ISLAMISASI & KESEPADUAN ILMU

1. ISLAMISASI & KESEPADUAN ILMU

2. Definasi • Dalambahasa Arab disebutsebagai “Islamiyyat al-Ma’rifat” • BahasaInggerisdisebutsebagai “ Islamization of Knowledge”. • Dalam Islam, ilmumerupakanperkara yang amatpentingmalahanmenuntutilmudiwajibkansemenjaklahirsehinggakelianglahad. • Ayat al-Quran yang pertama yang diturunkanberkaitandenganilmuiaitusurah al-’Alaqayat 1-5. Menurutajaran Islam, ilmubersifatsejagatdantidakadapemisahanantarailmu-ilmudalam Islam. 

3. Islamisasiilmuinimenjadiperdebatanutamadikalanganparaintelektual Islam semenjaktahun 1970an. • Walaupunadasarjanamuslimmembicarakannyatetapitidaksecarateperincidanmendalammengenaikonsepdankerangkapengislamanilmu. • Umpamanyaseperti Muhammad Iqbal, Prof. Dr. Syed Hussein Nasr, Prof. Dr FazlurRahman, Dr. SyedJaafarSyeikhIdris, Muhammad Abduh5 danSayyid Ahmad Khan.

4. AntaratokohMelayu yang membicarakanperkarainiialah Prof. Dr. Syed Muhammad Naquib al-Attas. • Beliautelahmembuatsatuanalisapentingpengislamanpemikiranpadatahun 1969 ketikamengemukakanteoripengislamankepulauanMelayu-Indonesia. • BeliaumengupasperkarainidalamkaryanyaberjudulPreliminary Statement on a General Theory of Islamization of the Malay-Indonesian Archilelogo. • Beliautelahmemberibeberapahujah yang menyebutkankedatangan Islam telahmerubahwatak, peribadi, pemikiran, akhlaksertapandanganalamorangmelayudaripadabersifattahyul, kepadabersifatilmiahdanfakta.  

5. BeliaumenghuraikanprosessejarahdankebudayaandanIslamisasidikepulauanMelayuinimengalamiprosestigatahap : • TahapPertama: (kira-kira 578-805/1200-1400), • dimanailmuhukumataufiqhmemainkanperanan yang besardalammenafsirkanhukum agama (syariah) dalammenarikorang-orangMelayuke Islam. • Pemelukaninidiakibatkankekuatanimandantidakmestidiikutiolehsuatupengertiantentangimplikasi-implikasirasionalatauintelektual yang terbawasertaolehperpindahan agama tersebut. Tahapinidenganbaikdapatdisebutsebagaitahap “pemelukanjasad”.

6. Tahapkedua: kira-kira (803-1112H/1400-1700M), • Kelanjutandariproses yang dihuraikandalamtahap 1, tetapipadatahapiniperananutamadalammenafsirkan (syariah) telahsampaikeperingkatfalsafahmistikdanmetafizikdanunsur-unsurrasionaldanintelektuallainnyasepertitheologirasional (kalam). • Padatahapini, ilmutasaufdantulisan-tulisanparasufisertaparaahlimutakalliminmemainkanperananpentingdalamusahapemelukanroh.

7. Tahap ketiga : (kira-kira 1112H/ 1700M)  • kelanjutan dari tahap 1 dan tahap 2 yang sebahagian besarnya terhasil. Pada tahap ini harus juga ditunjukkan pengaruh-pengaruh budaya akibat kedatangan Barat. • Apa yang umumnya dikenali sebagai “Pembaratan” adalah digambarkan di sini sebagai pengkalan dari semangat rasionalis, individualis dan internasionalis yang dasar-dasar falsafahnya telah diletakkan lebih dahulu oleh Islam.1 

8. S.M.N. Al-AttasjugaberpendapatbahawabahasaMelayumerupakanbahasapengantarilmu-ilmu agama Islam dikepulauanMelayu. • BahasaMelayutelahdiperbaharuidandiperkayakanistilahdanperkataan Arab sehinggaiaditerimapakaipadaabad 16 dan 17. • PenggunaanbahasaMelayuinitelahmenjadibahasarasmilebihdaripada 100 jutaorangdi Asia Tenggara. 

9. GagasanPengislamanIlmu • Gagasanpengislamanilmu-ilmuinitelahmenimbulkankontroversidikalanganparailmuan Islam padaseparuhabadke 20 M. • Iasemakinbermaknakeranaumat Islam tidakdapatmenyaringilmu-ilmuterutamadaribarat. Timbulnyaaliran-aliranpendidikantradisionaldansekular. • Umat Islam tidakmempunyaikerangkapendidikan Islam yang tulinsertauniversiti Islam. Olehsebab-sebabdemikian, beberapatokohtelahmengutarakangagasanpengislamanilmu

10. Menurut S.M.N. Al-Attas bahawa gagasan pengislaman ilmu merupakan ideanya yang telah dibentangkan di persidangan Pendidikan Islam di Mekah, Arab Saudi pada 31 Mac - 8 April 1977. • Dalam kertas kerjanya beliau telah memperjelaskan mengenai adab, pengislaman ilmu dan konsep universiti Islam. • Ini juga dibuktikan dengan tulisan surat beliau kepada sekretariat Islam di Jeddah pada 15 Mei 1973 yang memintanya memberi pandangan dalam mengenal pasti keperluan umat Islam dan kaedah yang diperlukan oleh dunia Islam.

11. S.M.N. Al-Attasmenyebutkanbahawadilema yang sedangkitahadapipadahariiniadalahdisebabkanoleh : 1.Kekeliruan dankesilapandalamilmu, mewujudkankeadaanbagi :  2.Kehilangan adabdalamlingkunganmasyarakat. Keadaan yang timbuldaripada 3.Muncul pemimpin-pemimpin yang tidakmempunyaikelayakanuntukmengisikepimpinan yang sahbagimasyarakatmuslim, yang tidakmempunyaiakhlakmulia, yang tidakmempunyaitahapintelektualdankerohanian yang diperlukanuntukmengisikepimpinan Islam, yang mengekalkankeadaandalam (1) diatasitukeatashalehwalmasyarakatolehpemimpinsepertimereka yang menguasaidalamsemuabidang. 

12. S.M.N. Al-Attas mengkelaskan ilmu kepada dua jenis . • Jenis ilmu yang pertama itu dianugerahi Allah melalui wahyu kepada manusia dan ini merujuk kepada Kitab suci al-Quran. Kitab Suci al-Quran itu adalah wahyu yang lengkap dan muktamad yang dapat memandu dan menyelamatkan manusia. • Jenis ilmu yang kedua merujuk kepada ilmu tentang sains (ulum) yang lain, dan ia didapati melalui pengalaman, pemerhatian dan penyelidikan; ilmu ini tidak berkaitan, bersifat didaktif dan ia merujuk kepada objek-objek yang bernilai pragmatik

13. PenjelasanPengislamanIlmu • Pengislaman ilmu pengetahuan merupakan salah satu aspek pengislaman pada keseluruhannya. • Proses pengislaman ini bermula dengan proses pengislaman ilmu atau Islamisasi ilmu. • Proses islamisasi dalam bidang yang lain banyak bergantung kepada proses islamisasi ilmu. • Dalam Islam sesuatu yang praktikal tidak dapat dipisahkan dari teori sepertimana tergambar dalam jalinan yang kuat antara Iman dan amal.

14. Perkataan “Pengislaman” nisbah kepada perkataan agama Islam iaitu agama yang telah diletakkan manhaj oleh Allah melalui wahyu. • Ilmu ialah persepsi, konsep, bentuk sesuatu perkara atau benda. Ia juga suatu proses penjelasan, penyataan dan keputusan dalam pembentukan mental. • Pengislaman ilmu bermakna hubungan antara Islam dengan ilmu pengetahuan iaitu hubungan antara “Kitab Wahyu” al-Quran dan al-Sunnah dengan “kitab Wujud” dan ilmu kemanusiaan.

15. Langkah-LangkahPengislamanIlmu. • Al-Faruqi semasa membentangkan kertas kerjanya di Persidangan Islamisasi Ilmu kali Kedua di Islamabad pada 7-9 Rabi’ al-Awwal 1402/ 4-6 Januari 1982 telah mengariskan beberapa langkah yang diperlukan untuk pengislaman Ilmu pengetahuan. Beliau telah menggariskan 12 langkah iaitu : 1. Penguasaan dan Kemahiran Disiplin Ilmu Moden : Penghuraian Kategori.2. Tinjauan Disiplin Ilmu3. Penguasaan Warisan Ilmu Islam : Sebuah Antologi4. Penguasaan Warisan Ilmu Islam : Tahap Analisis

16. 5. Penentuan Penyesuaian Islam yang Khusus terhadap Disiplin-disiplin Ilmu6. Penilaian Kritikal terhadap Disiplin Ilmu Moden : Hakikat Kedudukannya pada Masa Kini. • 7. Penilaian Kritikal terhadap warisan Islam : Tahap perkembangan pada Masa Kini.8. Kajian Masalah Utama Umat Islam9. Kajian Tentang Masalah yang Dihadapi oleh Umat Manusia10. Analisis Kreatif dan Sintesis11. Membentuk semula Disiplin Ilmu Moden ke dalam Rangka Kerja Islam : Buku Teks Universiti.12. Pengagihan Ilmu yang Telah diislamkan.

17. PengislamanIlmu Di Nusantara • Selepas merdeka, negara-negara Islam termasuk Singapura, meneruskan sistem pendidikan moden yang bermula di zaman penjajahan. • Walau bagaimanapun kurikulumnya diorientasikan dan diubahsuaikan selaras dengan hasrat dan semangat rakyat dan negara yang merdeka.

18. Namun demikian falsafah, pandangan semesta dan nilai-nilai sekular yang mendasari ilmu-ilmu tersebut tidak banyak berubah. Pindaan yang ketara dalam kurikulum negara ini ialah kemasukan matapelajaran Pengetahuan Agama Islam. Namun demikian mata pelajaran ini terpisah dari matapelajaran lain, dan ia berada dalam bendungannya sendiri.   • Sementara itu mata pelajaran- mata pelajaran lain juga berada dalam bendungan mereka sendiri. Keadaan ini menimbulkan semacam dualisme dan dikotomi dalam kurikulum pendidikan kebangsaan.

19. Sementara itu juga sistem pendidikan agama berjalan secara berasingan dan mengekalkan kurikulum yang lama. Tanggapan terhadap ilmu-ilmu moden sebagai sekular. • Akibatnya mereka tidak dapat menguasai ilmu moden sekaligus tidak berupaya aktif dalam pembangunan negara. Justeru itu produk sistem ini menjadi semacam terpinggir dari arus pembangunan. • Sistem pendidikan kebangsaan pula didokong oleh kerajaan tetapi mempunyai produk yang berbeza dengan pelajar sistem agama. Produknya masih gagal mempunyai ciri-ciri kesepaduan antara nilai agama dan bukan agama. Keadaan ini mewujudkan dualisme dalam pemikiran dan ia mengekang serta menjejaskan usaha ke arah pembentukan sahsiah diri yang sepadu.2 

20. Pada tahun 1988, Falsafah pendidikan Negara (FPN) yang berteraskan konsep kesepaduan telah diungkapkan secara bertulis. Falsafah Pendidikan Negara berbunyi :“ Pendidikan di Malaysia adalah suatu usaha berterusan ke arah memperkembangkan lagi potensiindividu secara menyeluruh dan bersepadu untuk mewujudkan insan yang seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani berdasarkan kepercayaan dan kepatuhan kepada tuhan.Usaha ini adalah bagi melahirkan rakyat Malaysia yang berilmu pengetahuan, berketrampilan, berakhlak mulia, bertanggungjawab, dan berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberi sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran masyarakat dan negara.”

21. Perpandukan kepada FPN beberapa ciri penting dapat dirumuskan :1. Pendidikan adalah usaha untuk mewujudkan budaya ilmu di mana sekolah merupakan permulaan perjalanan ke arah penerusan pencarian ilmu sehingga ke akhir hayat. 2. Manusia yang hendak dilahirkan oleh sistem pendidikan adalah manusia yang bermoral dan bertaqwa yang percaya dan patuh kepada tuhan. 3. Manusia yang akan muncul daripada sistem pendidikan adalah manusia yang seimbang dan harmonis dari segi emosi, jasmani, rohani dan intelek yang mempunyai ketrampilan dan ilmu pengetahuan yang dapat berpijak di atas kaki sendiri untuk berbakti dan berjasa kepada masyarakat dan negara.

22. Dr. Wan Mohd Zahid telah menghuraikan maksud Konsep Pendidikan Sepadu iaitu merujuk kepada kejadian insan. • Pada hakikatnya insan merupakan kejadian yang sepadu, iaitu gabungan antara rohani dan jasmani. Berasaskan hakikat ini pembangunan insan perlu dilakukan dengan secara sepadu, iaitu meliputi pembangunan rohani, intelek dan jasmani. Ia juga bermaksud kembali kepada fitrah. • Dari perspektif ilmu pula, pendidikan sepadu ini merujuk kepada keperluan manusia untuk mempelajari ilmu agama, ilmu kemanusiaan dan ilmu sains tabi’. • Ketiga-tiga jenis ilmu ini adalah penting untuk membolehkan manusia menjayakan perhubungan yang betul dan harmonis dengan Tuhan Maha Pencipta, manusia lain dan alamnya. Ia juga merujuk kepada prinsip keTuhanan iaitu usaha untuk memupuk dalam pendidikan kesedaran keTuhanan. Prinsip keTuhanan telah dinukilkan dengan jelas dalam FPN.

23. Tujuan asas pendidikan bersepadu adalah untuk membentuk insan yang baik berdasarkan kepercayaan dan kepatuhan kepada tuhan. • Dalam konteks ini, istilah bersepadu bermaksud bersatu, bercantum, bergabung, bertaut, bersebati, bekerjasama, bermuafakat, seia sekata, dan bersama-sama, yang konsepsikan dan direalisasikan dengan berasaskan kepercayaan kepada Tuhan. • Secara kasar, perbincangan tentang konsep bersepadu ini boleh dibuat kepada dua tahap iaitu tahap umum dan tahap khusus. Aspek penting bagi proses kesepaduan pada tahap umum termasuklah kesepaduan fungsi hidup, kesepaduan tanggungjawab, kesepaduan ilmu pengetahuan, kesepaduan amalan pendidikan, kesepaduan disiplin ilmiah dan kesepaduan dimensi perkembangan. • Sementara tahap khusus pula memerlukan kesepaduan matlamat, kesepaduan unsur, kesepaduan proses pembelajaran, kesepaduan jenis pengetahuan, kesepaduan merentasi kurikulum dan kesepaduan isi kandungan.4 

24. Jelas sekali, proses pendidikan sepadu ini merupakan cabang dari proses pengislaman ilmu secara keseluruhannya. Antara langkah yang perlu bagi mencapai matlamat pengislaman Ilmu dalam dasar pendidikan negara ialah : 1. Pembetulan : membetulkan fakta dan konsep yang bertentangan dengan Islam. 2. Orientasi : Memasukkan pandangan, visi dan tafsiran Islam ke dalam disiplin ilmu yang berkaitan. 3. Penyelarasan : Menyelaraskan disiplin-disiplin ilmu yang bukan agama dengan ilmu agama. 4. Kesepaduan : Menyepadukan seluruh ilmu dalam satu acuan atau paradigma yang berteraskan tawhid.