Evaluatie Meststoffenwet 2007

1. Evaluatie Meststoffenwet 2007 Een selectie uit de voorlopige resultaten Martin van Rietschoten Directie Landbouw Ministerie van LNV 27 juni 2007

2. Doel van de evaluatie • Formeel: Tweede Kamer informeren over de werking en effectiviteit van de Meststoffenwet (art. 46 Msw) • Aanvullend: Wetenschappelijke onderbouwing van beleidskeuzes en politieke besluitvorming.

3. Aanvullende doelen • Onderbouwing N-gebruiksnormen uitspoelingsgevoelige AT-gewassen op zand voor 2008 en 2009 • Onderbouwing P-normen 2009 • Varkens- en pluimveerechten • Werking stelsel 2006 (eerste indruk)

4. Kader • Toezeggingen Tweede Kamer • Meststoffenwet • Derde Actieprogramma Nitraat • Decembernota 2006

5. Werkwijze EMW 2007 (1) Terugblik(RIVM, LEI, RIZA, Alterra) • Milieukwaliteit en nutriëntenbelasting t/m 2005 • Bodem, grondwater, oppervlaktewater • Instrumenten en bedrijfseffecten t/m 2006 • Veranderingen t.o.v. MINAS • Veestapel, Excretie, Mineralenproductie, -gebruik • Registraties BIN, DR

6. Werkwijze EMW 2007 (2) Heden (WU, LEI) • Beleving en houding • Interviews met ondernemers en hun netwerk • Toekomst onderneming • Mestbeleid vormt onderdeel

7. Werkwijze EMW 2007 (3) Vooruitblik • Mestmarkt en mestafzet (LEI, LNV-DR, CBS) • Bedrijfseconomische effecten (PPO, ASG, PRI) • Melkvee, akkerbouw, tuinbouw • Milieukundige effecten (Alterra, MNP) • Grondwater en (regionaal) oppervlaktewater • Dierrechten (LEI) • Ontschotting (2008) en afschaffen (2015)

8. Werkwijze EMW 2007 (4) Synthese (MNP): opdracht LNV/VROM • Samenvatten en verbinden deelprojecten en overig relevant materiaal • Representativiteit van conclusies • EMW uitspraken op landelijk, sector, teelt, regio niveau • Aansluiting belevingswereld Synthese (MNP): aanvullend • Percepties mestproblematiek • EU-benchmarking N-overschot en nitraat • Uitgangspunten opschaling economie • Neveneffecten ammoniak

9. Bodemoverschot t/m 2005 (1)

10. Bodemoverschot t/m 2005 (2)

11. Nitraatconcentraties o.b.v. LMM • 2003-2005: • Nitraat zand ca 80 mg/l • Overschrijding (40% > 50 mg/) zand weercorrectie klei

12. Oppervlaktekwaliteit Stikstof 2005 = Concentratie N-oppervlaktewater 3-4 mg/l = Overschrijding  35% < 2,2 mg/l = Verklaring trends onzeker

13. Oppervlaktewaterkwaliteit fosfor 2005 = Concentratie P-oppervlaktewater 0,15 mg/l = Overschrijding  55% < 0,15 mg/l = Verklaring trends onzeker

14. Ontwikkeling veestapel t/m 2006

15. Mestproductie t/m 2006 (fosfaat) Referentiejaar

16. Afvoer dierlijke mest Derogatie Definitie dierlijke mest Prijzen afvoer met gemiddeld € 10,-/m3 gestegen

17. Bedrijfseconomische analyseAT-normen 2008 en 2009 Stikstof • Melkvee en akkerbouw-klei • 2009 normen • Akker en tuinbouw zand/löss • 3 varianten gebruiksnorm: -10%, -20%, -30% • Alleen voor uitspoelings gevoelige AT gewassen Fosfaat • indicatieve normen: AT 95 →80; MVH 110 → 95 kg/ha

18. Daling economisch resultaat AT tov 2006 (euro/ha) 2009 -10% -20% -30% Akkerbouw • Zandlöss 0-40 0-40 0-55 • Klei 15-35 VLGG • Zand 0-55 110-215 310-455 • Klei 0-20 Bloembollen • Duinzand 0 25-35 250 • Lelies 100 500 1000

19. Mogelijke maatregelen besparing bij inzet maatregel (kortingspercentage 30%) • Akkerbouw Zand-Löss • Groenbemesters 0% • Geleide bemesting 20-50% • Vollegrondsgroente zand-löss • Groenbemesters 50-75% • Extra varkensdrijfmest 20% • Geleide bemesting 30% • Bloembollen • Duinzand; GFT-inzet ipv stalmest 100% • Lelies VDM/GFT + extra land 80% Discussiepunt is beschikbaarheid GFT, juiste mestsoorten

20. Daling economisch resultaat melkvee • 2009 norm ten opzichte van 2006 • In 2006 kosten van extra mestafzet • Zand: 0-45 euro/ha; • extra ruwvoerkosten groter dan kunstmest-besparing • Klei en veen geen extra kosten • Door eiwitarm voeren (maïs, bietenpulp) en uitbesteding jongvee compensatie mogelijk • beschikbaarheid; neveneffecten excretie?

21. Bedrijfsresultaten melkvee met hoog/laag N 500.000 kg melk 700.000 kg melk Hoog N Laag N %verschil Hoog N Laag N %verschil Overschot kg/ha 226 147 35 256 168 34 Kunstmest 164 89 46 195 140 23 Krachtvoer 91 92 1 119 120 1 Saldo euro/100 kg 30,5 30,5 0 30,2 29,5 0,6 Kg N/k-euro kg N/ton melk 0,06 18,1 0,04 11,8 35 35 0,06 17,1 0,04 11,0 34 42

22. Fosfaatstand bouwland 1998-2003 • P-toestand hoog en stijgend • Conform advies 80%: P-gift=P-afvoer, 30% P-gift=0 • mogelijk onderschatting praktijksituatie

23. P-toestand bodem in relatie tot bemestingsadvies

24. Fosfaatgebruiksnorm en afzetruimte • Binnenlandse afzet 2006 • Normstelling 2006 • Normstelling 2009 • Normstelling 2015 • 70% areaal EvenwBem. • Nulbemesting op 250.000 ha akkerbouw en maïs met P-toestand hoog • 140 DM + 50 KM mln kg • 195 • 165 • 145 • 150 • 130 } 50 mln kg 65 mln kg

25. Toekomstige milieueffecten

26. Ex ante Milieu (1) Vraagstelling: • Wordt de nitraatdoelstelling voor grondwater bereikt. En zo ja, wanneer? • Wat is het effect van de gebruiksnormen (N+P) op de kwaliteit van het kleine oppervlaktewater? • Wordt voldaan aan de eisen van de KRW?

27. Ex ante Milieu (2) • Diverse schaalniveaus i.v.m. onduidelijkheid doel • Voorbeeld voor nitraat in grondwater • landbouwgebied totaal • zandgebied totaal • per grondwaterklasse (droog zand, overig zand) • grondwaterregio • Oppervlaktewater: doel KRW nog niet helder. • Daarom modeluitkomsten toetsen aan: • N-doelen: range: 1-5 mg/l • P-doelen: range: 0,07-0,5 mg/l • Rekening houden met retentie in watersysteem • Aandacht voor onzekerheden in uitkomsten (o.a. weer)

28. 80 Effect van 30% korting N-gebruiksnorm • Daling van 70 naar 60 mg/l t.o.v. 2006 normering • Generiek 30%: -10 mg/l NO3extra

29. Effect belasting oppervlaktewater (1) P-evenwichts- bemesting leidt tot stand-still 2005: 55% < MTR

30. Effect belasting oppervlaktewater (2) Reductie N-belasting circa 20% 2005: 35% < MTR

31. Voorlopige conclusies (1) • Door 2006 normen • daalt nitraat in zandgebied van 80 naar 70 mg/l • Bij 30% korting N-gebruiksnorm in 2009 • op zand/löss daalt nitraat van 70 naar 60 mg/l • In groenteteelt en bollenteelt aanzienlijke economische risico’s • In melkveehouderij ruimte voor lagere N-bemesting

32. Voorlopige conclusies (2) • Invoering 2009 fosfaatnormen (80/95 kg/ha) • Meestal zonder opbrengstderving • Toename vraag naar N-& P-arme organische stof (GFT) • Vereenvoudiging dierrechten-weghalen regionaal schot • Risico’s voor stijging mestproductie

33. Conclusies traject 2009-2015-2027 • P-evenwichtbemesting • Beperkte opbrengstrisico’s voor 70% cultuurareaal • Aanzienlijk afname afzetruimte dierlijke mest (50 mln kg = 25%) • Ruimte bij minder gebruik fosfaatkunstmest • In 2027 P-effect oppervlaktewaterkwaliteit gering • Verdere vereenvoudiging of opheffingrechtenstelsel • Toename druk op gebruiksnormenstelsel bij invoering evenwichtsbemesting • vergroot risico’s op toename mestoverschot • Effect wordt versterkt bij verlaging derogatie, afschaffing melkquotering

34. Traject besluitvorming 2008-2009 (1) • Oplevering Beleidsconcept Synthese 15 september 2007 • Oplevering TK-versie Synthese 15 oktober 2007 (PDF-versie) • Formele oplevering en aanbieding aan minister LNV 1 november 2007

35. Traject besluitvorming 2008-2009 (2) • Aanbieden beleidsbrief minister LNV (Kabinetsstandpunt) voor 1 oktober • Discussie met de Tweede Kamer eerste helft november • Wetgevingstraject 1 november – 15 december 2007 • Publicatie Staatscourant vóór 1-1-2008

36. Besluitvorming 2008-2009 • Uitkomsten EMW 2007 (met name ex-ante EMW) • Resultaten berekeningen WOG • Bedrijfseconomische effecten • Nationale economische effecten • Mestoverschot Niet in de EMW 2007 opgenomen

37. Traject voor periode na 2009 • Vaststelling beleid 2008 betekent afronding Derde Actieprogramma • Eerste kwartaal 2008 start onderhandeling EC over 4e AP voor periode 2010-2013  goedkeuring eind 2008 • Na goedkeuring 4e AP indienen derogatieverzoek periode 2010-2013 begin 2009

38. Dank voor uw aandacht Vragen?