“ Studimi I Nevojave per Aftesi ”

1. “Studimi I Nevojave per Aftesi”

2. Informacionipergjithshem(karakteristikat e ndermarrjeve) Aktiviteti ekonomik: • (30%) tregeti dhe riparimeautomjetesh dhe artikuj personal. • (17%) ndërtim, • (15%) industri perpunuese ; • (10%) hotele, bare, restorante; • ( 9% ) sherbime etj. Punëdhënësi më i madh në kompanitë e intervistuara është Industria Përpunuese(11.050 të punësuarve në total), Industria Nxjerrese + Prodhimitdhe shpërndarjae energjisë, gaz dhe ujë ( 6.385 të punësuar).

3. Informacionipergjithshem(karakteristikat e ndermarrjeve) Madhesia: • 70% e kompanive të intervistuara janë bizneset mikro dhe të vogla (1-4 punonjës dhe 5-19 punonjes respektivisht), • 18.5% janë të mesme dhe 11.5% janë kompanitë e mëdha mbi 79 punonjës. Numri mesatar i te punesuarve varion nga 2.3 ne kompanite mikro deri ne 267.8 ne kompanite e medha. Pronesia: • (88% e bizneseve të anketuara totalit) janë 100% me pronësi shqiptare • vetëm 7% e tyre kanë deklaruar të jenë në pronësi të plotë të huaj. Prania e pronësisë së huaj bëhet e rëndësishme për bizneset e përmasave të mëdha (17 kompani në total te anketuara me më shumë se 200 punonjës, kanë deklaruar të jenë 100% me pronësi të huaj).

4. Informacionipergjithshem(karakteristikat e ndermarrjeve) Mosha : kampioni përfshin kompanitë që operojnë që nga viti (1991).

5. Informacionipergjithshem (karakteristikat e ndermarrjeve) Vendodhja: Më shumë se gjysma e kompanive të anketuara ushtrojnë aktivitetin e tyre kryesor dhe/ose kanë selitë e tyre në Tiranë (sot 25% e popullsise se vendit eshte banor i Tiranes)

6. Informacionipergjithshem(tendencaekonomike) Situata ne 12 muajt e fundit: në lidhje me numrin e punonjesve, volumin e prodhimit dhe investimet • 46% e bizneseve kanë deklaruar qe kane mbajtur të njëjtin nivel të volumit te prodhimit, • përqindja e bizneseve që përjetuan rënie ne xhiro është dy herë me e madhe se e bizneseve te cilat shpallen një xhiro ne rritje (36% me 17%). • rreth 60% e bizneseve kanë mbajtur te njëjtë edhe nivelin e punësimit dhe nivelin e investimeve. • Sektori i arsimit ka patur rritjen më të madhe në lidhje me nivelin e punësimit neto. Ndersa me te ultin e ka sektori i ndërtimit.

7. Informacionipergjithshem(tendencaekonomike) Trendi ne 12 muajt e ardhshem : bizneset duken optimiste për vitin e ardhshëm: • përqindja e bizneseve që presin rritje te qarkullimit është dy here me e larte nga ato që presim renie (24% me 11%). • Analizatkryq tregojnë se 34% e bizneseve nuk kishin asnjë ndryshim në nivelin e punësimit dhe s’presin që të kenë edhe në vitin e ardhshëm, ndërsa 17% e bizneseve deklarojne me siguri qe nuk do të kenë ndryshime në punësim.

8. Informacionipergjithshem (Problemetmbipunesimin) 95% e bizneseve te intervistuara kanë deklaruar të paktën një problem të madh në lidhje me punësimin dhe 54% e tyre më shumë se një. Problemet kryesore janë: • “Kualifikimi i papërshtatshëm i fuqise punëtore" (mesatarja 39%) por qe shkon • për 64% e bizneseve që operojnë në sektorin e bujqësisë, • 56% e bizneseve në industrinë përpunuese • 46% të bizneseve që operojnë në nxjerrjen dhe industrinë e energjisë si edhe sektorin e shëndetësisë. • “Menyra e te sjellurit dhe kultura ndaj punës“ mesatarja 38%,por qe shkon 40-50% per bizneset që operojnë në tregetidhe riparime, bujqësi, hotele dhe restorante, si dhe sektorin e arsimit. • “Barrierat fiskale ” mesatarja 34% por qe shkon 40% per bizneset e industrise perpunuese.

9. Aftesitedhezotesite e stafitekzistues Vetëm 19.1% e bizneseve të vrojtuara kanë pranuar mungesa te aftesive te stafit Sipas madhesise: 71.6% e tyre janë biznese të mesme dhe të mëdha. Kjo është logjike, duke pasur parasysh faktin se shumica e bizneseve mikro drejtojne aktivitete shumë të thjeshta që kërkojnë aftësi shumë themelore. Sipas aktivitetit ekonomik: 29.7% prej tyre operojnë në industrinë nxjerrese, Prodhimit e shpërndarjes të energjisë, gaz dhe ujë, ndërsa 39% operojnë në industrinë përpunuese. Sipas kategorive profesionale: kategoritë profesionale për të cilat janë Deklaruar mungesa te aftesive të punonjësve ekzistues janë “punonjes te shitjeve dhe të shërbimeve “ (31% e totalit), “punonjës të mirëmbajtjes, dhe punëtorë te makinerive (29% e totalit), dhe“teknikë dhe specialistë ne zbatim"(21%).

10. Aftesitedhezotesite e stafitekzistues Mungesat e aftesive sipas kategorive profesionale ne % te totalit te kompanive qe kane deklaruar te kene te tilla.

11. Rruget e zgjidhjes: • rritja e trajnimit (26%): është një mënyrë e preferuar për të gjitha bizneset, pavarësisht madhësisë së tyre. • “përmirësimi i procedurave të rekrutimit” (25%) : njesoj e preferuar per te gjitha bizneset • “zëvendësimi i stafit” (22%): është përdorur shpesh nga bizneset mikro dhe të vogla me madhësi, e cila është e logjikshme, duke ditur qe ky staf ka nevoje per aftesi themelore. • “zgjidhje brenda kompanise" (19%) : në kompanitë e mesme dhe të mëdha është përdorur si një zgjidhje më e shpeshtë se "zëvendësim stafi".

12. Konkluzion 1 Niveli i bizneseve qe kane deklaruar mangesi ne aftesite e stafit eshte relativisht ne renie duke e krahasuar me studimet e kaluara. Per plotesimin e aftesieve vazhdon te jete shume i rendesishem rritja e trainimit si dhe permiresimi i procedurave te trainimit . Kjo e ben procesin e trainimit si nje nga elementet me te rendesishem me ndikim direkt ne ekujlibrat midis kerkeses dhe ofertes.

13. Rekrutimi(menyrat e rekrutimit) Grafik: Menyrat e rekrutimit sipas preferences se ndermarrjes

14. Rekrutimi(menyrat e rekrutimit) • "të njohurve, të afërmve dhe miqve" dhe “me referenca nga të njohurit" jane kryesisht sektoret e tregtise, sherbimeve dhe ndertimi kryesisht ndermarrjet mikro dhe te vogla. • “Duke përdorur informacionin nga zyrat publike te punësimit”, kryesisht aktivitetet e industrise nxjerrese, energjitikes dhe perpunuese kryesisht biznese te mesme dhe te medha. • Transporti dhe sektori i komunikimit në 39% të rasteve përdor si mënyre më te preferuar për rekrutimet e reja “shpalljet në gazeta, website”, etj, metode e preferuar edhe nga sektori i tregetise, sherbimeve, arsimit dhe shendetesise.

15. Rekrutimi(preferencat ne rekrutim) Sipas grupimeve te kategorive: • “Aftësitë profesionale" (96 % me 88%) dhe "korrektësia/ integriteti" ( 86% me 76%) janë vlerësuar si kritere jashtëzakonisht të rëndësishme për punësim për të dyja kategoritë profesionale. • Mosha, gjinia dhe pamja e jashtme duken të jenë jo-vendimtarë ne rekrutim ( me pak se 20%). • “Organizimi" dhe "aftësitë e komunikimit" kanë një rëndësi relativisht e lartë gjatë procesit të rekrutimit për kategorinë e menaxherëve dhe stafit profesional (mbi 80%), ndërsa "aftësitë e komunikimit" janë të rëndësishme edhe për personelin e kategorive më të ulëta (79%). • Me pak te rendesishme: • gjinia për grupin e parë të kategorive profesionale • gjinia, aftësite ne gjuhë të huaja dhe kompjuter për grupin e dytë e kategorive profesionale.

16. Rekrutimi(preferencat ne rekrutim) Brenda te njejtes kategori: • Rëndësia e të pasurit njohuri në një gjuhë të huaj për menaxherët apo stafine lartë profesional është me e ulet sesa rëndësia e aftësive profesionale dhe shkathtësitë e komunikimit. • Gjithashtu, mesatarisht, rëndësia e përvojës së punës eshte pothuajse e njete me rëndësinë e aftesive profesionale për të dy kategoritë (93% me 84%). • Aftësitë e leximit dhe shkrimit / shkrimit zyrtar duket të jenë mjaft te rëndësishme për menaxherët dhe stafin e lartë profesional, por nuk është pa rëndësi edhe për kategoritë më të ulëta të profesioneve (86% me 44%).

17. Rekrutimi(aftesite e eveshtira per tugjeturtekaplikantet) Aftesite më te vështira për të gjetur, për të dy grupet e kategorive profesionale, rezultojne te jene: • Aftësitë profesionale (37% me 42%) • Eksperienca e punës (27% me 37%). në grupin e menaxherëve,specialisteve të nivelittë lartë, • “kreativiteti” 23% • "aftësia organizative", 22% në grupin e punonjesve dhe stafit të niveleve të ulëta • “aftesia për pune në grup” 28% • “aftesite komunikuese". 20%

18. Rekrutimi(aftesite e eveshtira per tugjeturtekaplikantet) Grafik: preferencat ne rekrutimkrahasuar me mangesit menaxherë,specialistetë nivelittë lartëpunonjesdhestaf të niveleve të ulëta

19. Konkluzion 2 Ky informacion është një burim i rëndësishëm për të vlerësuar se çfarë janë aftësitë qe mungojne aktualisht në tregun e punës, që pengojnë ose zgjasin procedurat e rekrutimit të kompanive. Mbi këtë bazë, mund te planifikohen ndërhyrje të rëndësishme, në të gjitha nivelet e arsimit dhe të ofruesve të trajnimit duke përfshirë edhe ato të fokusuar në trajnimin e të rriturve.

20. Rekrutimi(ndermarrjetqeparashikojnevendete lira pune) Një e katërta e kompanive të anketuara parashikojnë rekrutime të reja për 12 muajt e ardhshëm. • Sipas madhësisë se ndermarrjes:(50% jane biznese "të mëdha"). Bizneset e medha kane më shumë mundësi për të pasur rekrutime të reja,por niveli i rekrutimit ne raport me numrin aktual te te punesuarve parashikohet te jete vetem 5% per keto ndermarrje, ndersa per ndermarrjet mikro ky trend shkon ne 19%. • Sipas aktivitetit ekonomik: parashikimet me te medha i ka industria perpunuese , tregetia, sherbimet dhe transport telekomunikacioni. Kjo vlen dhe per numrin e ndermarrjeve qe parashikojne vende te lira si dhe per numrin e vendeve te lira te parashikuara. Grafik: rekrutimet sipas sektoreve te ekonomise. Të gjitha bizneset që kanë deklaruar më shumë se 50 vende te lira pune janë të vendosura në Tiranë. Ato janë të gjithë të mëdha, me përjashtim të njërit që është aktualisht dhe të mesem në plan të bëhet i madh në 12 muajt e ardhshëm. Gjithë, por një janë biznese të rinj dhe janë duke planifikuar për të rritur investimet e tyre.

21. Rekrutimi(rekrutimet e reja) Numri i vendeve te lira te parashikuara eshte 2455 ose e pergjithesuar ne gjithe popullaten ne studim eshte 25 mije. Me fjalë të tjera në terma absolutë në nivel kombëtar, bizneset mikro priten të gjenerojnë vende të reja pune më shumë se të gjitha bizneset e tjera së bashku. • Sipas vendodhjes: Gjeografikisht, Tirana, Durresi dhe Elbasani do të jenë rajonet që parashikojnë nivel më të lartë të rekrutimeve të reja.

22. Rekrutimi(profesionet e rekrutimevetereja) • Tabele rekrutimet e reja sipas profesioneve.

23. Trainimi(gjate 12 muajvetefundit) 31% e bizneseve te anketuara kanë ofruar trajnime per stafin e tyre gjatë 12 muajve të fundit. • Sipas sektoreve ekonomike : industria përpunuese është industria më aktive në drejtim të ofrimit të trajnimit, si në terma relative dhe absolute. Gjysma e bizneseve të anketuara (49%) që veprojnë në këtë industri kanë deklaruar dispozitë trajnimi për një total prej 663 të punësuarve. • Sipas madhesise se ndermarrjeve: nivelin me te madh te ofrimit te trajnimit sipas madhesise e kane ndermarrjet e medha (72% e totalit te ndermarrjeve te medha te intervistuara) • Sipas vendodhjes: Në terma absolutë, bizneset që operojnë në Tiranë kanë trajnuar numrin më të madh të të punësuarve (4576 persona), e ndjekur nga Fieri (855) dhe Durres (606). Arsyet janë kryesisht të lidhura me përqendrimin e bizneseve në këto rajone, si dhe madhësine e tyre. Numri i te trajnuarve eshte 7296 ose e pergjithesuar ne te gjithe popullaten ne studim eshte 29 354 punonjes. Nga 178 bizneset që deklaruan se kanë mungesë të aftësive për punonjësit e tyre vetëm (97 % ose 54%) prej tyre kanë kryer trajnime të stafit në 12 muajt e fundit.

24. Grafik krahasues nevojat per trajnim me trajnimet e bera sipas profesioneve

25. Trajnimi(karakteristikat e trajnimit) Llojet e trajnimit: • "Për trajnimin në punë", është cituar nga 82% e kompanive si trajnim i përdorur me shpesh dhe si shumë i rëndësishëm për të punësuarit. • Trajnimi formal dhe joformal brenda kompanise eshte cilesuar si i rendesishem nga 64% e kompanive. • Trajnimet jashtë shoqërisë dhe veçanërisht ato jashtë nuk janë konsideruar në mesin e trajnimeve të rëndësishme të organizuara nga kompanitë. Ofruesit e trajnimit: • Punonjes brenda kompanise me eksperinece ofruesit kryesorë të trajnimit per 85% te kompanive te intervistuara. • Trajnerët e kompanive furnitore te teknologjise makinerive dhe materialeve per 21% te kompanive. • Trajnimi i mbuluar nga institucionet publike të trajnimit dhe drejtorët apo qendra, mbetet preference e ulet (vetem per 15% te kompanive).

26. Trajnimi(karakteristikat e trajnimit) Kohezgjatja e trajnimit: • Pothuajse të gjitha llojet e trajnimeve janë shumë të shkurtër, deri në 3 muaj. Kjo per te gjitha llojet e trajnimit si dhe per te dyja kategorite profesionale ku synoi trajnimi. • Shumica e trajnimeve të organizuara jashtë vendit janë deri në një muaj dhe shumë pak trajnimejane organizuar me një kohëzgjatje më të gjatë. Financuesit e trajnimit: • Financimi është pothuajse tërësisht i mbuluar nga vetë bizneset (86%). • Shteti ka finacuar vetem 2% te trajnimit per staf drejtues dhe 3% te trajnimit te punetoreve. Barrierat per trajnim: • Mungesa e fondeve per 45% te kompanive, • Mungesa e kurseve dhe instruktorëve të përshtatshme per 34% te kompanive • Mungesa e motivimit të stafit per 31% te kompanive Për të dyja grupet e profesioneve, trajnim në punë dhe trajnimin formal brenda kompanisë, frekuenca e trajnimit dhe periudha e trajnimit janë mjaft të ngjashme. Situata është e ndryshme për trajnimin jashtë kompanisë ose jashtë vendit, ku menaxherët, profesionale dhe personeli administrativ ka frekuenca 2-3 herë më të lartë se të punësuarit në prodhim.

27. Trajnimi(karakteristikat e trajnimit) • Grafik profesionet ku konsistoi trajnimi

28. Trajnimi(karakteristikat e trajnimit) Panorama e sistemit te trajnimit ne ndermarrje: Sipas aktivitetit ekonomik: mbi mesataren industria perpunuese 31% dhe industria nxjerrese dhe perpunuese minerale energji, gaz dhe uje 27%. Sipas madhesise se ndermarrjes: niveli rritetne 54% per ndermarrjet e medha dhe 34% per te mesmet. Sipas vendodhjes: ne rajonet Durres, Tirane dhe Fier shkon deri ne 24%. Konkuzion: Pavaresisht se ndermarrja eshte ofruesi me i madh i trajnimeve te fuqise punetore, ne shumicen e rasteve keto trajnime behen rastesore pa nje buxhet shtese. Kjo sjell veshtiresi ne matjen dhe çertifikimin e cilesise se tyre.

29. Marredhenia me sistemin e arsimitdheformimitprofesionasidhe me Zyrat e punesimit Sistemi i arsimit dhe formimi profesional: Vetëm 43.2% (të barabartë me 13.3% të numrit të përgjithshëm) i bizneseve të cilat kryejne trajnime për stafin e tyre kanë bashkëpunuar me sistemin e arsimit profesional ose me sistemin e trajnimit profesional. • shkollat profesionale 11.5%, • qendrat e formimit 13.2% • universitetet 8.4%. Zyrat e punesimit: Një përqindje e lartë (73.9%) nga kompanitë që kryejnë trajnime për stafin e tyre ka marrëdhënie me Zyrën e Punësimit. Arsyet kryesore janë: • rekrutimi i stafit të ri (49.5%) • informacioni mbi tregun e punës (41.1%). Theksojme qe kjo eshte vetem per stafin qe ka kryer trajnim. Ndersa per totalin e ndermarrjeve te anketuara marredhenia me zyren e punesimit eshte ne intervalin 28-32% pothuajse ne te gjitha vitet qe eshte kryer studimi.