Ligj ë rata IV

1. LigjërataIV SISTEMET E PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE NË PRODHIMTARI 14.11.2007

2. SISTEMET E PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE NË PRODHIMTARI Në këtë ligjëratë do të njiheni me: • Nocionin e përllogaritjes së shpenzimeve në prodhimtari • Ndërlidhjen në mes të përllogaritjes së shpenzimeve dhe përllogaritjes financiare • Përllogaritja e tërësishme dhe përllogaritja e pjesërishme e shpenzimeve dhe dallimet në mes tyre • Përllogaritjen e shpenzimeve që diktojnë procesin e prodhimit • Sistemet dhe metodat e përllogaritjes së shpenzimeve: përllogaritja sipas shpenzimeve absorbuese, variabile, diferenciale, oportune, margjinale, etj. • Analizën rezultateve – sqarimi i shmangieve

3. OBJEKTI I STUDIMIT TË PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE Në literaturën ekonomike, nocioni i shpenzimeve shfrytëzohet në dy kuptime dhe atë: • Të shpenzimit të parasë për blerjen e aseteve të cilat nuk është thënë të shpenzohen brenda një përiudhe • Të vlerës së mjeteve të harxhuara për prodhimin e ndonjë produkti apo shërbimi

4. …OBJEKTI I STUDIMIT TË PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE • Te përllogaritja e shpenzimeve, nocioni i shpenzimeve përdoret për të shënuar shitjen e produkteve dhe shërbimeve me qëllim të sigurimit të vlerave më të mëdha • Përllogaritja e shpenzimeve si tërësi e parimeve, metodave dhe procedurave, shpesh quhet edhe përllogaritje e repartit apo kontabilitet analitik i shpenzimeve dhe rezultatit

5. NDËRLIDHJA NË MES PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE DHE PËRLLOGARITJES FINANCIARE Përllogaritja e shpenzimeve paraqet fazën fillestare dhe kryesore të kontabilitetit menaxherial. Është fjala për një pjesë të kontabilitetit e cila dallon nga kontabiliteti financiar para së gjithash: • Sepse është e orientuar në mënyrë interne • Sepse objektin e përllogaritjes e përbëjnë rrjedhat vlerore përkatësisht të mallit e jo rrjedhat monetare • Sepse kjo është përllogaritje analitike, e orientuar në reparte, funksione, vende të shpenzimeve e jo në ndërmarrje në tërësi

6. …NDËRLIDHJA NË MES PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE DHE PËRLLOGARITJES FINANCIARE Përmbajtën e përllogaritjes së shpenzimeve e përbëjnëkëto fusha: • Përllogaritja e shpenzimeve sipas llojeve • Përllogaritja e shpenzimeve sipas bartësve • Përllogaritja e shpenzimeve sipas vendeve • Përllogaritja analitike afatshkurtër e suksesit

7. PËRLLOGARITJA E TËRËSISHME DHE PËRLLOGARITJA E PJESËRISHME Sistemet e përllogaritjes së shpenzimeve mund të dallohen sipas: • KRITERIT KOHOR • KRITERIT TË PËRFSHIRJES SË SHPENZIMEVE

8. …PËRLLOGARITJA E TËRËSISHME DHE PËRLLOGARITJA E PJESËRISHME SIPAS KRITERIT KOHOR DALLOJMË: • Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve faktike • Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve normale • Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve standarde • Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve normative (i përafërt me atë sipas shpenzimeve standarde) • Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve variabile

9. …PËRLLOGARITJA E TËRËSISHME DHE PËRLLOGARITJA E PJESËRISHME SIPAS KRITERIT TË PËRFSHIRJES SË SHPENZIMEVE: • Sistemi i përllogaritje sipas shpenzimeve të plota (absorbuese) • Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve të pjesshme

10. PËRLLOGARITJA E SHPENZIMEVE TË FAKTORËVE QË NDIKOJNË NË PROCESIN E PRODHIMIT Procesi i prodhimit është i kushtëzuar nga shpenzimet e faktorëve në radhë të parë: • të kostove variabile (materialit, punës, energjisë elektrike, lëndëve djegëse, etj.), si dhe • të kostove fikse (zhvlerësimit, drejtorisë dhe administratës, financimit, etj.)

11. …PËRLLOGARITJA E SHPENZIMEVE TË FAKTORËVE QË NDIKOJNË NË PROCESIN E PRODHIMIT Ndarja më e përshtatshme me qëllim të përllogaritjes më të lehtë të shpenzimeve, është ndarja në: • Kostot e materialit • Kostot e punës • Kostot e aseteve fikse • Kostot e shërbimeve

12. RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT • Kostot e materialit paraqesin llojin më të rëndësishëm të kostove te ndërmarrjet prodhuese • Ato paraqesin shprehjen vlerore të harxhimit të materialit për përpunim, materialit tjetër ndihmës si dhe të lëndës djegëse, energjisë dhe përbërësve të ngjashëm

13. …RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT JANË DISA METODA QË PËRDOREN ME QËLLIM TË PËRCAKTIMIT TË KOMPONENTËS SASIORE TË KOSTOVE TË MATERIALIT: • Metoda e përcaktimit indirekt të harxhimit të materialit • Metoda e përfshirjes direkte të sasisë së materialit apo metoda e përfshirjes së rregullt të harxhimeve të materialit

14. …RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT • METODA E PËRCAKTIMIT INDIREKT TË HARXHIMIT TË MATERIALIT: • Metoda e barazimit të harxhimeve me hyrjen (furnizimin) e materialit apo siç quhet ndryshe metoda e hyrjes • Metoda e inventarizimit (regjistrimit) • Metoda e përcaktimit prapavajtës të harxhimeve të materialit

15. …RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT 2. METODA E PËRFSHIRJES DIREKTE TË SASISË SË MATERIALIT APO METODA E PËRFSHIRJES SË RREGULLT TË HARXHIMEVE TË MATERIALIT • Metodat e çmimeve reale furnizuese • FIFO metoda • LIFO metoda • Metoda e çmimit mesatar • Metoda e çmimeve të niveluara • Metoda e çmimeve të planifikuara furnizuese

16. RRJEDHA FIZIKE E PROCESIT TË PRODHIMIT Mbeturinat e materialeve metalike Departamenti i shkrirjes Departamenti i derdhjes

17. Tek produktet e gatshme Rrjedha fizike e procesit të prodhimit Linja Zinxhir Mbeturinat e materialeve metalike (lënda e parë) Metali i shkrirë i transferuar nga “Shkrirja” Departamenti i shkrirjes Departamenti i derdhjes

18. MD RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Blerjet e materialit direkt dhe indirekt MD Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme KMSH Materiali Direkt i shfrytëzuar në prodhim MD Puna në Proces PP

19. …RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Blerja e materialit direkt dhe indirekt MD MD PD Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme Kosto aktuale e shkaktuar KMSH Puna Direkte e shfrytëzuar në prodhim PD

20. Kosto aktuale e shkaktuar Kosto aktuale e shkaktuar …RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Materialet e blera direkte dhe indirekte MD MD MI PD Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme KMSH Materialet Indirekte të shfrytëzuara në prodhim MI

21. KIA Kosto aktuale e shkaktuar …RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Materialet e blera direkte dhe indirekte MD MD MI PD Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme KIA Kosto aktuale e shkaktuar KMSH Kosto Indirekte e Aplikuar KIA

22. TB Kosto aktuale e shkaktuar …RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Materialet e blera direkte dhe indirekte MD MD Tj MI PD KIA Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme KIA Kosto aktuale e shkaktuar KMSH Kosto e Transferuar Jashtë/Transferuar Brenda TJ/TB

23. KIA Kosto aktuale e shkaktuar …RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Materialet e blera direkte dhe indirekte MD MD TJ TB MI PD PD KIA Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme KIA KIA Kosto aktuale e shkaktuar KMSH Puna Direkte e Shfrytëzuar në Prodhim PD Kosto indirekte e aplikuar KIA

24. TB Kosto aktuale e shkaktuar …RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Materialet e blera direkte dhe indirekte MD MD TJ TB TJ MI PD PD KIA KIA Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme KIA KIA Kosto aktuale e shkaktuar KMSH Kosto e transferuar jashtë/ transferuar brenda TJ/TB

25. Kosto aktuale e shkaktuar KMSH …RRJEDHA E KOSTOS PËR PROCESIN E PRODHIMIT PP – Derdhja Materialet PP – Shkrirja Materialet e blera direkte dhe indirekte MD MD TJ TB TJ MI PD PD KIA KIA Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja Produktet e gatshme KIA KIA TB KMSH Kosto aktuale e shkaktuar KMSH Kosto e Mallit të Shitur KMSH

26. Fleta e kostos së punës në Dept. A dhe Dept. B METODA E BARAZIMIT TË HARXHIMEVE ME HYRJEN (FURNIZIMIN) E MATERIALIT Materiali direkt Puna direkte Shpenzimet indirekte

27. Fleta e kostos së punës në Dept. A dhe Dept. B …METODA E BARAZIMIT TË HARXHIMEVE ME HYRJEN (FURNIZIMIN) E MATERIALIT Materiali direkt Puna direkte Produktet e gatshme Shpenzime indirekte

28. METODA E INVENTARIZIMIT Në bazë të regjistrimit të rezervave të materialit: MATERIALI FILLESTAR + BLERJET GJATË PERIUDHËS - MATERIALI PËRFUNDIMTAR = MATERIALI I HARXHUAR GJATË përIUDHËS

29. METODA E PËRCAKTIMIT PRAPAVAJTËS TË HARXHIMEVE TË MATERIALIT Kryhet me ndihmën e ndërmjetësimit të prodhimtarisë së realizuar, përkatësisht të sasisë së gjysmëprodukteve dhe produkteve të gatshme të prodhuara gjatë asaj përiudhe përllogaritëse: Sasia e realizuar e gjysmëprodukteve dhe produktit të gatshëm x Normativi i materialit për njësi të produktit apo gjysmëprodukteve = Sasia e harxhuar e materialit

30. METODA E ÇMIMEVE REALE FURNIZUESE Gjendja fillestare e materialit + Sasia e furnizuar e materiali - Sasia e harxhuar (dalja) = Gjendja përfundimtare e materialit

31. …METODA E ÇMIMEVE REALE FURNIZUESE • Çmimi i faturës • Lejimet nga ana e furnizuesit (rabati, lejime tjera) • Neto çmimi i faturës (2 - 1) • Shpenzimet varëse të furnizimit (ndërmjetësimi, provizioni, transporti, sigurimi, dogana, etj.) • Çmimi furnizues (3 + 4)

32. Metoda FIFO (first-in, first out)

33. Metoda FIFO (first-in, first out) • Të kalkulohet vlera e njësive prej 3.940 copë të transferuara në produkte të gatshme si dhe vlera e rezervave sipas metodës FIFO. • Të dhënat vijuese kanë të bëjnë me procesin 1 për periudhën e dytë përllogaritëse, me ç’rast në fillim të kësaj periudhe kanë qenë 550 njësi pjesërisht të kompletuara të cilat kanë pasur vlerat vijuese:

34. HAPI 2: KALKULONI VLERËN E NJËSIVE TË TRANSFERUARA 500 njësi fillestare me kosto vijuese:

35. ...HAPI 2: KALKULONI VLERËN E NJËSIVE TË TRANSFERUARA Gjatë përiudhës sasia prej 3.950 njësive është transferuar nga procesi 1 me vlerë prej 39.560 € si dhe me kostot vijuese: Materiali i prezantuar 22.500 € Puna 18.950 € Kosto tjera 15.990 €

36. ...HAPI 2: KALKULONI VLERËN E NJËSIVE TË TRANSFERUARA Në fund të përiudhës, rezervat përfundimtare prej 560 njësive me shkallë vijuese të kompletimit: Materiali hyrës 100 % i kompletuar Materiali i prezantuar 50 % i kompletuar Puna 45 % e kompletuar Kosto tjera 40 % të kompletuara

37. ...HAPI 3: KALKULONI NJËSITË EFEKTIVE SIPAS FIFO METODËS Kalkulimi i njësive efektive dhe shpenzimet për njësi:

38. ...HAPI 3: KALKULONI NJËSITË EFEKTIVE SIPAS FIFO METODËS Vlera e rezervave përfundimtare: Materiali hyrës = 100 % i kompletuar = 560 * 10,015 = 5.608 € Mat. i prezantuar = 50 % i kompletuar = 560 * 5,703 = 1.597 € Puna = 45 % e kompletuar = 560 * 4.690 = 1.632 € Kostot tjera = 40 % të kompletuar = 560 * 4.054 = 908 € GJITHSEJ: 9.745 €

39. PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PAGAVE TË PRODHIMIT Është kompetencë e shërbimit të pagave i cili: • Mbledh, azhuron dhe përgatit të dhënat mbi çmimin e punës, tatimet dhe kontributet • Mbledh, klasifikon dhe përgatit të dhënat mbi kohën efektive, sasinë e punuar, kohën e pranuar, etj. • Përgatit dokumentacionin për pagesën e pagave • Përllogarit pagat për secilin të punësuar • Kontrollon pagesën e pagave • Udhëheq evidencën analitike mbi pagat e realizuara, etj.

40. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PAGAVE TË PRODHIMIT Sistemi bazë dhe më i thjeshtë i përllogaritjes së shpenzimeve të pagave – sistemi i shprehur në orë puneqë si bazë merr javën 40 orësh të punës

41. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PAGAVE TË PRODHIMIT Shembull: Java 14 Urdhëresa nr. 58017 Orë pune në javë 40

42. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PAGAVE TË PRODHIMIT Produktet: 300 njësi të produktit A (koha për prodhimin e një njësie 1,8 min.) 150 njësi të produktit B (koha për prodhimin e një njësie 1,5 min.) 100 njësi të produktit C (koha për prodhimin e një njësie 2,2 min.) Shkalla e punës së paguar: 0,10 € për min.

43. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PAGAVE TË PRODHIMIT Prodhimi i përgjithshëm = (300 * 1,8) + (150 * 1,5) + ( 100 * 2,2) = 985 min. kohë e paguar = 985 * 0,10 € = 98,50 € d.m.th, gjithsej pagesa = 98,50 €

44. PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË ASETEVE FIKSE Zhvlerësimi i aseteve fikse • Zhvlerësimi kohor – metoda lineare e zhvlerësimit • Zhvlerësimi funksional – niset nga sasia e produkteve që mund të jep aseti fiks me rastin e përdorimit dhe mirëmbajtjes normale • Zhvlerësimi i kombinuar – parimi i punës së kësaj metode qëndron në atë se me rastin e shfrytëzimit normal apo mbi normale të aseteve fikse aplikohet zhvlerësimi funksional, ndërsa në rast se ai bie, shfrytëzohet zhvlerësimi kohor

45. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË ASETEVE FIKSE • Metoda proporcionale apo metoda e shlyerjes lineare • Metoda degresive apo metoda e shkallëve rënëse • Metoda progresive apo metoda e shkallëve rritëse • Metoda funksionale e zhvlerësimit apo shkallëve amortizuese në përputhje me efektet përiodike

46. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË ASETEVE FIKSE Zhvlerësimi mund të kalkulohet në çmimin kushtues të produkteve përkatësisht shërbimeve si: • Shpenzim individual – vetëm atëherë kur dihet saktë se cila pjesë lidhet për bartësin e caktuar të shpenzimeve • Shpenzim i përgjithshëm – kur shpërndarja në bartës bëhet sipas një çelësi të caktuar

47. A dëshironi të shihni regjistrimet në ditar?

48. PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PROCESIT TË PRODHIMIT Regjistrimet tipike kontabël Të shohim regjistrimet kontabël për sistemin e kostos së procesit të prodhimit. Ne do t’i heqim numrat ashtu që të përqendrohemi në konceptin

49. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PROCESIT TË PRODHIMIT(Regjistrimet tipike kontabël)

50. ...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PROCESIT TË PRODHIMIT(Regjistrimet tipike kontabël)