Basisdocument Helder over Slib

1. Basisdocument Helder over Slib Luca van Duren Bert van der Valk

2. Gebiedsfuncties • Unesco Werelderfgoed • Primaire functie: natuur • Medegebruik kan, mits geen schade aan de natuur wordt toegebracht • Systeem van nature slibrijk • Grote voorraden in de bodem, sterke uitwisseling bodem – water, grote fluxen in- en uit het systeem Helder over Slib: Basisdocument

3. Beleidskaders • Kaderrichtlijn Water • doelstelling: ‘goede’ waterkwaliteit in 2015. • Programma Rijke Waddenzee • primaire doelstelling: streefbeeld Rijke Waddenzee 2030 • meerdere bouwstenen, doelstelling: “er is schoon en helder (genoeg) water” • Streefbeeld: water helderder • Deltaprogramma • primaire doelstelling: veiligheid • Natura 2000 • doelstelling: natuurbescherming Geen normen, geen beoordeling Helder over Slib: Basisdocument

4. Gebruikers met vragen Natuur (natuurdoelstellingen, waterkwaliteit, verstoring) Internationaal Ministeries Gebiedsontwikkeling (economie, toegankelijkheid, zoetwater) Lagere overheden Kennisontwikkeling Veiligheid (bodemdaling, zeespiegelstijging, klimaat) Industrie Programmabureaus Systeemkennis (veel disciplines, verzuiling) Coalitie Wadden Natuurlijk Helder over Slib: Basisdocument

5. Het probleem van slib in de Waddenzee Problem, what problem?!!? • Helderheid: was de Waddenzee vroeger helderder? Is er nu te veel slib in de Waddenzee? • Natuurbescherming: verarmt de Waddenzee door verzanding? Is te weinig slib een probleem? • Kustsuppleties: hebben ze een effect of de helderheid van de Waddenzee? Veroorzaken kustsuppleties problemen? • Heeft baggeren een negatief effect op doorzicht op de lange termijn? Is baggeren een probleem? Voor je een probleem kunt oplossen moet je weten of er een probleem is Helder over Slib: Basisdocument

6. “het systeem” de Waddenzee • Functionele eenheid: kombergingsgebied • Meeste import- export via zeegaten • Zeer beperkt transport water over de wantijen – voor slib mogelijk wel belangrijk • Grote verschillen tussen kombergingen • Westen zandiger • Oosten slibbiger Helder over Slib: Basisdocument

7. Slib en Ecologie • In de waterkolom: • Slib vermindert doorzicht – vermindert lichtbeschikbaarheid • Algenproductie niet alleen afhankelijk van licht; ook nutriënten spelen een rol • Doorzicht wel beperkend voor ontwikkeling subtidaal groot Zeegras • In de bodem • Slikkige intergetijde platen rijker dan zandige platen (hogere productie) • Effecten op bodemdieren niet eenduidig – correlaties met slib zijn vaak veroorzaakt door relaties met andere factoren (hydrodynamica) Helder over Slib: Basisdocument

8. Kennislacunes • Kennisagenda Waddenacademie (Ecologie en Geologie) • Goed inzicht in sediment (zand en slib) balans per komberging • Relatie tussen organismen (biobouwers) • Noodzakelijk • Integrale monitoring • Integrale modellering Helder over Slib: Basisdocument

9. Voorbeeld: Wat heeft de slibbalans van een heel kombergingsgebied te maken met uitbaggeren van een haven? Grote schaal – kleine schaal • Baggerstort verspreidt snel; veel aanvoer van elders • Baggerstort blijft in komberging en wordt naar de haven teruggetransporteerd Helder over Slib: Basisdocument

10. Wat weten we? - Onzekerheden Helder over Slib: Basisdocument

11. Gemiddelde netto sedimentatie Netto slibaanvoer IJsselmeer Netto transport via de Hollandse kust Maximale invloed van suppletiezand Baggeren havens en terugstorten Opwervelen mosselkweekpercelen Filtratie door mosselen Bruto import vanuit Noordzee Bruto uitwisseling Noordzee (t/m Eems) Plaat-Geul uitwisseling Opwerveling door getij en golven 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 slib flux (in 106 m3 per jaar) Voor individuele kombergingen kunnen de verhoudingen anders liggen Relevantie processen Helder over Slib: Basisdocument

12. Verschillen per komberging Helder over Slib: Basisdocument

13. Interne opwerveling – waar kan beleid sturen? Effecten van stroming / golven (grote / kleine schaal) Vastleggen sediment (korte / lange termijn) Helder over Slib: Basisdocument

14. Wat loopt er? • Fundamenteel onderzoek • Veel niet specifiek Wadden • Processtudies • Toegepast onderzoek • Ontwikkeling modellen • Studies + monitoring specifieke lokaties (veel bij ingenieursbureaus) • Industrie • MER trajecten • Building with Nature • Waddenfonds • Mosselwad / Waddensleutels • Voorstel in ontwikkeling: Slib – Biobouwers – Menselijke ingrepen Helder over Slib: Basisdocument

15. Wat moet er gebeuren? • Leren door doen • Te weinig kennis is geen excuus • Alles toe te staan (aantonen schade niet mogelijk) • Alles te verbieden (voorzorgsprincipe) • Voorzichtigheid met ingrijpende maatregelen – begin met no-regret aanpak • Integrale aanpak • Sedimentologen – ecologen • Modelleren – meten • Koppeling kleine schaal – grote schaal • Wetenschappers – beleidsmakers – gebruikers Helder over Slib: Basisdocument