Terrorisme en radicalisering, toen en nu

1. Terrorisme en radicalisering,toen en nu De oermechanismen van de Politiek Rik Coolsaet Binnenlandse Francqui Leerstoel 2008-2009 VUB 24 maart 2009

2. Het fenomeen ‘terrorisme’ • Radicalisering als ‘grondoorzaak’

3. 1. Het fenomeen ‘terrorisme’ 1. Terrorisme zo oud als de mensheid Anarchisten Sicari Assassijnen Carlos ETA CCC

4. Het fenomeen ‘terrorisme’ (2) 2. Wat is terrorisme ? • ‘Terrorist’ voor de enen, ‘vrijheidsstrijder’ voor de ander • Tactiek, geen ideologie • Verschillend van misdrijf: vorm van politieke actie • Verschillend van oorlog: geen fysieke uitschakeling van vijand • Door uiteenlopende groepen • Kleine groepen Europol 2008

5. Het fenomeen ‘terrorisme’ (3) 3. Evolutie van het ‘jihadi’-terrorisme • ‘Moslim’-terrorisme of ‘jihadi’-terrorisme ? US doden Niet-US doden NCTC (2008)

6. Het fenomeen ‘terrorisme’ (4) 3. Evolutie van het ‘jihadi’-terrorisme • Jaren 80: Iraanse revolutie, Afghaanse veteranen, nationale groepen (nationale jihad) • Jaren 90: al-Qaeda als mondiale en gestructureerde organisatie (internationale jihad) • WTC (1993), Oost-Afrika (1998), USS Cole (2000), 9/11

7. Het fenomeen ‘terrorisme’ (4) • Post 9/11 • Ontmanteling al-Qaeda als organisatie • Mislukking project al-Qaeda • ‘Internationaal’ terrorisme: cliché ? • Irak (2003) • ‘Patchwork van zelfradicaliserende groepen met internationale contacten’ (Glenn Audenaert) • ‘Zelfrekrutering’ en ‘zelfontbranding’ (AIVD) • Bottom-up ipv top-down • Vergelijk met extreemlinks in jaren 70 en 80

8. 2. Radicalisering als ‘grondoorzaak’ • Hoe jihadi-terrorisme bestrijden ? • USA: ‘klopjacht’ • EU: ‘grondoorzaken’ • Vanaf juni 2004: ‘radicalisering’ als grondoorzaak • Radicalisering: niet illegaal… • … en soms zelfs niet illegitiem • Oud fenomeen • Soms ‘significant’ • Diverse vormen van radicalisering • Religieuze en politieke radicalisering

9. Religieuze radicalisering • Niet louter islamitisch • Drijfveer: zoeken naar identiteit • Wie als Moslim wordt bestempeld, gaat zich als Moslim gedragen… … zoals de geuzen in de 16de eeuw • Omgevingsfactor: onzekerheid • Religie, natie: identitaire ‘reddingsboeien’ • ‘well-established religious identity actually protects against violent radicalisation’ (MI5, 2008)

10. Politieke radicalisering • Niet enkel islamitisch • Drijfveer: verwerping onrecht… … realiteit of perceptie ? • ‘Significante’ radicalisering: oud fenomeen • Eind 19de eeuw • Jaren dertig • Jaren zestig • Jaren negentig

11. Significante politieke radicalisering (1) 1. Omgevingsfactor: wijdverspreid gevoel van uitsluiting, frustratie, onrecht • Diverse lokale oorzaken • Etnische achterstelling (Zuid-Thailand) • Bezetting (Palestina) • Impasse (Arabische landen) • Separatisme (Tsjetsjenië) • Europa: migratie & discriminatie • Ook in USA … M.a.w. radicalisering: geen import, maar van eigen bodem • Mondiaal momentum (‘Zeitgeist’) • Gevoel van solidariteit • Wie/wat ‘kaapt’ onvrede ?

12. Significante politieke radicalisering (2) 2. Kruispunt persoonlijk levensverhaal & omgevingsfactoren • Niet gek, niet arm, niet kansloos • ‘Profiling’: nutteloos • Geleidelijk proces • Persoonlijk gevoel van onrecht, frustratie, onvrede • Mentale scheiding samenleving, die geen oplossing lijkt te bieden • Politisering eigen wereldvisie (‘voorhoede’) • Cruciaal belang van vrienden- en familiebanden • Groepsdenken • Ontmenselijken medeburgers • Ideologie/religie: geen grondoorzaak, enkel vehikel • Islam verwerpt (zelfmoord)terrorisme

13. Significante politieke radicalisering (3) 3. Geweld: slechts door zeer kleine minderheid • Zelfuitgeroepen ‘voorhoede’… … ook als de ‘massa’s’ niet volgen

14. De geschiedenis als gids ? • Terrorismegolven komen en gaan • Waar perspectief wordt geboden… … verschrompelt significante politieke radicalisering