Schrijven met “Schrift” in de bovenbouw

1. Schrijven met “Schrift” in de bovenbouw In de onderbouw hebben de kinderen al een aantal onderwerpen geoefend en een aantal dingen geleerd: Goede materiaalgreep en werkhouding toepassen Cijfers, minuskels en KAPITALEN leren schrijven. Nauwkeurig waarnemen (vormovereenkomsten en –verschillen, grijstonen) Nauwkeurig uitvoeren – fijn grafischwerken (kleur- en arceertechnieken, drukverschillen toepassen) KAPITALEN op diverse manier leren gebruiken Letters leren analyseren op lijnkenmerken, lijnrichting, rompen en romp-lus-stok- kapitaalverhoudingen, schrijven op verschillendformaat Een aanzet tot de schriftgeschiedenis Een aanzet tot letterkennis, waaronder kennis van letterspatiëring Lay-out: centreren, rechtermarge, woordlengte bepalen Deze kleine presentatie geeft een impressie van de opzet in de bovenbouw van de methode “Schrift”. Uiteraard komen de standaard naschrijflessen ook nog steeds voor, maar het accent ligt op verwerving van kennis en vaardigheid. Soms zullen de kinderen nadrukkelijk langzamer moeten schrijven, andere keren zal het tempo afzonderlijk geoefend worden, altijd in samenhang met de kwaliteitsbeoordeling, die de kinderen zich eigen zullen moeten maken. Hierbij wordt er steeds van uit gegaan dat het handschrift in de basisschool voortdurend in ontwikkeling is en moet worden ‘bijgestuurd’ door de verworven inzichten en vaardigheden van de kinderen zélf.

2. Uitgangspunten “Schrift” in de bovenbouw In de bovenbouw is het belangrijk te onderkennen dat er een ontwikkeling in het handschrift gaande is. Deze moet worden bijgestuurd en het kind moet hier zicht op de mogelijkheden krijgen. De kwaliteit van het handschrift uit de onderbouw moet behouden blijven.

3. Handschriftcriteria manipuleren leert kinderen de ‘maakbaarheid’ van deze criteria Door met de criteria te ‘spelen’ leren de kinderen dat ze hun handschrift makkelijk kunnen wijzigen en dus beïnvloeden. Deze speelse oefeningen geven enorm veel inzicht in de kwaliteit van het handschrift en laten zien hoe de kinderen invloed uit kunnen oefenen op de vormgeving ervan. Op bijgaande afbeeldingen is bijvoorbeeld te zien hoe met het criterium letterbreedte ook de verhoudingen van de romphoogte en –breedte ter sprake komen. Kinderen leren de goede en slechte kenmerken van een handschrift onderscheiden.

4. Handschriftcriteria manipuleren leert kinderen de ‘maakbaarheid’ van deze criteria Als je breed schrijft heb je drie keer zoveel ruimte nodig. De kinderen gaan zelf onderzoeken wat het handigst is en hoe je beter met pen en papier kunt omgaan.

5. Door te oefenen met het criterium hellinghoek, leren de kinderen deze beter te onderscheiden in hun eigen handschrift. Ondertussen leren de kinderen het schrift uit voorbije tijden kennen en de bijzondere kenmerken ervan te onderscheiden. Het leert hen tevens beter en vooral ánders naar hun eigen handschrift te kijken. Het eigen handschrift wordt zo minder onbewust. Ook worden bestaande handschriften van andere kinderen getoond en besproken.

6. De hellinghoek in een oefening

7. Grijswaarden leren zien in lijnen • De kinderen leren dat de grijswaarde wordt bepaald door: • De afstand van de lijnen tot elkaar • De dikte van de lijn • In het voorbeeld rechts onderaan is te zien hoe de letterlijnen ‘kunstmatig’ zijn opgedikt, waardoor de grijswaarde wordt beïnvloedt. De kinderen gaan aan de hand van voorbeelden zélf lijnen dikker maken en leren hoe de lijndikte (en dus de penpuntdikte) van invloed is op het grafisch resultaat. • De kinderen leren op deze wijze beter waarnemen en kritischer kijken. Ze zien dat het gebruikte schrijfmateriaal invloed heeft op het resultaat.

8. Zo leren de kinderen de grafische invloed te onderkennen van de penpuntdikte

9. Vanaf de tweede helft van groep 6 leren de kinderen begeleid onverbonden schrijven. De kinderen willen in de bovenbouw of daarna vaak onverbonden schrijven, maar weten niet hoe je dan tot een goede woordvorming komt. Het ‘tegen-elkaar-aan’schrijven komt dan heel veel voor. De kinderen leren met “Schrift” hoe ze wel tot een goede letterafstand moeten komen. De uitloopopdrachten blijven in de lessen de kinderen oefenen in nauwkeurigheid en bijbehorende vaardigheid. Schrijven is nu eenmaal een nauwkeurige bezigheid. Ook leren de kinderen kleuren bewust gebruiken.

10. Lay-out door vormgeving In lessen als deze leren de kinderen op veel dingen tegelijkertijd te letten. De lussen moeten niet te lang worden, de richting van de neerhalen is haaks op de grondlijn, er wordt van groter naar kleiner geoefend. Door de penpunt dikte te manipuleren… …kunnen de kinderen zien dat de grijstoonwaarde bij kleinere letters toch dezelfde kan blijven. Het tempo loopt terug en de kinderen leren dat dit samenhangt met goede vormgeving. Ze leren kijken naar verschillende mogelijkheden van lay-out.

11. Lay-out bestuderen

12. Kapitalen in de gebogen spiraal:kalligrafie met de viltstift of vulpen De kinderen leren de schoonheid van de kapitaalvormen en kleur te gebruiken in diverse lay-outvormen. Zo zien ze dat je ook mooie kalligrafie kunt maken zonder kalligrafiepennen.

13. Lay-outoefeningen in een spiraal Door dit soort oefeningen leren de kinderen weer op een andere wijze rekening houden met de neerhaalrichting.

14. Een les van de methode “Schrift was eerder op het Jeugdjournaal te zien. Sierschrift leren schrijven De kinderen leren in de verschillende bovenbouwjaren in stappen het ‘sierschrift’ aan. Aanvankelijk oefenen ze met wasknijpers. Later leren ze ook de brede viltstift of pen op de juiste wijze hanteren. Ze leren hiermee veel over de vormgeving van letters. Bovendien prikkelt het ‘dik-dun-effect’ van deze letters de schoonheidsbeleving van de kinderen.

15. Toepassing onverbonden schrift:centreren als lay-out Door te centreren moeten de kinderen leren anticiperen op woordlengte. Veel kinderen laten in hun schriften zien niet vooruit te kunnen denken en schrijven de rechtermarge op verkeerde wijze vol.

16. De kinderen leren de functionele verschillen tussen op- en neerhalen zien.Zo ontstaat inzicht in het begrip ‘leesbaarheid’. Je kleurt alleen de ophalen en de neerhalen blijven wit Je kleurt alleen de neerhalen en de ophalen blijven wit

17. De kinderen leren de functionele verschillen tussen op- en neerhalen zien. Kinderen krijgen een strookje in geheimschrift en moeten de inhoud en de werkwijze achterhalen. Alleen de neerhalen inkleuren. Alleen de ophalen overschrijven. Kennis gaat vooraf aan waarneming. Waarneming gaat vooraf aan uitvoeringsvaardigheid.

18. De kinderen leren de functionele verschillen tussen op- en neerhalen toepassen. De kinderen leren richtingsstreepjes plaatsen Kleur de ellipsen met een gelijke stand gelijk. Hoe bepaal je de stand van een ellips? Kennis gaat vooraf aan waarneming. Waarneming gaat vooraf aan uitvoeringsvaardigheid. Plaats richtingsstreepjes.

19. Letterkennis en kijkjes in de maatschappij De kinderen leren a.d.h.v. diverse lessen en voorbeelden uit de geschiedenis en maatschappij zien wat er allemaal kan met letters en ook wat er verkeerd kan gaan. Schrijf de 7 ergste fouten op. Schrijf de fouten op.