Konferencja „Rewitalizacja obszarów miejskich –

1. Konferencja „Rewitalizacja obszarów miejskich – program wspólnego finansowania w oparciu o zasoby WFOŚiGW i Giełdowy Rynek Obligacji Catalyst” Rewitalizacja obszarów miejskich – zakres, historia i perspektywy Tadeusz Adamski Katowice, 18.04.2011 r.

2. Rewitalizacja – podstawowe pojęcia Rewitalizacja (łac. re vita – dosłownie oznacza przywrócenie do życia, ożywienie) jest to proces działań, w wyniku którego następuje ożywienie kryzysowych i zdegradowanych obszarów miast, które w wyniku przemian gospodarczych, społecznych i ekonomicznych, utraciły częściowo swoje pierwotne przeznaczenie. Rewitalizacja to nie tylko remont, modernizacja, konserwacja, przebudowa, regeneracja, modernizacja obiektu budowlanego, lub też rekultywacja, rewaloryzacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych, lecz przede wszystkim działania społeczne. Rewitalizacja ma przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców, przywrócenia nowych funkcji, odbudowy więzi między ludźmi. Celem strategicznym rewitalizacji jest stworzenie przestrzennych warunków do jakościowego i zrównoważonego rozwoju miasta oraz poprawy jakości życia mieszkańców. Działania rewitalizacyjne mają więc na celu wyprowadzenie danego obszaru ze stanu kryzysowego poprzez usunięcie zjawisk, które spowodowały jego degradację. Obecnie termin rewitalizacja jest nadużywany i nazywa się tak każdą większą modernizację lub przebudowę.

3. Rewitalizacja – historia Historia rewitalizacji w Polsce zaczyna się tak naprawdę dopiero po roku 1990, kiedy zaczęto większą uwagę zwracać na aspekty społeczne prowadzonych dotychczas działań w zakresie przebudowy i zagospodarowania centrów miast. Pojawiają się wówczas projekty łączące tradycyjne podejście do remontów i modernizacji przestrzeni publicznej (działania techniczne), z programami ożywienia gospodarczego i rozwiązywaniem problemów społecznych (bezrobocie, przestępczość, itp.). Dodatkowym bodźcem do kompleksowej odnowy miast (infrastruktura + ludzie) były środki z funduszy europejskich, zarówno w okresie przedakcesyjnym, jak i po wejściu do UE: • Phare Spójność Społeczna i Gospodarcza (SSG) 2000-2006 • SPO WKP 2004-2006 • ZPORR 2004-2006 – Działanie 3.3 Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe • Regionalne Programy Operacyjne 2007-2013 • inne projekty (REURIS – Rewitalizacja Miejskich Przestrzeni Nadrzecznych)

4. Systemowe podejście do procesu rewitalizacji • Podejmowane przez Województwo Śląskie działania w latach • 2005–2006INTERREG IIIC • 2006RSIP • 2006TPP • 2008 WPPTP • 2009–2011 Revita-Silesia • 2010 OPI-TPP • 2010invest-in-silesia.pl • 2010 Inicjatywa JESSICA

5. Regionalny System Informacji Przestrzennej (RSIP) • Cele RSIP: stworzenie użytecznego narzędzia, wspierającego proces realizacji ustawowych zadań stojących przed Samorządem Województwa: • optymalizacja procesów decyzyjnych administracji publicznej szczebla wojewódzkiego, • zwiększenie skuteczności ochrony środowiska, • usprawnienie procesów planistycznych na poziomie regionalnym, • podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej województwa, • realizacja zadań związanym z gospodarką wodną (ewidencja wód i urządzeń melioracji), • śledzenie zmian społeczno-demograficznych w ciągu ostatnich kilkunastu lat, a także stworzenie bazy dla wiarygodnych prognoz rozwoju regionu, • usprawnienie pracy Urzędu Marszałkowskiego i innych jednostek organizacyjnych Województwa.

6. Regionalny System Informacji Przestrzennej (RSIP) RSIP jest systemem adresowanym głównie do jednostek administracji państwowej oraz jednostek naukowo-badawczych. Obecnie użytkownikami systemu są (imiennie wskazani przez dyrektorów wydziałów, kierowników jednostek) pracownicy Urzędu Marszałkowskiego, Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach, pracownicy 26 urzędów miast/gmin oraz dwóch starostw powiatowych (rys), Głównego Instytutu Górnictwa, Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych. Na potrzeby realizacji zadań statutowych, w tym prowadzenia własnych prac naukowo -badawczych, wnioski o dostęp do systemu złożyły następujące uczelnie: Uniwersytet Śląski (Katedra Botaniki Systematycznej oraz Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody), Akademia Ekonomiczna w Katowicach (Katedra Inwestycji oraz Katedra Badań Strategicznych i Regionalnych).

7. Warstwa Terenów Poprzemysłowych (TPP) Podsystem masowej inwentaryzacji i waloryzacji terenów poprzemysłowych (TPP) jest jednym z elementów RSIP. Zapewnia możliwość gromadzenia wszystkich najistotniejszych informacji o terenach poprzemysłowych, jak również dokonania klasyfikacji tych terenów. Opisana klasyfikacja zostaje przeprowadzona w oparciu o dwie metodyki: wstępną oraz zasadniczą. Zawierają one wielokryterialne analizy umożliwiające uszeregowanie terenów w zależności od stopnia zagrożenia, jaki stwarzają dla ekosystemu i zdrowia ludności. Geometria terenów poprzemysłowych jest prezentowana jako jedna z warstw powierzchniowych systemu RSIP. TPP zawiera obecnie informacje o ponad 400 obszarach.

8. Warstwa Terenów Poprzemysłowych (TPP) Aktualnie GIG Katowice wraz z Urzędem Marszałkowskim realizuje projekt: Ogólnodostępna Platforma Informacji – Tereny Poprzemysłowe (OPI-TPP) Przedmiotem projektu jest utworzenie ogólnodostępnej, regionalnej bazy danych, zawierającej kompleksową informację o terenach poprzemysłowych oraz prowadzonej na nich działalności, w odniesieniu do elementów środowiska przyrodniczego będącej integralną częścią Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej (ORSIP)będącego następcą RSIP. Główne cele projektu: • intensyfikacja procesu przekształcania terenów zdegradowanych, w tym ich powtórne użytkowanie gospodarcze • integracja działań na rzecz zrównoważonego rozwoju • poprawa systemu zarządzania środowiskiem w województwie śląskim • powszechny i nieodpłatny dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku

9. WPPTP Sejmik Województwa Śląskiego przyjął Uchwałą Nr III/31/11/2008 z dnia 17.12.2008r. Wojewódzki program przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, którego celem jest: Wzmocnienie i usprawnienie przekształcania terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, zgodnie z wymaganiami ekologicznymi (zabezpieczenie przed możliwymi zagrożeniami i ryzykiem środowiskowym) oraz oczekiwaniami społecznymi i uwarunkowaniami ekonomicznymi, pozwalające na ponowne i efektywne gospodarczo wykorzystanie tych terenów, służące realizacji celów rozwojowych województwa oraz gmin. Jeden z elementów Wojewódzkiego programu… ma stanowić efektywny system rewitalizacji terenów poprzemysłowych, który powinien pozwolić na przyśpieszenie i rozwinięcie procesu przekształcania terenów poprzemysłowych realizowanego aktywnie przez podmioty publiczne z wykorzystaniem dostępnych środków zewnętrznych, unijnych i krajowych.

10. Regionalny operator procesu rewitalizacji • Regionalny operator procesu rewitalizacji terenów poprzemysłowych to • wyspecjalizowany podmiot mogący prowadzić działania remediacyjne i rekultywacyjne na • terenach zgłaszanych do systemu rewitalizacji terenów poprzemysłowych. • Funkcje regionalnego operatora: • systematyczne prowadzenie badań terenów poprzemysłowych oraz ich rekultywacja • rewitalizacja terenu w przypadku istotnego znaczenia z punktu widzenia województwa, • prowadzenie analizy i oceny regionalnej zagrożeń związanych z degradacją terenu oraz możliwościami rozwoju regionalnego • Mocnymi stronami takiego rozwiązania są: • gwarancja właściwej kontroli procesów w kontekście rozwoju województwa • uporządkowanie danych i informacji o terenach poprzemysłowych w województwie • stworzenie standardu postępowania z terenami w skali gminy i w skali wojewódzkiej • zwiększenie wykorzystania terenów poprzemysłowych zamiast terenów zielonych • efektywne wykorzystanie środków zewnętrznych w zagospodarowaniu przestrzeni województwa

11. Regionalny operator procesu rewitalizacji • Warianty systemu rewitalizacji • Skonsolidowany (regionalny operator dla wszystkich terenów) • duży wpływ Województwa na realizację programu przekształceń • terenów poprzemysłowych i zdegradowanych • strategiczna rola Województwa w zakresie rewitalizacji regionu • Rozproszony (brak operatora) • brak wpływu Województwa na realizację programu • nieformalna rola Województwa w zakresie rewitalizacji regionu • (instrumenty finansowe) • Mieszany (regionalny operator tylko dla terenów strategicznych) • pośredni wpływ Województwa na realizację programu … • półformalna rola Województwa w zakresie rewitalizacji regionu • (instrumenty prawne)

12. INTERREG IIIC • Rewitalizacja zdegradowanych terenów poprzemysłowych: • określenie metod i wyznaczanie operatorów zarządzających gruntami • Partnerzy projektu • Województwo Śląskie (Polska) • Nord-Pas de Calais (Francja) • Nadrenia Północna-Westfalia (Niemcy) • Termin realizacji • I etap: IX. 2005 – III. 2006 • II etap: VII. 2006 – XII. 2006 • Źródło finansowania • INTERREG IIIC

13. INTERREG IIIC • Cel główny • umożliwienie partnerom wymiany doświadczeń oraz analiza różnic i podobieństw pomiędzy trzema strategiami rewitalizacji zdegradowanych terenów poprzemysłowych • Cele szczegółowe • propozycja rozwiązań w zakresie wprowadzania polityki dotyczącej rewitalizacji zdegradowanych terenów poprzemysłowych w Polsce bazującej na doświadczeniach francuskich i niemieckich • analiza warunków utworzenia publicznego regionalnego operatora zarządzającego gruntami • umożliwienie francuskim i niemieckim partnerom wyznaczenia perspektyw nowych zadań dla operatorów gruntami funkcjonującymi na ich terenie

14. REVITA SILESIA • Partnerzy projektu • Wydział Gospodarki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego (Lider) • Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie (Partner) • (obecnie Zamek Cieszyn) • Termin realizacji • I etap: 01.01.2009 – 31.07.2009 • II etap: 01.01.2010 – 30.04.2011 • Źródło finansowania • Program Operacyjny Kapitał Ludzki • Priorytet VIII. Regionalne kadry gospodarki • Działanie 8.2. Transfer wiedzy • Poddzialanie 8.2.1. Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw

15. REVITA SILESIA • Grupa docelowa • przedsiębiorcy z sektora mikro i MŚP • pracownicy naukowi zaangażowani lub zainteresowani rewitalizacją terenów zdegradowanych i zagospodarowaniem przestrzeni publicznej • Otoczenie projektu • JST - lokalne programy rewitalizacji • programy wojewódzkie i centralne (RPO WSL) • programy UE (JESSICA) • efektywność energetyczna i OZE • jakość i użyteczność przestrzeni publicznej • Lokalne Centra Wzrostu • www.revita-silesia.pl

16. REVITA SILESIA • Cel główny • wzmocnienie powiązań między sektorem MŚP i sferą B+R oraz transfer wiedzy z zakresu rewitalizacji terenów zdegradowanych (w tym poprzemysłowych) i zagospodarowania przestrzeni publicznej • Cele szczegółowe • budowa kapitału zaufania • transfer wiedzy poprzez organizację spotkań i konferencji, kampanii informacyjno-promocyjnych z zakresu rewitalizacji terenów zdegradowanych oraz ich ponownego wykorzystania dla celów gospodarczych, społecznych, środowiskowych, kulturowych • zacieśnienie współpracy pomiędzy sferą B+R i MŚP • upowszechnianie dobrych praktyk poprzez opracowanie podręcznika nt. modeli procesów zarządzania rewitalizacją terenu zdegradowanego • stworzenie bazy danych potencjalnych partnerów w procesie rewitalizacji

17. Inicjatywa JESSICA Rewitalizacja w ramach RPO WSL

18. Inicjatywa JESSICA Środki przeznaczone na rewitalizację w RPO WSL

19. Inicjatywa JESSICA Podstawowe cechy

20. MIASTA MIASTA Inicjatywa JESSICA Banki Banki Model funkcjonowania Inni Inwestorzy (publiczni i prywatni) Inni Inwestorzy (publiczni i prywatni)

21. . Inicjatywa JESSICA • Zakładane projekty miejskie • Przekształcanie zdegradowanych i nieużytkowanych obiektów przemysłowych • kreowanie przestrzeni dla centrów kultury: galerie, teatry, sale • koncertowe, kina, centra konferencyjne, a także kawiarnie, księgarnie, • biblioteki multimedialne itp. • stworzenie przestrzeni dla działalności komercyjnej w przekształconych • obiektach: powierzchnie biurowe, punkty handlowo – usługowe • Rewitalizacja obszarów powojskowych i poprzemysłowych • zmiana pierwotnych funkcji tych obszarów na funkcje edukacyjne, • rekreacyjne, sportowe, kulturalne, gospodarcze (włącznie • z przygotowaniem terenów pod działalność gospodarczą)

22. Inicjatywa JESSICA • Zakładane projekty miejskie • Projekty odnowy miast • rewitalizacja starych i zdegradowanych obszarów charakteryzujących się • brakiem dostępu do: wysokiej jakości usług, powierzchni przeznaczonej • dla MŚP, infrastruktury rekreacyjno-sportowej • Ponadto przewidziano możliwość realizacji projektów ukierunkowanych: • rewitalizację zdegradowanych centów małych miast • odnowę zdewastowanych dzielnic większych miast • rewitalizację zdekapitalizowanej infrastruktury miejskiej • polepszenie bezpieczeństwa publicznego

23. invest-in-silesia.pl Zintegrowany system informowania o możliwościach inwestycyjnych w Województwie Śląskim Idea projektu Celem działania systemu jest wyszukiwanie, gromadzenie i integrowanie oraz prosta, przejrzysta i wygodna dla użytkownika prezentacja informacji o możliwościach inwestowania oraz rozwoju przedsiębiorczości w Województwie Śląskim. System korzysta z istniejących portali, stron internetowych oraz bazy danych stworzonej przez współpracujące z portalem samorządy. Głównym praktycznym efektem działania systemu jest zaoszczędzenie czasu potencjalnemu inwestorowi na szukanie rozproszonych informacji, ich pewność i rzetelność. Zasoby systemu Portal jest zasilany danymi z następujących źródeł: • tzw. „portali podstawowych” – PAIiIZ, PARP, WPHiI, IBnGR, GUS, GAPP, GARR, KSSE, RIG + inne izby gospodarcze, RCOI, ŚCOI, RSIP, ŚCP, ŚCSI, UM WSL, WUP • przeszukiwanych na bieżąco stron www i BIP JST z WSL • bazy danych stworzonej i aktualizowanej przez JST współpracujące z portalem • prasy lokalnej, również na bieżąco przeszukiwanej

24. invest-in-silesia.pl Jakie rezultaty chcemy uzyskać? Zakładane wyniki działania systemu: • utrzymanie pozycji lidera gospodarczego wśród polskich regionów • utrzymanie pozycji lidera w pozyskiwaniu inwestycji • jeden punktu dostępu do informacji o gospodarce województwa przechowywanej w sieci internetowej (zarówno otwartej, jaki i niedostępnej w sposób otwarty) • monitorowanie rezultatów informowania inwestorów i promocji gospodarczej w regionie (jakościowo i ilościowo), poprzez moduł analityczny i rejestrację użytkowników Co z tego będą mieć JST? Korzyści z zaistnienia w systemie: • informacje o gospodarce i inwestycjach JST w jednym konkretnym miejscu • zwiększone upublicznienie oferty JST (zagranica) • kontakt z potencjalnym oficjalnym inwestorem wchodzącym na portal • wielojęzyczny dostęp (języki polski oraz angielski, niemiecki, francuski i rosyjski) • pogłębianie wiedzy o atutach i słabościach JST (zmiany ofert, sposobów promocji) • współdziałanie w ramach sąsiadujących JST (wspólne oferty, promocje, itp.)

25. invest-in-silesia.pl Widok portalu

26. Podsumowanie Perspektywą dla działań rewitalizacyjnych powinno być przejście od terenów zdegradowanych do obszarów o nowych funkcjach gospodarczych i społecznych. Województwo Śląskie od lat podejmuje kompleksowe działania w zakresie rewitalizacji, które są zintegrowanym procesem mającym głównie za cel poprawę wizerunku regionu w mediach i wśród mieszkańców Polski oraz uporządkowanie przestrzeni, w której żyje ponad 4,6 mln osób. Wnioski z zakończonego projektu Revita-Silesia: • konieczność współpracy sfery JBR, JST, MSP w zakresie rewitalizacji • konieczność budowy systemu rewitalizacji terenów zdegradowanych (powołanie regionalnego operatora, zmiana ustawodawstwa) oraz prowadzenie dalszego integrowania środowiska na rzecz szeroko rozumianej rewitalizacji • prawidłowo prowadzona rewitalizacja przyczynia się do zrównoważonego rozwoju regionu (zrównoważenie popytu/podaży przestrzeni pod działalność człowieka) • większe zaangażowanie decydentów – poziom rządowy i parlamentarny • powołanie Klastra Rewitalizacji

27. Dziękuję za uwagę Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Wydział Gospodarki Tadeusz Adamski ul. Ligonia 46 40-037 Katowice tel. +48 (32) 783-55-23 fax. +48 (32) 783-55-24 gospodarka@slaskie.pl