Kontrakty terminowe i opcje na WIG20 - zastosowanie w hedgingu i spekulacji

1. Kontrakty terminowe i opcje na WIG20- zastosowanie w hedgingu i spekulacji Tadeusz Gudaszewski, Wojciech Gudaszewski Wojciech Wasilewski PRMIA Polska Wrocław, 28 stycznia 2004 http://prmia.ae.wroc.pl

2. Agenda • Kontrakty terminowe – przypomnienie • Opcje – przypomnienie • Kontrakty terminowe a opcje – podobieństwa i różnice • Wykorzystanie kontraktów terminowych i opcji w spekulacji i hedgingu

3. KONTRAKTY TERMINOWE-przypomnienie

4. Kontrakty terminowe - przypomnienie Czym jest kontrakt terminowy? Kontrakt terminowy - jest to umowa, w której dwie strony zobowiązują się do zawarcia w ustalonymokresie wprzyszłości transakcjipo ustalonejcenie dotyczącej przyszłej wartości instrumentu bazowego (np. indeksu, akcji, waluty)

5. Kontrakty terminowe - przypomnienie Strony w kontrakcie terminowym Izba rozrachunkowa (gwarantuje rozliczenia) Kupujący (pozycja długa) Sprzedający (pozycja krótka) symetria zobowiązań

6. Kontrakty terminowe - przypomnienie Pozycje inwestora na rynku futures Otwarcie pozycji: • kupno kontraktu terminowego (pozycja długa) • sprzedaż kontraktu terminowego (pozycja krótka) Zamknięcie pozycji: • przyjęcie pozycji odwrotnej na tej samej serii kontraktu

7. Kontrakty terminowe - przypomnienie Pozycja długa w kontrakcie futures • inwestor zarabia na wzroście instrumentu podstawowego • inwestor traci na spadku instrumentu podstawowego Liniowy profil wypłaty! zysk strata instrument podstawowy (np. WIG20)

8. Kontrakty terminowe - przypomnienie Pozycja krótka w kontrakcie futures • inwestor zarabia na spadku instrumentu podstawowego • inwestor traci na wzroście instrumentu podstawowego Liniowy profil wypłaty! zysk Instrument podstawowy (np. WIG20) strata

9. Kontrakty terminowe - przypomnienie Cechy kontraktów futures • miejsce występowania – rynek giełdowy (ryzyko w kontrakcie w większości przejmuje giełda) • instrument standaryzowany • zależność ceny kontraktu od ceny instrumentu podstawowego • możliwość zamknięcia pozycji w dowolnym momencie lub przytrzymania kontraktu do czasu wygaśnięcia • depozyty zabezpieczające • marking-to-market (codzienne rozliczanie pieniężne) • dzienny limit zmian cen

10. OPCJE-przypomnienie

11. Opcje - przypomnienie Czym jest opcja? Opcja jest to instrument dający nabywcy prawo do: • kupna (opcja call)lubsprzedaży (opcja put) • w przyszłym,określonym z góry, terminie • po określonej z górycenie wykonania • instrumentu podstawowegodla tej opcji (np. akcji, indeksu, waluty, towaru)

12. Opcje - przypomnienie Czym jest opcja? • Nabywca opcji za swoje prawo płaci sprzedawcy opcji (wystawcy) premię opcyjną (cenę opcji) • W zamian za premię wystawca przyjmuje zobowiązanie do: • sprzedaży instrumentu podstawowego (w przypadku opcji call) • kupna instrumentu podstawowego (w przypadku opcji sprzedaży) na żądanie posiadacza opcji

13. Opcje - przypomnienie Rozliczenie opcji Rozliczenie wykonania opcji może następować przez: • dostawę instrumentu podstawowego lub • rozliczenie różnicy między ceną instrumentu podstawowego (cena rozliczeniowa) a ceną wykonania; wypłatę kwoty rozliczenia • Instrumentem podstawowym w opcjach na WIG20 jest indeks WIG20 • Opcje na indeks rozliczane są pieniężnie

14. Opcje - przypomnienie Opcje na WIG20 • Opcje na GPW są opcjami typu europejskiego (mogą być wyłącznie wykonane w dniu wygaśnięcia) • Wykonanie w dniu wygaśnięcia jest automatyczne

15. Opcje - przypomnienie Opcje na WIG20 • Opcje są przedmiotem obrotu giełdowego, więc można zamknąć swoją pozycję w dowolnym dniu do dnia wygaśnięcia włącznie poprzez zawarcie transakcji przeciwstawnej, tzn: • wystawienie opcji tej samej serii, gdy wcześniej opcja została nabyta • nabycie opcji tej samej serii, gdy wcześniej opcja została wystawiona

16. Opcje - przypomnienie Premia opcyjna • cena jaką musi zapłacić nabywca opcji jej wystawcy w zamian za prawo, które posiada w wyniku nabycia opcji • stanowi wynagrodzenie wystawcy za przyjęcie na siebie zobowiązania PREMIA OPCYJNA STANOWI: • maksymalny możliwy zysk wystawcy opcji • maksymalną możliwą stratę nabywcy opcji

17. Opcje - przypomnienie Premia opcyjna • Indeks WIG20 podawany jest w punktach, więc notowanie opcji również odbywa się w punktach. • Premia opcyjna jest ceną opcji wyrażoną w złotych. Cena opcji (premia opcyjna) = Kurs Opcji * 10 zł (mnożnik) np. • kurs opcji = 18 pkt. • cena opcji na GPW = 180 zł (tyle płaci nabywca za opcję z kursem 18 pkt.)

18. Wystawca (strona krótka) Wystawcą może być również każdy inwestor Wystawca musi wnieść depozyt zabezpieczający Wystawca nie wie ile może najwięcej stracić, zna tylko swój maksymalny zysk Opcje - przypomnienie Strony w kontrakcie opcyjnym • Nabywca (strona długa) • Nabywcą może być każdy inwestor • Nabywca nie musi wnosić depozytu zabezpieczającego • Nabywca z góry wie ile może najwięcej stracić

19. Opcje - przypomnienie Pozycje w kontrakcie opcyjnym Inwestorzy mają do dyspozycji cztery rodzaje pozycji na rynku opcji: • Nabycie opcji call • Wystawienie opcji call • Nabycie opcji put • Wystawienie opcji put Wystawianie opcji jest bardziej ryzykowne!

20. Opcje - przypomnienie Prawa i obowiązki stron transakcji OPCJA CALL OPCJA PUT NABYWCA Prawo do kupna Prawo do sprzedaży Zobowiązanie do sprzedaży Zobowiązanie do kupna WYSTAWCA ASYMETRIA ZOBOWIĄZAŃ!

21. Opcje - przypomnienie Nabywca opcji call • nabywca opcji call wykonuje opcję tylko wtedy gdy w dniu wygaśnięcia: • otrzymuje wtedy od wystawcy opcji call sumę pieniężną równą: wartość WIG20 > kurs wykonania opcji S>X wartość WIG20 – kurs wykonania opcji S-X

22. Opcje - przypomnienie Nabywca opcji call Nabywca opcji CALL zarabia na wzroście indeksu WIG20

23. Opcje - przypomnienie Nabycie opcji call dochód dla nabywcy opcji call Nieliniowy profil wypłaty! zysk + X X+P 0 S - strata Oznaczenia: X – kurs wykonania opcji P – premia opcyjna S – wartość indeksu WIG20 -P

24. Opcje - przypomnienie Przykład opcji call DZIŚ • Wartość indeksu WIG20 – 1750 pkt. • Inwestor nabywa opcję call na indeks WIG20 z kursem wykonania 1800 pkt. Kurs opcji – 60 pkt. Inwestor płaci premię w wysokości 600 zł. DZIEŃ WYGAŚNIĘCIA 1) Wartość indeksu WIG20 – 1900 pkt. Nabywca opcji call wykonuje opcję. Otrzymuje od wystawcy: S-X = (1900 pkt– 1800 pkt)*10zł = 1000 zł. Zwrot z inwestycji w opcję = (1000-600)/600 = 66,6% Tymczasem indeks WIG20 wzrósł zaledwie o 8,5% 2) Gdyby w dniu wygaśnięcia wartość indeksu WIG20 znalazła się poniżej 1800 pkt. (tj. poniżej kursu wykonania opcji), np.. 1795 pkt. , wtedy nabywca nie wykonałby opcji. Zwrot z inwestycji w opcję = -100% Nabywca traci premię (czyli całość zainwestowanego kapitału) Wystawca zatrzymuje premię i nie musi nic płacić nabywcy

25. Opcje - przypomnienie Wystawca opcji call • jeśli nabywca opcji call w dniu wygaśnięcia zdecyduje się wykonać opcję, to wystawca wypłaci nabywcy kwotę pieniężną równą: • jeśli nabywca nie wykona opcji wystawca nic nabywcy nie płaci wartość WIG20 – kurs wykonania opcji S-X

26. Opcje - przypomnienie Wystawca opcji call Wystawca opcji CALL zarabia jeśli indeks WIG20 nie wzrasta

27. Opcje - przypomnienie Wystawienie opcji call dochód dla wystawcy opcji call Nieliniowy profil wypłaty! P + zysk X X+P 0 S - strata Oznaczenia: X – kurs wykonania opcji; P – premia opcyjna S – wartość indeksu WIG20

28. Opcje - przypomnienie Właściwości opcji call • Maksymalna strata jaką może ponieść nabywca opcji call jest równa premii zapłaconej za opcję • Próg rentowności (breakeven point) zarówno dla kupującego i wystawiającego opcję call jest równy sumie ceny wykonania i premii za opcję • Potencjalny zysk dla nabywcy opcji call jest nieograniczony • Potencjalna strata dla wystawiającego opcję call jest nieograniczona • Posiadacz opcji call wykona ją, jeśli cena instrumentu podstawowego przekroczy cenę wykonania • Największy zysk dla wystawiającego opcję call jest równy premii za opcję • Suma zysków nabywcy i wystawiającego opcję call jest zawsze równa zero

29. Opcje - przypomnienie Nabywca opcji put • nabywca opcji put wykonuje opcję tylko wtedy gdy w dniu wygaśnięcia: • otrzymuje wtedy od wystawcy opcji call sumę pieniężną równą: kurs wykonania opcji > wartość WIG20 X>S kurs wykonania opcji - wartość WIG20 X-S

30. Opcje - przypomnienie Nabywca opcji put Nabywca opcji PUT zarabia na spadku indeksu WIG20

31. Opcje - przypomnienie Nabycie opcji put dochód dla nabywcy opcji put Nieliniowy profil wypłaty! + zysk X-P X 0 S - strata -P Oznaczenia: X – kurs wykonania opcji; P – premia opcyjna S – wartość indeksu WIG20

32. Opcje - przypomnienie Wystawca opcji put • jeśli nabywca opcji put w dniu wygaśnięcia zdecyduje się wykonać opcję, to wystawca wypłaci nabywcy kwotę pieniężną równą: • jeśli nabywca nie wykona opcji wystawca nic nabywcy nie płaci kurs wykonania opcji - wartość WIG20 X-S

33. Opcje - przypomnienie Wystawca opcji put Wystawca opcji PUT zarabia jeśli indeks WIG20 nie spada

34. Opcje - przypomnienie Wystawienie opcji put dochód dla wystawcy opcji put Nieliniowy profil wypłaty! P + zysk X-P X 0 S - strata Oznaczenia: X – kurs wykonania opcji P – premia opcyjna S – wartość indeksu WIG20

35. Opcje - przypomnienie Właściwości opcji put • Maksymalna strata jaką może ponieść nabywca opcji put jest równa premii zapłaconej za opcję • Próg rentowności (breakeven point) zarówno dla kupującego i wystawiającego opcję put jest równy różnicy ceny wykonania i premii za opcję • Maksymalny możliwy zysk zarówno dla posiadacza opcji put jak i jej wystawcy jest ograniczony • Posiadacz opcji put wykona ją, jeśli cena instrumentu podstawowego będzie niższa niż cena wykonania • Największy zysk dla wystawiającego opcję put jest równy premii za opcję • Suma zysków nabywcy i wystawiającego opcję put jest zawsze równa zero

36. Opcje - przypomnienie Opcje na WIG20 • instrumentem podstawowym - WIG20 • asymetria ryzyka • płynność obrotu • standaryzacja • bezpieczeństwo obrotu • marking to market • niskie koszty transakcyjne • rozliczenie pieniężne • praktycznie pozbawione ryzyka kredytowego

37. KONTRAKTY TERMINOWE A OPCJE- podobieństwa i różnice

38. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice • W kontrakcie terminowym występuje symetriazobowiązań • strona krótka (sprzedający) ma zobowiązanie • również strona długa (kupujący) ma zobowiązanie • W opcji występuje asymetria zobowiązań • strona krótka (wystawca) ma zobowiązanie • natomiast strona długa (nabywca) ma prawo

39. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice • W kontraktach terminowych (zarówno dla strony długiej jak i strony krótkiej) straty mogą przekroczyć kwotę zainwestowanego kapitału (wysokość depozytu) • W przypadku opcji tylko wystawca (strona krótka) może stracić więcej niż zainwestował (wysokość depozytu) • Maksymalna strata jaką może ponieść nabywca opcji (długa strony) to wielkość zainwestowanego kapitału (wielkość premii opcyjnej)

40. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice • W przypadku kontraktów terminowych depozyty zabezpieczające wnoszą: • strona krótka (sprzedający) • strona długa (kupujący) • W przypadku opcji depozyty zabezpieczające wnosi jedynie: • strona krótka (wystawca)

41. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice • zarówno kontrakty terminowe (pozycje długie i krótkie) jak i opcje (pozycje krótkie) podlegają procesowi MARKING-TO-MARKET. • Marking-to-market - codzienne dopisywanie zysków i odpisywanie strat na rachunku depozytowym, wynikających ze zmiany ceny kontraktu terminowego lub opcji

42. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice Marking-to-market Kontrakty futures Opcje zyski i straty dopisywane są na zamknięcie sesji rozliczenie pieniężne w dniu wykonania opcji wylicza się w stosunku do ostatecznej ceny rozliczeniowej

43. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice • Obliczanie zysków i strat na zamknięcie na przykładzie kontraktu Futures na WIG20

44. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice • Inwestor nabył kontrakt terminowy (pozycja długa) na WIG20 po kursie 1450 pkt Inwestor zobowiązany jest uzupełnić depozyt do wysokości min. 1174,5 zł

45. Kontrakty terminowe a opcje Podobieństwa i różnice • Dzienne zmiany kursów kontraktów terminowych podlegają ograniczeniom • W przypadku opcji nie obowiązują ograniczenia wahań kursów

46. SPEKULACJA-przykłady

47. Spekulacja na kontraktach terminowych • Spekulacja polega na przejęciu ryzyka od zabezpieczających się • Spekulanci zajmują pozycję w oczekiwaniu, iż w przyszłości ceny kontraktów zmienią się w sposób zapewniający im zysk

48. Spekulacja na kontraktach terminowych • Spekulacja wiąże się z oczekiwaniem ponadprzeciętnych dochodów przy ponoszeniu ponadprzeciętnego ryzyka (efekt tzw. DŹWIGNI FINANSOWEJ) • Przy stosunkowo niskich nakładach własnych kapitału (tylko depozyt zabezpieczający) możliwe jest osiągnięcie zwielokrotnionych zysków i poniesienie olbrzymich strat

49. Spekulacja na kontraktach terminowych Dla każdego kontraktu terminowego dźwignia finansowa jest stała (zależy wyłącznie od wysokości depozytu zabezpieczającego) 100% df = DZ (%) Np. dla kontraktu na WIG20 - Dz=6.7%, więc dźwignia df=14.9 x

50. Spekulacja na kontraktach terminowych Przykład. • Indeks WIG20 wzrósł o 2.5% podczas jednej sesji. • Zajmując długą pozycję w kontrakcie futures na WIG20 można było osiągnąć stopę zwrotu równą 2.5% * 14.9x = 37.25%