Aktualne rozwiązania prawne dotyczące palenia tytoniu w miejscu pracy – stan i problemy interpretacyjne

1. Aktualne rozwiązania prawne dotyczące palenia tytoniu w miejscu pracy – stan i problemy interpretacyjne Eliza Iwanowicz Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi Konferencja szkoleniowa WSSE w Olsztynie, 14.05.2009r.

2. O czym będzie mowa??? Kontrowersje wokół interpretacji przepisów „antytytoniowych” Kontrola i przestrzeganie uregulowań problemu palenia tytoniu w polskich zakładach pracy Wg badań KCPZwMP IMP w Łodzi • Polskie ustawodawstwo dot. palenia tytoniu w zakładach pracy • Interpretacja tych przepisów wg Sądów Administracyjnych

3. Polskie ustawodawstwo dot. palenia tytoniu w zakładach pracy

4. Mających na celu ochronę zdrowia przed następstwami palenia tytoniu USTAWA z dn. 9.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U.96.10.55 z zm.) Mających na celu zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy KONSTYTUCJA RP z dn. 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dn. 16.07.1997r.) KODEKS PRACY - USTAWA z dn. 26.06. 1974r. (Dz.U.98.21.94 z zm.) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ W SPRAWIE OGÓLNYCH PRZEPISÓW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY z dn. 26.09. 1997 r. (Dz.U.03.169.1650) Ograniczenia palenia tytoniu w zakładach pracy w Polsce wynikają z dwóch grup aktów prawnych

5. Ograniczenia palenia tytoniu w zakładach pracy wg „Ustawy antytytoniowej” • Art. 5. 1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi: • 3) w pomieszczeniach zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej, a w małych, jednoizbowych lokalach gastronomicznych - poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami. • 1a. Za wprowadzenie zakazu palenia tytoniu w miejscach, o których mowa w ust. 1, odpowiedzialny jest właściciel lub użytkownik obiektu.

6. Ograniczenia palenia tytoniu w zakładach pracy wynikające z aktów prawnych mówiących o zapewnianiu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy • KONSTYTUCJA RP z dn. 2.04.1997 r. (Dz. U. z dn. 16.07.1997r.) • Art. 66. pkt. 1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

7. KODEKS PRACY - USTAWA z dn. 26.06.1974r. (Dz.U.98.21.94 z zm.) • Art. 233. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarneoraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. • ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ W SPRAWIE OGÓLNYCH PRZEPISÓW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY z dn. 26.09.1997 r. (Dz.U.03.169.1650) • § 111. 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.

8. ZAŁĄCZNIK NR III DO ROZPORZĄDZENIA „WYMAGANIA DLA POMIESZCZEŃ I URZĄDZEŃ HIGIENICZNOSANITARNYCH” • Rozdział 7 Palarnie • § 40. 1. Palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) wyposażonych w dostateczną ilość popielniczek. • 2. Palarnie powinny być usytuowane w sposób nienarażający osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego. • § 41.W palarni powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany korzystającego z tego pomieszczenia, z tym jednak, że powierzchnia poszczególnych pomieszczeń przeznaczonych na palarnie nie powinna być mniejsza niż 4 m2. • § 42.W palarni należy zapewnić przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny. • § 1. 3.Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlone i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami. • § 1. 4.Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń higieniczno-sanitarnych do 2,2 m w świetle - w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu.

9. ZAŁĄCZNIK NR III DO ROZPORZĄDZENIA „WYMAGANIA DLA POMIESZCZEŃ I URZĄDZEŃ HIGIENICZNOSANITARNYCH” • § 3.2. Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić im co najmniej ustępy i umywalki, a także warunki do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków. Jeżeli w zakładzie pracy takiego pracodawcy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu.

10. Zakłady pracy zatrudniające do 20 pracowników stanowiły 71% wszystkich firm objętych ewidencją pionów higieny pracy PIS w 2007 roku. [1]

11. Interpretacja przepisów antytytoniowychwg Sądów Administracyjnych

12. Interpretacja wymienionych przepisów antytytoniowych przez Sądy Administracyjne • Interpretacja ta wynika m.in. z następujących wyroków Sądów Administracyjnych: • z dn. 24.01.2003r. – IISA/Łd 1887/99 • z dn. 7.06.2002r. – SA/Bk 230/02 • z dn. 4.04.2007r. – I OSK 892/06

13. Wprowadzenie całkowitego zakazu palenia na terenie firmy może być postrzegane jako przejaw dyskryminacji pracowników palących • Wprowadzenie całkowitego zakazu palenia tytoniu (bez zapewnienia palarni na terenie zakładu pracy) będzie skutkowało tym, że przy każdorazowym wyłamaniu się grupy pracowników z tego zakazu osoby niepalące będą eksponowane na dym tytoniowy • Pracodawca zatrudniający przynajmniej 20 pracowników jest zobligowany do założenia palarni spełniającej wymagania Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp

14. Interpretacja wymienionych przepisów antytytoniowych przez Państwową Inspekcję Pracy • Interpretacja wg Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy, np.: • z dn. 20.06.2007r. – GNP/112/4560-311/07/PE

15. Pracodawca nie ma obowiązku tworzenia palarni w swoich oddziałach, w których liczba pracowników jest mniejsza niż 20. W ww. opinii PIP kryterium zatrudnienia należy odnosić osobno do każdego z oddziałów zlokalizowanych w różnych punktach geograficznych, a nie do ogólnego stanu zatrudnienia firmy. [3]

16. Kontrowersje wokół interpretacji przepisów „antytytoniowych”

17. Kontrowersje wokół interpretacji przepisów ograniczających palenie tytoniu w zakładzie pracy • § 111. 1. Rozporzadzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp mówi, iż pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne. • Natomiast pojawiają się wątpliwości, czy palarnie można w ogóle zaliczyć do pomieszczeń higieniczno – sanitarnych. • Art. 5. 1. Ustawy antytytoniowej zabrania palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi w pomieszczeniach zakładów pracy • Tak więc nie ma tu bezpośredniego nakazu założenia palarni • § 40. 1. Załącznika III do Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp podaje, iż palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) • Tak więc z tego zapisu trudno wywnioskować, że w zakładach pracy nie można wprowadzać całkowitego zakazu palenia, tak wiec że palarnia mus być

18. § 2. art. 207 Kodeksu Pracy mówi, że pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (…). • Zwraca się uwagę, że ciążący na pracodawcy obowiązek stwarzania higienicznych i bezpiecznych warunków pracy zasadniczo przeczy tezie o dopuszczalności palenia tytoniu. • Art. 20 Konstytucji RP mówi, iż społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. • Stawia się pytanie, czy czasem nakaz tworzenia miejsc do palenia nie narusza konstytucyjnie chronionej wolności gospodarczej • § 41.2 Załącznika III do Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp mówi, iż w palarni powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany korzystającego z tego pomieszczenia (…). • Właściwe przygotowanie palarni wg tego przepisu wymaga wcześniejszego zdobycia informacji nt. liczby palących pracowników, natomiast zwraca się uwagę, iż to stoi w sprzeczności z art. 27 ust. 1 Ustawy z dn. 29.08.1997r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002r. Nr 101, poz. 926 ze zm.), który zabrania przetwarzania danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym oraz danych dotyczących skazań, orzeczeń o ukaraniu i mandatów karnych, a także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.

19. Kontrola i przestrzeganie uregulowań problemu palenia tytoniu w polskich zakładach pracy

20. Kontrola uregulowań problemu palenia tytoniu w polskich zakładach pracy [2] • Na podstawie badania zrealizowanego w 2006r. przez Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytutu Medycyny Pracy im. J. Nofera w Łodzi na zlecenie Ministerstwa Zdrowia (Projekt „Utworzenie Ogólnopolskiej sieci zakładów pracy uwalniających się od dymu tytoniowego” nr 41/MP/2006/312/3734, Umowa z 14. 09. 2006) • Badanie przeprowadzone techniką wywiadu kwestionariuszowego na próbie 611 przedsiębiorstw z terenu całego kraju • Wylosowana próba dobrana została jako reprezentatywna dla ogółu przedsiębiorstw w Polsce, zatrudniających pow. 50 pracowników (z wyłączeniem ochrony zdrowia oraz edukacji w/g sekcji PKD)

21. Odpowiedź na pytanie: „Jakie uregulowania dotyczące miejsc palenia tytoniu aktualnie obowiązują w Państwa przedsiębiorstwie? Jeżeli obowiązuje więcej niż jedno takie rozwiązanie, proszę wskazać wszystkie aktualne.” N = 571

23. Odpowiedź na pytanie: „Czy w minionych dwóch latach instytucje kontrolujące przedsiębiorstwo (m.in. PIS, PIP) zgłaszały uwagi dotyczące uregulowań problemu palenia tytoniu w Państwa firmie?” N = 607

25. Literatura • Stan sanitarny kraju 2007. Główny Inspektorat Sanitarny, Warszawa 2008. • Raport z realizacji projektu 41/MP/2006/312/3734 (umowa z 14. 09. 2006), finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia pt. „Utworzenie Ogólnopolskiej sieci zakładów pracy uwalniających się od dymu tytoniowego”, Kierownik zadania: dr Elżbieta Korzeniowska [raport niepublikowany]. • Rzeczpospolita z 27.06.2007r. – Dodatek „Dobra Firma”.