WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ

1. WSPÓLNA POLITYKA ROLNAUNII EUROPEJSKIEJ

2. Rolnictwo w Unii Europejskiej • Europa jest głównym eksporterem i największym światowym importerem żywności, głównie z krajów rozwijających się. • Europejski sektor rolnictwa, w którym stosuje się bezpieczne, czyste i przyjazne dla środowiska metody produkcji, dostarcza produkty najwyższej jakości spełniające wymagania konsumentów. • Europejska polityka rolna wspiera społeczności wiejskie. UE wspiera nie tylko produkcję żywności, ale także przyczynia się do promowania obszarów wiejskich jako miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku. • Europejska polityka rolna jest tworzona na szczeblu unijnym przez przedstawicieli państw członkowskich i wcielana w życie na szczeblu lokalnym przez poszczególne państwa. • Obszary wiejskie zajmują 90% terytorium UE, z czego ponad połowa przypada na gospodarstwa rolne.

3. Rola UE w zakresie rolnictwa • Zapewnienie obywatelom stałego zaopatrzenia w bezpieczną żywność po przystępnych cenach; • Zapewnianie godziwego standardu życia europejskim rolnikom, przy jednoczesnym wsparciu modernizacji i rozwoju przemysłu rolnego; • Wspieranie stabilizacji rynku produktów rolnych we wszystkich regionach UE. • Poprawa jakości europejskich artykułów żywnościowych; • Gwarantowanie bezpieczeństwa żywności; • Dbałość o dobrobyt społeczności wiejskich; • Ochrona środowiska naturalnego z myślą o przyszłych pokoleniach; • Troska o zdrowie i godziwe warunki hodowli zwierząt.

4. Główne produkty rolne UE – 2005 r.

5. Wspólna Polityka Rolna - początki • Wspólna polityka rolna powstała w latach 50-tych w Europie Zachodniej, której społeczeństwa bardzo ucierpiały na skutek wojny i borykały się z problemem braku żywności z powodu szkód, jakie wyrządziła ona w rolnictwie. • Priorytetem wczesnej WPR było więc promowanie zwiększonej produkcji żywności, tak aby zapewnić konsumentom stałe zaopatrzenie po przystępnych cenach, a jednocześnie zagwarantować rentowność sektora rolniczego w UE. • WPR zachęcała rolników do zwiększania produkcji, proponując dotacje i gwarantując im wysokie ceny zbytu. • WPR z powodzeniem zrealizowała swój cel doprowadzając UE do samowystarczalności począwszy od lat 80-tych. Okazało się jednak, że w UE utrzymują się nadwyżki głównych produktów rolnych. Część z nich była eksportowana, pozostałe zaś musiały być magazynowane bądź zagospodarowywane wewnątrz UE. WPR musiała się zmienić.

6. Reforma MacSharry’ego • Zasadniczym etapem zmian WPR była tzw. reforma MacSharry’ego, przyjęta w 1992 r. Reforma dotyczyła rynków zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych, mleka, wołowiny oraz wprowadzała szereg działań strukturalnych, realizowanych przez kraje członkowskie w ramach programów wieloletnich. • W wyniku przeprowadzonych zmian WPR rynki rolne stały się bardziej zrównoważone, a wielkość zapasów publicznych uległa znacznej redukcji, szczególnie w przypadku zbóż. Ceny produktów rolnych zbliżyły się do cen światowych. Ograniczenie wsparcia cen rynkowych oraz wprowadzenie płatności bezpośrednich spowodowało większą przejrzystość pomocy dla rolników, a przez to lepszą kontrolę wydatków na WPR. Istotną wadą przeprowadzonej reformy był brak spójności programów realizowanych w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, co prowadziło do ich niskiej efektywności.

7. Agenda 2000 • Dalsze przesłanki reformowania polityki rolnej wynikały z niekorzystnych prognoz rozwoju sytuacji na rynkach rolnych UE w nadchodzących latach. Unia ponownie stała przed problemem nadprodukcji towarów rolnych. Planowane rozszerzenie UE wymagało ponadto reformy budżetu unijnego i zasad finansowania kluczowych instrumentów unijnych, tzn. WPR i Funduszy Strukturalnych. • Zmiana priorytetów WPR kładła nacisk na wzrost konkurencyjności europejskiego rolnictwa ale objęła również nowy, istotny element – politykę rozwoju wsi promującą rozmaite inicjatywy na obszarach wiejskich. Jednocześnie pomagano rolnikom w restrukturyzacji gospodarstw, różnicowaniu produkcji, a także poprawie marketingu produktów. Ustanowiony został też próg budżetowy gwarantujący podatnikom, że koszty WPR nie wymkną się spod kontroli. W roku 2003 postanowiono przeprowadzić kolejną, gruntowną reformę.

8. ODDZIELNY FUNDUSZ NA RZECZ ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH • W lutym 2006 roku przyjęto europejskie wytyczne strategiczne dotyczące polityki rozwoju obszarów wiejskich. Polityka rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007–2013 została oparta na trzech tematach i wpisana w trzy odpowiadające im osie określone w nowym rozporządzeniu dotyczącym rozwoju obszarów wiejskich, tj.: • poprawa konkurencyjności sektora rolnego; • poprawa stanu środowiska naturalnego; • wspieranie gospodarowania gruntami oraz poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej. • Czwarta oś, zwana „Osią Leader”, opiera się na doświadczeniach inicjatywy wspólnotowej Leader i ma na celu wdrażanie lokalnych strategii rozwoju obszarów wiejskich w ramach partnerstw publiczno-prywatnych.

9. Wspólna Polityka Rolna dzisiaj • Obecnie dotacje dla rolników nie są związane z wielkością produkcji. Dzisiejszą WPR rządzi prawo popytu. Według zasad nowego systemu, rolnicy nadal otrzymują dopłaty bezpośrednie, które gwarantują stabilność ich przychodów, lecz nie są powiązane z produkcją. • Ponadto rolnicy są zobowiązani do przestrzegania norm w zakresie ochrony środowiska, bezpieczeństwa produkcji żywności, stosowania środków ochrony roślin i właściwego traktowania zwierząt. Przeprowadzone reformy umożliwiły wytyczenie bardziej stabilnej wspólnej polityki rolnej, a także jej nakierowanie na kwestie istotne dla całego społeczeństwa. • W następstwie przeprowadzonych reform UE zmniejszyła wykorzystanie dotacji do eksportu, a jednocześnie utrzymała, a nawet zwiększyła eksport produktów rolnych. UE jest jednak nadal ważnym importerem netto produktów rolnych, szczególnie z krajów znajdujących się na niższym poziomie rozwoju.

11. Nowa perspektywa finansowa 2007-2013 • Negocjacje finansowe w Radzie UE zakończyły się redukcją środków unijnych na II filar WPR. Propozycja Komisji w tym zakresie została zredukowana o ponad 21 proc. (z poziomu 88,8 mld € do 69 mld €). • Spośród pozostałych postanowień dotyczących rolnictwa należy także odnotować rozszerzenie możliwości korzystania z modulacji. Pozostawiając w mocy rozwiązania przyjęte podczas reformy WPR w 2003 r., wprowadzono możliwość dobrowolnego podwyższenia stopy modulacji do 20% wydatków na I filar WPR. • Ustalono, że Komisja Europejska przeprowadzi w 2008/2009r. całościowy przegląd, obejmujący wszystkie aspekty wydatków UE, w tym WPR.

12. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej • W ciągu nadchodzących lat WPR ulegnie dalszym zmianom, tak aby: • Pozostać żywo reagującą polityką, która wychodzi naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom społeczeństwa UE; • Wspierać zrównoważone rolnictwo oferujące bezpieczne produkty wysokiej jakości, chroniąc jednocześnie środowisko naturalne i dbając o właściwe traktowanie zwierząt; • Wspierać wielofunkcyjną rolę, jaką odgrywają rolnicy dostarczając społeczeństwu dobra publiczne; • Promować wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich; • Wzmocnić konkurencyjność i innowację w sektorze rolnym tak, by było ono w stanie stawić czoła wyzwaniom rynku globalnego; • Opierać się na prostych i przejrzystych regułach.

13. Polska wizja Wspólnej Polityki Rolnej • Rolnictwo ze względu na swój specyficzny charakter powinno być nadal wspierane w UE i nie powinno być w pełni poddane zasadom rynkowym; • Rolnictwo musi zachować swój wspólnotowy charakter (wspólne zasady funkcjonowania oraz finansowanie z budżetu UE). • Powinno się zapewniać równe warunki konkurencji w poszerzonej UE oraz wspierać budowanie konkurencyjności rolnictwa europejskiego na rynkach światowych; • Należy dążyć do uproszczenia istniejących instrumentów; • Nie można ograniczyć wydatków na WPR. • II filar odgrywa istotną rolę modernizacyjną i pro-rozwojową, należy więc dążyć do wzrostu znaczenia II filara, ale nie poprzez redukcję środków na I filar.

14. Uwagi szczegółowe Polski • W ramach systemu płatności bezpośrednich powinna obowiązywać jednolita stawka płatności na hektar we wszystkich krajach UE-27. • Polska ma duży potencjał wzrostu produkcji mleka, dlatego będzie się domagać uzyskania w najbliższych latach zwiększenia krajowej ilości referencyjnej (kwoty mlecznej). • W celu stabilizacji europejskiego rynku rolno-spożywczego Polska powinna zabiegać o jak najdłuższe utrzymanie refundacji eksportowych, zwłaszcza w sektorach, które są szczególnie narażone na ryzyko wynikające ze zmniejszenia ceł (zboża, mięso, mleko). • Polska będzie się domagać modyfikacji zasad wparcia eksportu zbóż z wolnego rynku. • W przypadku sektora skrobi ziemniaczanej, Polska powinna postulować o utrzymanie kwotowania w tym sektorze, jednocześnie zabiegając o zwiększenie przysługującej jej kwoty skrobi z ok. 145 tys. t do 180 tys. t. Powinno zachować się możliwość częściowego powiązania wsparcia bezpośredniego (tj. płatności bezpośrednich) z produkcją skrobi.

15. Uwagi szczegółowe Polski • Polska powinna postulować o zachowanie wszystkich dotychczasowych instrumentów interwencji w dotychczasowym kształcie. • W sektorze biopaliw należy zwiększyć tzw. wspólnotową powierzchnię gwarantowaną objętą płatnościami do powierzchni roślin energetycznych. • Polityka rozwoju obszarów wiejskich jest kluczowym elementem, obok polityki spójności, dla procesu rozwoju i doganiania (catching-up) państw EU-15. Polska opowiada się za sposobem przyznawania środków na II filar WPR, który uwzględni te potrzeby. • Polska opowiada się za utworzeniem nowoczesnego i skutecznego systemu ubezpieczeń w pełni odpowiadającego skali problemów, przed jakimi stoi europejskie rolnictwo i gospodarka żywnościowa. • Jeśli instrumenty interwencji rynkowej ulegną silnej redukcji, powinny powstać lub poszerzyć się instrumenty zarządzania kryzysami: mechanizm prywatnego przechowalnictwa, instrument nadzwyczajnych środków wsparcia, wsparcie grup producentów itp.

16. Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku polskim • 1. Portal EUROPA • Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego Przygotowania do oceny funkcjonowania reformy WPR, COM(2007) 722 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0722:FIN:PL:PDF • Objaśnienie wspólnej polityki rolnej, Bruksela 2007 http://ec.europa.eu/agriculture/publi/capexplained/cap_pl.pdf • Przygotowanie do oceny funkcjonowania reformy WPR, 20.11.2007 http://ec.europa.eu/agriculture/healthcheck/pres_pl.pdf • Komunikat Komisji Reformowanie budżetu, zmienianie Europy: dokument dotyczący publicznych konsultacji w sprawie przeglądu budżetu w okresie 2008-2009, SEC(2007) 1188 http://ec.europa.eu/budget/reform/library/issue_paper/consultation_paper_pl.pdf • 2. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej • Reformy Wspólnej Polityki Rolnejhttp://www.ukie.gov.pl/www/serce.nsf/0/F1EBF407F4AB1A54C1257188004CC84D?Open

17. Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku polskim • 3. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi • Polska wizja Wspólnej Polityki Rolnej wobec wyzwań oceny funkcjonowania WPRhttp://bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=26466 • Stanowisko Rządu RP w odniesieniu do Komunikatu Komisji - Przygotowania do oceny funkcjonowania reformy WPR, przyjęte przez KERM w dniu 5 lutego 2008 http://bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=29566 • Strona internetowa Ocena funkcjonowania WPRhttp://bip.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1680&LangId=0 • 4. FAPA – Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa • Kierunki Reformy Wspólnej Polityki Rolnej w ramach przeglądu zaplanowanego na lata 2008/09 r. – z perspektywy Polski, dokument konsultacyjny, raport FAPA – Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa http://www.fapa.com.pl/gfx/saepr/dokument_konsult_na_www.pdf • Modulacja w Polsce – wyliczenia szacunkowe, sierpień 2007 http://www.fapa.com.pl/gfx/saepr/Wyliczenie_modulacji.pdf

18. Źródła informacji o Wspólnej Polityce Rolnej Materiały w języku angielskim • 1. Portal EUROPA • Prospects for agricultural markets and income 2007-2014Strona z linkami do poszczególnych części raportu http://ec.europa.eu/agriculture/publi/caprep/prospects2007b/index_en.htm • Executive summary http://ec.europa.eu/agriculture/publi/caprep/prospects2007b/summary.pdf • 2. Parlament Europejski • Núñez Ferrer J., Kaditi E. A.: The EU added value of agricultural expenditure – from market to multifunctionality – gathering criticism and success stories of the CAP, Brussels 2007 (raport przygotowany na zlecenie Parlamentu Europejskiego) http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/dv/200/200802/20080227_cap_study_en.pdf • 3. Institute for European Environmental Policy • Towards the CAP Health Check and the European budget review. The proposals, options for reform, and issues arising. A paper commissioned by the German Marshall Fund, September 2007http://www.ieep.eu/publications/pdfs/2007/health_check_12_10_07.pdf

19. Dziękuję za uwagę Zdzisław Czucha