redelijkerwijze op de uitgedrukte wilsuiting vertrouwen  verschrijving/verspreking niet op rug van wederpartij te schuiven.

39. d - handelingsbekwaamheid • Problematiek op het net: aankopen door minderjarigen • jongere is tot jaren van verstand gekomen • Stilzwijgend mandaat: dagelijkse aankopen (cd, boek,..) • Noodwendigheden rechtsverkeer • Grote transacties: vernietigbaarheid bij benadeling (extern/intern) • Let wel: internet – kent verkoper koper (en zijn zwakheden….waarvan hij misbruik zou maken) • jongere is niet tot jaren van verstand gekomen • Wederpartij mag zich hierop niet beroepen (1125, lid 2 B.W.)

40. § 2 bijkomende kenmerken * consensualisme* plaats en tijd totstandkoming* bindende kracht* aanvullend recht* consumentenbescherming

41. a - consensualisme consensualisme + geldigheid bijkomende verplichtingen vormvoorwaarden

42. a - consensualisme Basis: contracten zijn consensueel: bestaan rechtsgeldig enkel door het akkoord van de partijen (WIL) • geen vormen (geschriften, ambtenaren, stempels …) • geen identificatie van partijen vereist • noch kennisname, noch verstaan van de inhoud vereist informatieversterking

43. a - consensualisme Vormelijke rechtshandeling: bestaan afhankelijk van geldigheidsvereisten en naleving voorgeschreven vormen Bijkomende vormvereisten: consensuele contracten, met bijkomende beschermingsregels Niet-naleving kan geldigheid beïnvloeden, maar doet niets af van consensualisme Opgelet: statuut van bewijsproblematiek

44. b - plaats en tijd • zoals partijen hebben bepaald • zoniet, plaats en tijdstip van aanvaarding van het aanbod in geval van gelijktijdige aanwezigheid • ! Tijdstip  virtuele wereld: real time communicatie? • plaats en tijdstip waarop aanbieder de aanvaarding vernam of kon vernemen • Gecorrigeerde ontvangsttheorie • Plaats – alternatief: beginsel contractuele voorzienbaarheid Cass. 16 juni 1960

45. b - plaats en tijd • Contractuele voorzienbaarheid • Plaats waar degene die aanvaardt er, rekening houdend met alle omstandigheden rederlijkerwijze kon van uitgaan dat de overeenkomst op die plaats gesloten zou worden. • Bepalend: objectieve elementen in het aanbod, zoals de voorstelling van het aanbod of de gegevens die erin voorkomen

46. c - bindend art. 1134 B.W.: het contract is de wet van partijen verzakingsrecht

47. d - aanvullend recht vrijheid om contractueel alles te regelen [1] openbare orde en goede zeden[2] dwingend recht [3] exoneratie dit geldt voor alle contractuele aspecten: de vorming van het contract, het vastleggen van de voorwaarden, de betaling, de uitvoering ….

48. e – consumentenbescherming (algemeen) • [1] voorlichting consument (art. 30 WHP)[2] Onrechtmatige bedingen (art. 31 WHP)[3] zwarte lijst (28) (art. 32 WHP)[4] opleggen van algemene voorwaarden • Beschikbaarheid en transparantie (art. 31, § 4, lid 1 WHPC/art. 78WHPC) • Tegenstelbaarheid: kennisname/aanvaarding/taal • Inhoudelijk rechtmatigheid (instemmingsfictie/kennisgevingsfictie – art. 32, 23° -art. 31 WHPC) kennelijk onevenwichtige contractuele bepalingen

49. § 3 bewijs partijen regelen in beginsel het bewijsrecht zelf,bij afwezigheid van regeling, gelden volgende bepalingen: • het bewijsprobleem ontstaat bij betwisting • bewijslast: hij die aanvoert • bewijsmiddelen: a. rechtsfeiten: alle rechtmatig verkregen bewijsb. rechtshandelingen: - in alle zaken: geschrift boven €375 - uitzonderingen

50. § 3 bewijs  elektronische geschriften elektronische handtekening Rl. nr.1999/0093van 13 december 1999betreffende een gemeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningenWet 9 juli 2001 houdende vaststelling van bepaalde regels inverband met het juridisch kader voor elektronischehandtekeningenen certificatiediensten Art. 1322, lid 2 B.W.