Sigara Ana ve Yan Duman İçerikleri Doç.Dr. Celal Karlıkaya

1. Sigara Ana ve Yan Duman İçerikleriDoç.Dr. Celal Karlıkaya

2. Sunum Amacı • Geleceğin tütün kontrol uzmanlarına, sigaranın, neden dikenli tel olduğunu, dikenli telden çok daha fazlası olduğunu anlatmak.

3. Öğrenim Hedefleri • Bu oturumun sonunda, katılımcılar sigaranın komponentlerini, bunların bulunma nedenlerini (doğal, manuplatif) ve bu bilgilerin tütün kontrolündeki yerini tanımlayabilmelidirler.

4. 5,625 0.6 2,634 0.3 Seçilmiş risk faktörlerine küresel hastalık ve yaralanma yükü, 1990(x1000) 1 Years of life lost SOURCE: Authors’ estimates are based on data and information contained in individual chapters of Volume IX of the Global Burden of Disease and Injury Series

5. Sigara dumanı, 2000’i zehir, 4000 çeşit kimyasal madde içermektedir;

6. "Biz bu boku içmeyiz, sadece satarız. Bunu içme hakkı ve özgürlüğünü gençlere, zencilere, aptal ve fakirlere bırakırız." • Sigara şirketi yöneticisi - PM www.pmdocs.com

7. Sigara • Tütün • Kağıt • Filtre kısımları • Katkılar • Ayrıca olasılıkla kalıntılar: • Pestisid • Fertilizer (gübre) • Fumigants (buharla dezenfekte eden ajanlar) • Fabrikasyon sırasında işlem ajanları ASH sources of information Updated February 2001

8. Kurutulmuş tütün • Büyük oranda karbohidratlar ve proteinlerden oluşur. • Alkaloidler: %0.5-5 >> %95’i nikotin • Terpenler: %0.1-3 • Polifenoller: %0.1-2.5 • Karboksilik asitler: %0.1-0.7 • Alkanlar: %0.1-0.4 • Alkali nitratlar: %0.01-5 • Aromatik hidrokarbonlar • Aldehidler • Ketonlar • Aminler • Nitriller • N- ve O- heterosiklik bileşiklikler, • Pestisidler • 30’dan fazla metalik bileşik US. Surgeon General, 1989

9. Ölçüm Laboratuarı http://www.labstat.com/services.htm#mainstream

10. Sigara Dumanı • Binlerce kimyasal maddeden oluşan bir kokteyl: katran, CO gibi çeşitli gazlar, uçucu maddeler, nikotin • Karışım sürekli değişmektedir: • Duman yaşlanmaktadır • Dumandaki kimyasallar ve her seferinde çevredeki farklı atmosfer arasında UV etkisi ile değişik kimyasal reaksiyonlar oluşur.

11. Ana Duman • “Ana akım duman” yanan bir sigaranın içici kişi tarafından inhale edilmesi sırasında ağız kısmından çıkan kompleks duman karışımıdır.

12. 4000 Çeşit Kimyasal Madde

13. Soru • Sigara dumanında 4000’den fazla kimyasal madde vardır. Bunlardan vücutta hiçbir etkisi olmayan –inert- biyolojik inaktif- madde hangisidir? • Katran • CO • Vinil-klorid • Benzo(a)pyren • NNK • PAH • 210Po • 210Pb • .. • .. • ..

14. The International Agency for Research on Cancer (IARC) sigara dumanını Grup 1 (insan için) karsinojen olarak kabul etti (IARC, 1985). • Ayrıca IARC ana akım dumanda (AAD) bulunan birçok maddeyi de karsinojen olarak sınıflandırmıştır: • 11 IARC Grup 1(Smith et al., 1997), • 9 Grup 2A (olası insan kanseri) (Smith et al., 2000) • 48 Grup 2B (insan karsinojen olabilir) (possible human). • Smith CJ ve ark. 2003’te IARC’nin 61 olarak bildirdiği insan karsinojeni sayısını 81’e yükseltmiştir (3).

15. Ana Duman • Kaç Madde Var? • “Sıklıkla sigara dumanında 4000 madde var denmektedir.” Ancak bu şekildeki rakamlar kolaylıkla yanlış anlaşılabilmektedir. Kaç madde olduğu dumanın nerede ve ne zaman alındığına, laboratuarın kalitesine ve çalışma yılına vs. bağlıdır. Bu otomobil eksozu, şenlik ateşi-havai fişek vs., hatta çevre havası için de geçerlidir. Halk sağlığı açısından rakamlar çok anlamlı değildir. Esas sorun ne kadar toksik olduğudur. Daha az yoğun miktarda ama daha zararlı maddeler içeren bir duman daha toksiktir.

16. Kaç Madde Var? • 1936, Bruckner: 120 madde • 1959, Johnstone and Plimmer 1959: 450 • 1968, Stedman: 950 • 1982, Dube and Green: 3875 • 1988, Roberts: 3996 • Günümüzde 4000’i geçmiştir. Farmakolojik aktif, toksik,mutajenik veya karsinojenik

17. Kaynak: SS Hecht. Tobacco smoke carcinogens and lung cancer. • J Natl Cancer Inst; 1999; 91 (14): 1194-1210.

20. Ana Duman

21. Dumanda Neler Var? - Karsinojenler

22. Tütüne-özel nitrosaminler NNN, NNK, NAT ve NAB, tütün bitkisinin doğal komponentleridir. Bu ajanların metabolik aktivasyonu DNA bozulmalarına, gen mutasyonuna ve kansere giden olaylara yol açabilir. Detoksifikasyon ve metabolik aktivasyon smoker’ın kansere duyarlılığını belirleyici etkenlerden birisidir. nicotine-derived nitrosoamineketone

24. Carbonyls (Aldehid ve Ketonlar)

25. Phenolics (Catechol,Cresol, Hydroquinone and Resorcinol)

26. Sigaralarda izin verilen maksimum madde oranları (ABD) • Kimyasal Tavan Değer mg/m3 ppm • Acetaldehyde 45 25 • Acrolein 0.23 0.1 • Crotonaldehyde 0.86 0.3 • Formaldehyde 0.37 0.3 • Hydrogen Cyanide 5 4.7

27. AVUSTURALYA

28. KANADA

30. Soru-1 • Kanada’da sigara paketlerinin üzerinde miktarının yazılması zorunlu olan maddeler nelerdir? • Katran • Nikotin • CO • Formaldehid • Nitrojen siyanit • Benzen

32. STYRENE • Olası bir insan karsinojenidir. • İnsanda baş ağrısı, oküler ve konjunktival irritasyon, reaksiyon zamanında azalma, halsizlik, baş dönemsi ve bulantı, dikkat azlığı, el becerisinde azalma ve renkli görme keskinliğinde azalma yapar. • Spontan düşük riskinde artış olasılığı • Anormal sperm sayısında artış • Butadien ile birlikte (Sigara dumanında bulunur) 4-phylglycolhexene’e yol açar. Bir sensitizer olduğundan şüphelenilmektedir. • Esas endüstriyel kullanım alanları plastik, kaplama, poliester, reçineler ve sentetik kauçuklar

33. Benzene • Çok toksiktir. • İnsan ve hayvanlarda kromozomal aberasyonlara yol açar. Lösemi yaptığı kanıtlanmıştır. • Cilt yoluyla emilir. • Endüstriyel olarak eskiden, mürekkep, kauçuk, vernik ve boya sökücü olarak kullanılırdı.

34. TAR - Katran • Tar tütün endüstrisinin tüm gaz-olmayan, nikotin-olmayan ve buhar fazında olmayan kimyasallar için kullanılan bir tanımdır.

35. NIKOTİN • Serbest-baz nikotin (tütün dumanındaki) inhalasyon, sindirim ve deri yoluyla alındığında tümüyle hemen hemen absorbe edilir. • Beyin, böbrek, mide mukozası, adrenal medulla, nasal mukoza ve tükrük bezlerinde konsatre olur. • Araştırmalar nikotine maruziyetin epileptik ataklara, kusmaya, SSS depresyonuna, gelişme geriliğine, fetusta gelişimsel toksisiteye ve erken doğuma, düşük doğum ağırlığına ve hayvanlarda beyin gelişiminde düşüklüğe yol açtığı gösterilmiştir. • Nikotin süte geçer. • Hafif nikotin zehirlenmesi insanda şu semptomlara yol açar: kusma, diare, solunum sayısında artış, kalp hızında artış, kan basıncında artış, baş ağrısı, baş dönmesi ve nörolojik stimülasyon. • Nikotin tütünün duman şeklinde inhalasyonu, çiğnenmesi vs sonucu oluşan birçok akut psikolojik ve fizyolojik etkiden sorumlu kabul edilmektedir. • Endüstriyel olarak nikotin esas olarak (tütün endüstrisi dışında) insektisid (şu anda genel olarak yasaklanmıştır) ve vahşi hayvanların iğne ile yatıştırılmasında kullanılmaktadır.

36. CARBON MONOXIDE • Tütün dumanı insanın inhale ettiği en önemli CO kaynağıdır. • CO kana absorbe edilir, eksersiz toleransının azalması, anginanın artması ve baş ağrısına yol açar. • Hb’e bağlanır, kanın oksijen taşıma kapasitesini azaltır. • Hb’e %3 kadar az bir CO bağlansa bile psikomotor fonksiyonda azalmaya ve böylece otomobil sürüş yeteneğinde azalmaya yol açar. %10 COHb baş ağrılarına yol açar. • Myoglobine bağlanır kalp ve kas fonksiyonlarını azaltır. • Olasılıkla bir reproproduktif-üreme zehiridir. • Gebe hayvanlarla yapılan çalışmalar orta düzey dozlarda düşük doğum ağırlığı, fetal ölüm veya hasara yol açtığını göstermiştir. • Fetal CO düzeyleri maternal düzeylerde %10-15 daha yüksektir. • İnhale tütün dumanı fetusta CO düzeylerini arttırır; düşük doğum ağırlığı, olası perinatal ölüm veya mental yeteneklerde geri kalmaya yol açar.

37. BENZO[a]PYRENE • Benzo[a]pyrene (B[a]P) şüpheli insan kanserojenidir. • Akciğer kanseri mortalitesi ile B[a]P maruziyeti arasında belirgin bir ilişki vardır. • B[a]P bugüne kadar yapılan bütün çalışmalarda hayvanlarda ve balıkta kanser yapmıştır. • B[a]P’nin 0.05 mg’ı kadar az dozunun bile hayvanlarda tümör yaptığı gösterilmiştir. • Hayvan çalışmaları 0.05 mg B[a]P’nin bile tümöre yol açabildiğini göstermiştir. • B[a]P akciğerlerde birikir. B[a]P’nin akciğerlerden eliminasyonu sigara içimi nedeniyle ciddi oranda bloke olur. • B[a]P ile tekrarlayan maruziyet aynı miktarın tek seferde maruziyetine göre daha yüksek oranda kanser yapar. • B[a]P maruziyeti ayrıca cilt kanserine, dermatite, fotoallerjiye, non-neoplastik solunum sistemi hastalığına ve amfizeme yol açar. • B[a]P maruziyeti üreme kapasitesini hem erkekte, hem kadında azaltır. • B[a]P deri yoluyla da absorbe edilir.

38. FORMALDEHYDE • İnsanda kanser yaptığından şüphelenilen bir maddedir. • Doğal olarak 0.12 to 0.38 parts per BILLION [ppb] miktarında oluşur. Sidestream dumanda 0.23 to 0.27 parts per MILLION [ppm] (1000+ kat) bulunur. • 0.1 ppm’den yüksek doza uzun süreli maruziyet akciğer, farinks, bukkal kavite, karaciğer, kemik, deri,prostat, mesane, böbrek ve göz kanseri, lösemi ve Hodgkin hastalığı riskini arttırmaktadır. • 0.22 ppm’den yüksek maruziyetler öksürük, balgam, kronik bronşit, astım, nefes darlığı ve soğuk algınlığı gibi belirtilere yol açar. • Allerjik reaksiyonlara ve astım benzeri durumlara, hafif baş ağrılarına, baş dönmelerine, azalmış el becerisine, gözlerde kaşınmaya, boğaz kuruması ve ağrısına, uyku bozukluğuna, değişik susuzluk hissine ve insanda malign hastalıklara yol açar. • İnsan gözü 0.01 ppm miktara duyarlıdır ve 0.05 to 0.5 ppm miktarında irrite olur. • Endüstride esas kullanım alanları fertilizer, boya, dezenfektan, germisid, koruyucu ve mumyalama sıvısıdır.

39. HYDROGEN CYANIDE • Ortalama dozları insanda, nazal irritasyon, konfüzyon, baş ağrısı, bulantı, halsizlik ve kusma yapar. • Daha yüksek dozşarı asteni, vertigo,kilo kaybı ve GIS problemleri yapar. • Endüstride ana kullanım alanı buharla dezenfeksiyon, insektisid, elektroplating (galvanizasyon?), metalurji ve fotoğrafçılıktır.

40. AMONYAK • Keskin, irrite edici kokusu 1 ppm’de bile hissedilebilir. • Yüksek konsantrasyonlarda yoğun irritasyona, ciddi göz hasarına ve astıma yol açar.

41. 'Light' Sigaralar – Neden? • Kanada’da içenlerin %16.5’i bu sigaraların daha az zararlı olduğuna inanmaktadır. • Ultra-light veya ultra-mild içenlerin ise %26’sı daha az zararlı olduğunu düşünmektedir. • %6.59 içici daha az bağımlılık yaptığına inanmaktadır. Health Canada

42. ‘Light’ Sigaralar bildik sigaralardan daha mı güvenli? Hayır!!!! • Light sigaralar ilk kez 1970’lerde piyasaya çıktığında bunların içicilere daha az kanserojen tar verdiği sanılmaktaydı. • Sonraki araştırmalar gösterdi: • Düşük katranlı sigara içenlerin sigaraya bağlı hastalıklara yakalanma ve bunlardan ölme riski aynıdır. • İçiciler kansere yol açan katrana ve bağımlılık yapıcı nikotine aynı oranda maruz kalırlar. • Lynn Kozlowski et al. Am J Preventive Med, 1998;15 (1):

43. Katkılar – Neden? • Tütün ürününün fiziksel karakteristiklerini geliştirmek – muhtemelen bunların bireysel yaşama süresini uzatmak (ulaşım esnasında bozulma, çürüme olasılıklarını azaltmak) için, • Ayrıca: • Ürünlerin tercih edilme – seçilme – şansını arttırmak (örneğin daha lezzetli olması) için • Katkılar ayrıca daha kötü amaçlar için de kullanılır: ör. Nikotinin bağımlılık yapıcı etkisini daha da arttırmak için veya sigara içiminin daha kolay öğrenilebilir olması için. • Sigaraların çekiciliğini arttırmak – veya daha kötüsü – sözde daha güvenli olması için – ki böylece daha çok içilmesine ve böylece daha fazla ilave kimyasal yükle daha büyük zararlar vermesine yol açar.

44. Potansiyel davranış etkileri olabilen sigara içindeki katkılar ve diğer maddeler Sigara içindeki 4000 kimyasal maddenin çoğu biyolojik olarak aktiftir. • Minör Tütün Alkaloidleri: • Nornikotin ve anabasine • Tar • CO • …

45. Katkı maddeleri • Yaklaşık 1400 madde kullanılmıştır. 600 katkı maddesinin kullanımına izin verilmiştir (Bates et al., 1999). Ancak bu izni veren ne ABD Devleti ne de Avrupa Komisyonu hangi markada hangi katkıların ne oranda olduğunu bilmemektedir. • Amonyak • Asetaldehid, şekerin yanması sonucu oluşur. Nikotinin bağımlılık yapıcı etkisini arttırır. • Levulinik asid >> nikotin-levulinat: ölçüm makinasında nikotin ve katranı sabit tutarken nikotinin yararkanımını arttrır. • Kakao ve teobromin: Kakao kendisi bazı alkoloidler içerrir ve bağımlılık yapıcı potansiyel yaratır. % 1 kadar teo bromin içerir bu da bronkodilatör etki yaparak nikotin daha hızlı emilimini sağlar. • Glycyrrhizin: bronkodilatör • Pyridin: nikotin gibi etki eden alkoloid.

46. Amonyak • "AT [ammonia technology] is the key to competing in smoke quality with PM [Philip Morris] worldwide. All US manufacturers . . . use some form of AT on some cigarette products." (Johnson, 1989)

47. Çeşitli kokular (ortalama bir markada 30-150 koku vardır (Manus,1989) • Kahve ekstresi • Şeker • Çikolata • Kakao yağı >> yanma> bromid > bronkodilatasyon >nikotin absorbsiyonunda artış • Kumarin • Vanilya • Mentol > boğazı hissizleştirebilir • Çeşitli bitkisel yağlar • Karamel • Klorofil