Koncepcja Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Dzieci

1. Prof. dr hab. Janusz SzymborskiBiuro Rzecznika Praw DzieckaWszechnica Polska SW TWP w Warszawie Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka Koncepcja Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Dzieci w świetle danych epidemiologicznych na temat urazów 7 stycznia 2007 Warszawa

2. Narodowa Strategia Bezpieczeństwa DzieciPodstawa koncepcyjna Bezpieczeństwoto nie tylko brak urazu i przemocy ale zasób,wartość i środek do osiągnięcia lepszej jakości życia Dzieckoto podmiot działań na rzecz promocji bezpieczeństwa, prewencji zagrożeń i restytucji bezpieczeństwa

3. Bezpieczeństwo • Obejmuje wszystkie dzieci i wszystkie przyczyny zagrożeń tego bezpieczeństwa • Działania na rzecz promocji bezpieczeństwa, w tym na rzecz kształtowania postaw i zachowań związanych z bezpieczeństwem oraz poczynania w zakresie prewencji zagrożeń adresujemy do całej populacji • Stwarzamy przez to szansęuniknięcia tragicznych zaskoczeń

4. Szerokie rozumienie bezpieczeństwa nie oznacza zastępowania ludzi i struktur prowadzących codzienną, według kompetencji, działalność wśród dzieci na rzeczich zdrowia, rozwoju, edukacji,zabezpieczenia socjalnego…

5. Bezpieczeństwo • jest w tej koncepcji rozumiane wielowymiarowo • jednak skupiamy się na tych zagadnieniach, które angażują sektory spraw wewnętrznych, administracji i sprawiedliwości • co znajduje wyraz w przyjętej koncepcji priorytetów

6. Priorytetowe obszary działań Zaniedbanie i przemoc wobec dzieci Samobójstwa Demoralizacja i przestępczość nieletnich Urazy niezamierzone, w tym tzw. konsumenckie Zagrożenia ze strony środowiska fizycznego, epidemie, katastrofy

7. I.Łączne podejście do urazów zamierzonych i niezamierzonych(wgWHO Regional Committee for Europe 2005) Uwypuklenie rangi problemu Podobne uwarunkowania, czynniki i grupy ryzyka Analogiczne podejście wielosektorowe Synergistyczny system nadzoru Podobne postępowanie lecznicze Zbliżone procedury dochodzeniowo - prawne

8. II.Bezpieczeństwo dzieci z perspektywy okresów rozwojowych (Propozycje rozwiązań) • Okres ciąży i okres okołoporodowy: bezpieczny start do życia • Pierwszy rok życia: bezpieczny rozwój w okresiedużego ryzyka • Okres wczesnego dzieciństwa: osiągnięcie gotowości szkolnej • Okres późnego dzieciństwa: bezpieczny rozwój przed okresem pokwitania • Okres młodzieńczy: nastolatek dobrze przygotowany do dorosłości

9. III.Działania międzysektorowe Bezpieczny rozwój dzieci zależy od wielu uwarunkowań, wobec czego wszystkie sektory życia społeczno-gospodarczego mają do odegrania ważną rolę w zakresie: • promocji bezpieczeństwa • prewencji urazów, przemocy, demoralizacji iprzestępczości nieletnich

10. Działania międzysektorowe-c.d. • umożliwiają uwzględnienie głównych uwarunkowań bezpieczeństwa • wybór najbardziej efektywnych działań zaradczych • włączenie organizacji i instytucji pozarządowych, sektora prywatnego, medióworazprzedstawicieli społeczeństwa i samejmłodzieży

11. Rola wojewody w wykonywaniu polityki rządu na obszarze województwa W szczególności wojewoda: „zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia, mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnymzagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków na zasadach określonych w ustawach”.

12. IV.Racjonalizacja wykorzystania istniejących siłi środków publicznych oraz doświadczeń Odpowiedzialność za wprowadzenie w życie strategii spoczywa na władzach publicznych wszystkich szczebli i na społeczeństwie obywatelskim.Podmioty tewinny zagwarantować: • optymalne wykorzystanie dostępnych środków publicznych przeznaczanych na dzieci • stworzyć warunki umożliwiające pozyskiwanie dodatkowych środków pozabudżetowych i pomocowych funduszymiędzynarodowych

13. Dwa cele pozyskiwania dobrych informacjiz terenu, zbieranych i analizowanych konsekwentnie i rzetelnie przez dłuższy czas I. Umożliwienie oceny: potrzeb, zasobów, działań, rezultatów; kierunku oraz tempa zmian; porównań między ośrodkowych II. Dostarczenie dowodów, które powinny pomócw praktycznym działaniu i przejściu od teoretycznych rozważań „co może skutecznie działać” do praktycznej realizacji„programów o udowodnionej skuteczności”

14. Krajowe Centrum Monitorowania i Programowania Działań na Rzecz Bezpieczeństwa Dzieci (CBD) Wspieranie władz krajowych, wojewódzkich i lokalnych w szczególności w wykonywaniu następujących zadań: opracowywanie propozycji całościowych i celowanych programówna rzecz bezpieczeństwa dzieci z uwzględnieniem istniejącychi pojawiających się priorytetów realizacyjnych wdrażanie całościowych i celowanych programów na rzecz bezpieczeństwa dzieci kompleksowa ocena efektywności programów na rzecz bezpieczeństwadzieci realizowanych ze środków publicznych

15. Projektowane zadania CBD – c.d. • doskonalenie systemu informacji i nadzoru nad bezpieczeństwem dzieci • prowadzenie „audytu równości” • budowa struktur i współpracymiędzysektorowej • rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi, w tym młodzieżowymi • opracowywanie i upowszechnianiestandardów i poradników dotyczącychpolityki,programów i działań • współpraca międzynarodowa na rzecz bezpieczeństwa dzieci

16. Wstępne wnioski z konsultacji międzyresortowych poparcie inicjatywy jako przedsięwzięcia trudnego ale z pewnością potrzebnego b. ważny dokument bez wątpienia istnieje konieczność wprowadzenia zintegrowanego podejścia uznanie za koncentrację zadań na poziomie regionalnym, co wpisuje się w koncepcję wojewody jako aktywnego przedstawiciela rządu w terenie

17. Konsultacje międzyresortowe – sugestie doprecyzowanie obszarów bezpieczeństwa prognoza trendów rozwojowych w okresie objętym realizacją strategii… określenie ram finansowych, w tym źródeł finansowania… podanie wskaźników realizacji celów… sprecyzowanie czy pp 46, 54, 57, 63, 73 zawierają katalogi celów czy zadań

18. Konsultacje międzyresortowe – sugestie c.d. zapewnienie zbieżności z już realizowanymi programami… uwypuklenie roli mediów: ujemnej i dodatniej… wskazanie konkretnych rozwiązań pomocnych we wdrażaniu strategii na poziomie województw…

19. rozważenie czy współpraca z wszystkimi podmiotami działającymi na terenie województwa w obszarze bezpieczeństwa dzieci jest szczególną potrzebą… pełnomocnik wojewodyto instytucja nie obligatoryjna a fakultatywna… (decyduje wojewoda) konieczne wyraźne określenie zadań… jeżeli obecnie koordynacja działań w zakresie bezpieczeństwa dzieci… jest prawidłowa to nie trzeba zmieniać

20. Konsultacje międzyresortowe – c.d.Koordynacja, monitorowanie i programowanie działań na poziomie centralnym zadania MSWiA w ramach ustawowych kompetencji Ministra usytuowanie i zadania Krajowego Centrum Bezpieczeństwa Dzieci

21. Wybrane informacje epidemiologiczne na temat urazów zamierzonych i niezamierzonych w zależności od wieku dzieci

22. Urazy niezamierzone i przemocjako problem społeczny • Wysoki udział w umieralności i chorobowości • Częsta przyczyna niepełnosprawności • Istotny gradient socjalny • Wysokie koszty leczenia i koszty społeczne • Niekorzystne porównania międzynarodowe • Możliwe zapobieganie - wdrożenie znanych procedur prewencyjnych mogłoby uratować życie ok. 900 dzieci rocznie

23. URAZY U DZIECI JAKO PROBLEM ZDROWIA PUBLICZNEGO Jedynie prewencja znacząco zmniejsza umieralność pourazową dzieciNastawienie na leczenie z pominięciem prewencji nie wpływa znacząco na spadek umieralności natomiast zwiększa wskaźniki trwałej niepełnosprawnościdzieci(Nick Spencer - Europejskie Towarzystwo Pediatrii Społecznej)

24. opłacalność zapobiegania urazom dzieci(w złotych, przeliczono na podstawie danych Centers for Diseases Control, 2000) Wydatek Oszczędność 1zł na czujniki dymu 69zł 1zł na kaski dla rowerzystów 29zł 1zł na bezpieczne foteliki samochodowe 32zł 1zł na porady prewencyjne pediatry 10zł 1zł na kontrolę zatruć 7zł 1zł na bezpieczeństwo na drogach 3zł --------------------------------------------------------------- 6zł zainwestowane w w/w działania 150zł

25. Ochrona zdrowia dzieckajako konsumenta • standardy dla wyrobów, konstrukcji i usług przeznaczonych dla tych dzieci muszą odpowiadać ścisłym wymogom bezpieczeństwa • wymogi te dotyczą nie tylko produktów oznaczonych limitem wieku ale również produktów, które mogą być przez dzieci użyte • pewne urazy są skutkiem zachowań osób dorosłych a nie dzieci (Źródło: CEN Guide 12) \

26. WHO Regional Committee for Europe, Fifty-fifth session, Bucharest,Romania, 12–15 September 2005; Injuries in the WHO European Region: Burden, challenges and policy response Urazy jako problem zdrowia publicznego - przyczyny niepowodzeń • brak świadomości co do rzeczywistej skali problemu • brak świadomości co do możliwości skutecznego zapobiegania urazom (fatalizm) • niechęć do wzięcia współodpowiedzialności w ramach niezbędnych działań wielosektorowych (transport, wymiar sprawiedliwości, polityka społeczna, mieszkalnictwo, …) • niedostateczna uwaga poświęcana opartemu na dowodach postępowaniu medycznemu • niedofinansowanie

27. Nagłe zgony z przyczyn zewnętrznych w Polsce w populacji 0 – 4 lata (1962-2002) na 100tys.populacji

28. Nagłe zgony z przyczyn zewnętrznych w Polsce w populacji 15 - 19 lat (1962 –2002) na 100tys. populacji

29. Udział zgonów z powodu urazów wśród ogółu zgonów dzieci ( 0-19 lat)

30. Główne przyczyny zgonów dzieci z powodu urazów u w Polsce (na podstawie GUS) Przyczyna wiek w latach (0-12m) 1 - 4 5 -14 15 -19 Komunikacyjne 6,5% 34,1%48,8% 51,5% Utonięcie 23,0%19,3% 10,1% Zadławienie 63,2% 7,0% 3,6% Zatrucia 7,8% 4,2% 3,8% Upadki 3,4% 5,5% 3,9% 3,7% Samobójstwo 6,3% 18,1% Zabójstwo 11,1% 4,6% 1,8% 2,6%

31. Główne zewnętrzne przyczyny zgonów dzieci(0-14lat) w 24 krajach EU( bez Cypru )

32. Główne zewnętrzne przyczyny zgonów dzieci(0-14) w Polsce w porównaniu do innych krajów EU(bez Cypru) na 100,000 populacji

33. Wypadki jako przyczyna korzystania z pomocy medycznej(J.Mazur,HBSC 2002) 28% uczniów w wieku 11, 13 i 15 lat co najmniej 1 raz w ciągu ostatnich 12. miesięcy korzystało z pomocy medycznej z powodu wypadków Spośród poszkodowanych uczniów: - 49% doznała urazu podczas wykonywania ćwiczeń sportowych, - 17% gdy chodzili lub biegali, ale nie było to związanez ćwiczeniami fizycznymi, - 12% w czasie jazdy na rowerze.

34. Najczęstsze miejsca wypadków szkoła/boisko szkolne - 35% dom - 32% obiekt sportowy, poza szkołą – 12%

35. Międzynarodowe badania zachowań zdrowotnych młodzieży szkolnej w wieku 11-15lat (J.Mazur,HBSC) Samoocena dziewczęta chłopcy lokata % w rankingu • Dobra i b. dobra ocena zdrowia 82,7 88,4 16/32 • Dolegliwości subiektywnie, 2, częściej niż 1 raz w tygodniu 42,8 30,5 26/32 • Niezadowolenie z życia 22,517,724/30 Częstość występowania subiektywnych dolegliwości narasta z wiekiem dzieci, bardziej u dziewcząt

36. Wskaźniki rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży leczonych ambulatoryjnie(na podstawie danychIPiN) Rozpoznanie Wskaźnik na 100tys. 2000r.* 2004r.* (N = 77 738) (N = 138 529) • zaburzenia psychiczne łącznie730,01590,1** w tym: • zab. psychiczne bez uzależnień 652,6 1467,5 • uzależnienia 63,4107,0 • alkohol14,0 15,7 --------------------------------------------------------------------------- * w r. 2000 populacja 0–19 lat, w r. 2004 populacja 0-18lat ** w r. 2004 wskaźnik od 597,7 (warmińsko-mazurskie) do 3419,2 (wielkopolskie)

37. Główne przyczyny leczenia dzieci w poradniach zdrowia psychicznego w 2004r.(na podstawie danych IPiN) RozpoznanieLiczba % • Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się w dzieciństwie 48 877 37,9 • Zaburzenia rozwoju psychicznego 38 506 29,8 • Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 18 371 14,2 • Zaburzenia nastroju ( afektywne ) 5 998 4,6 • Zespoły behawioralne 4 461 3,5 • Organiczne zaburzenia psychiczne 3 574 2,8 • Schizofrenia2 727 2,1

38. Pacjenci w wieku 0 – 19 lat leczeni w oddziałach psychiatrycznych(na podstawie danych IPiN) 2000 rok 2004 rok Liczba Wskaźnik Liczba Wskaźnik na 100 tys. na 100 tys. 10 994 102,0 11 826 124,2 ………………………………………………………… • liczba oddziałów psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży zmniejszyła się o 5,1% a liczba łóżek o 3,7% • W 2001 roku specjalistów psychiatrii dziecięcej było w Polsce 260 a w 2004 roku 213 (spadek o 18,1%)

39. Występowanie wśród gimnazjalistów zespołu 6. zachowań ryzykownych ( śr. 15,7 lat) (tytoń, alkohol, narkotyki, kontakty seksualne, dręczenie innych, udział w bójkach) • co najmniej jedno 42,8% • trzy lub więcej ryzykownych zachowań 12,2% • cztery lub więcej 6,2% • wszystkie sześć zachowań 1,0% (Źródło: J. Mazur HBSC 2002)