Od narratologii do narratywizmu

Narratywizm w historiografii Od narratologii do narratywizmu

„Nie istnieje nic takiego, jak pole czystych faktów” – istnieją jedynie fakty-w-dyskursie

Wniosek Studiujmy literaturoznawstwo!

Literaturoznawstwo Świat – tekst – człowiek

Wprowadzenie do Metahistory(1973) • Tropologia, czyli teoria tropów: Metafora, Metonimia, Synekdocha, Ironia. • Teoria wyjaśniania historycznego. • Teoria stylów historiograficznych.

Trop Fabularyzacja Argumentacja Implikacja ideologiczna Metafora Romans Formistyczna Anarchiczna Metonimia Tragedia Mechanistyczna Radykalna Synekdocha Komedia Organicystyczna Konserwatywna Ironia Satyra Kontekstualna Liberalna

Trop W tradycyjnej retoryce trop to odchylenie od języka dosłownego, od konwencjonalnego i „właściwego” użycia języka.

Trop u White’a Przed-logiczny, przed-fabularny, przed-argumentacyjny „sposób”, „maniera” ujmowania przedmiotu wypowiedzi.

Konstruktywizm White’a Ujmowanie przedmiotu = ustanawianie go

Nietzscheańska teoria „poznania metaforycznego” Poznanie to ustalanie relacji tożsamości między nieznanym i znanym

Nietzsche – teoria poznania antropomorficznego „filozof szuka nie prawdy, lecz metamorfozy świata w człowieku” (PP, za MPM 91), tzn. filozof nie jest w stanie poznać świata w jego obcości, zawsze go uczłowiecza np. poprzez nadawanie mu sensu.

Tradycje tropologii • Vico; • Rousseau, Hegel; • Nietzsche; • Semiotyka strukturalistyczna: Louis Hjemslev przyrównuje język do foremek, w które ujmujemy „piach” rzeczywistości; • Paul de Man, Allegories of Reading (1979).

Nietzsche – fundator tropologii 1. „Czymże więc jest prawda? Ruchliwą armią metafor, metonimii, antropomorfizmów”. 2. Całość ludzkiego poznania określa pięć tropów: metafora, metonimia, synekdocha, personifikacja, hypallag

TropologiaWhite’a Cztery tropy rządzą poznaniem historycznym: • Metafora; • Metonimia; • Synekdocha; • Ironia.

Metafora – definicja „traktowanie jako tożsamych rzeczy rozpoznanych pod jakimś względem jako podobne” (Nietzsche)

Tropics of Discourse Każde poznanie zawiera w sobie myślenie metaforyczne, metonimiczne, synekdochiczne i ironiczne jako etapy

Metahistory Istnieją paradygmaty poznawcze, każdy rządzone przez poszczególny trop.

Wyjaśnianie historyczne • Formizm, • Organicyzm, • Mechanicyzm, • Kontekstualizm.

Formizm • Skupienie się na „cechach charakterystycznych (lub wyróżniających) przedmiotów, jakimi odznaczać się mają przedmioty znajdujące się w polu badania • Wyjaśnienie można uznać za pełne, jeśli przedmioty owe zostaną wyodrębnione i opisane • Odpowiada metaforze

Formizm – przykład „Nigdy wcześniej ani później nie było takiego wydarzenia, jak Wielka Rewolucja Francuska”

Organicyzm • Badane zjawisko traktuje się jako element pewnej większej całości, pojętej dynamicznie – „uwaga badacza skupia się przede wszystkim na pojęciu celu, końca, oraz na ideach i zasadach formujących, rozumianych […] kształtotwórczo”; • Odpowiada synekdosze.

Organicyzm – przykład „Wielka Rewolucja Francuska byłą początkiem nowej formacji kulturowej w dziejach Europy – nowoczesności”.

Mechanicyzm • Skupianie się na badanym przedmiocie jako odmianie czegoś ogólniejszego. „Indywidualność podporządkowana jest tutaj klasie, klasa – prawu. Mechanicyzm uznaje wyjaśnienie za kompletne, jeśli odkryje prawa, które rządzą historią w ten sam sposób, w jaki prawa fizyki rządzą naturą”; • Odpowiada metonimii

Mechanicyzm – przykład Wielka Rewolucja Francuska jako przykład Rewolucji jako takiej

Kontekstualizm • Badacz skupia się na związkach badanego zjawiska z innymi faktami danego czasu. „Zmierza raczej do opisywania aktualnych i jednokrotnych związków niż do odkrywania praw w mocnym ich rozumieniu. Posługuje się takimi kategoriami jak prąd, tendencja, mówi chętnie o profilu epoki” • Odpowiada ironii

Stosunek narracji historycznej do rzeczywistości Utożsamienie narracji i rzeczywistości Ustanowienie rozdziału między narracją i rzeczywistością Historiografia tradycyjna Historiografia narratywistyczna

Rodzaje historiografii • Rocznik – brak komponenty narracyjnej • Kronika – komponenta narracyjna obecna; brak zakończenia • Historiawłaściwa – komponenta narracyjna obecna, kompozycja: początek – środek - zakończenie

Rocznik z SanktGallen „709. Ciężka zima. Zmarł książę Gotfryd. 710. Ciężki rok i kiepski urodzaj. 711. 712. Wszędzie powódź 713. 714. Zmarł Pippin, majordom pałacu. 715, 716, 717. 718. Karol spustoszył Saksonię, szerząc zniszczenie”

Rocznik z SanktGallen – cechy • Brak głównego podmiotu, • Brak fabuły (?) • Brak kategorialnej różnorodności zdarzeniowej • Brak narratora, • Brak usensownienia podanych faktów (?)

Fabuła Układ zdarzeń, który skupia się wokół pewnego centrum – historii – nadającego im jedność.

„Fabularność” Rocznika • Odnoszenie się do całości – rejestru dat rocznych; • Pewna jedność zdarzeń: zdarzenia ekstremalne

Mit obiektywności rocznika • Rocznik, podobnie jak historiografia właściwa, przedstawia zdarzenia, które są rezultatem selekcji dokonanej na podstawie pewnego światopoglądu.

721. Teodor wyparł Saracenów z Akwitanii; 722. Doskonałe plony.

Narracyjność Regularność i kompletność zdarzeń osiągana poprzez: • pewne ich umiejscowienie i • nadanie im znaczenia • Odniesienie do pewnej koncepcji tego., o czym się opowiada

Umiejscowienie zdarzeń = usytuowanie ich w pewnym porządku wobec siebie

Nadanie znaczenia zdarzeniom = odniesienie ich do pewnej koncepcji pojmowania

Nienarracyjność rocznika • Brak jedności zdarzeń, ustanowionej przez odsyłanie zdarzeń do podmiotu obdarzonego pewnymi intencjami; • Brak historyczności – zdarzeń ważnych z punktu widzenia państwa i prawa; • Brak interpretatywności.

Historiografia wg Hegla • Jedność obiektywnego i subiektywnego - problem perspektywy • państwo i prawa, na którym się ono opiera, jako punkt odniesienia historiografii • Świadomość państwa i prawa rodzi świadomość przeszłości i napięć charakterystycznych dla świata stricte ludzkiego

Od narratologii do narratywizmu