12. gaia

1. 12. gaia Lan ematearen etenaldiak eta lan kontratuaren etendura

2. 1. Lan prestazioaren etenaldia; • a. langilearen borondateagatik • b. enpresariaren erantzukizunagatik eta indar nagusiengatik • 2. Lan kontratuaren etendura • A. Sarrera. • b. Elkarren adostasunagatik • c. kontratuan adierazitako arrazoiengatik • d. langilearen aldi bateko ezgaitasunagatik • e. Amatasuna eta adin txikiko adopzioagatik • f. Soldaduska edo gizarte zerbitzu ordezkatzailearengatik. • g. langilea espetxeratzeagatik. • h Zigor diziplinarengatik. • i. indar nagusiengatik • j. arrazoi ekonomiko edo teknologikoengatik. • k. Greba egiteagatik. • l. Ugazabak egindako Legezko itxieragatik. • m. kargu publiko baterako hautatu izateagatik edo derrigorrezko utzialdeagatik. • n. genero- indarkeriaren biktima den emakume langilea • 3. Laneko utzialdia • a. Nahitaezko utzialdia • b. borondatezko utzialdi arrunta • c. Utzialdia bereziak: • umeak (ahaideak)zaintzeko borondatezko utzialdia. • eginkizun sindikalengatiko borondatezko utzialdia

3. Legezko baimenen Taula

4. Def. lan ematearen etenaldietan lan kontratuaren lan egiteko beharra eseki egiten dela baina ordezko obligazioa mantentzen da, soldata ordaintzeko obligazioa badu enpresariak Bi motak; 1. langilearen borondateagatik a. arrazoi edo egoera pertsonalak a. Ezkontza  15 egun naturalak b. seme-alaben jaiotza = 2 egun naturalak c. ahaide hurbil baten ospitaleratzea, gaixotzea edo heriotza ahaide hurbila bada 2. gradurainokoa, nahiz odolezkoa nahiz ezkontzazkoa 3/2007 Lege organikoa kausa berria =ebakuntza kirurgikoa ospitaleratze gabekoa Leku-aldatzea beharrezkoa izatekotan  + 2 egun d. , ohizko egoitza aldarazteko egun bateko baimena dago e. umekia aztertzeko beharrezkoak diren frogak eta erditzez prestatzeko denbora Badira beste baimen batzuk Funtzio sindikala edo ordezkatzekoa egiteagatik Lan etenaldiak b.betebehar publiko edo kargu publiko betetzeagatik (hauteskundean parte hartzea; epaiketan partehartzea;… Denbora eta ordainketa  betebeharra oanrtzen duen legearen arabera Betebehar edo kargu publikoa aritzeagatik lanaldiaren %20a galduez gero , enpresariak langilea halabeharrezko utzialdian sartu 2.enpresariaren erantzukizunagatik eta ezinbestez ez direnak Enpresariaren erruaz gertatutako lan-etenak ez dira errekuperatu behar eta langileak badu soldatako eskubidea 3/2007 Lege organikoaren beste aldaketak 37.4art  haurra elikatzeko tartea pilatzeko aukera 37.5art.  ahaidea zaintzeko lanaldia jeisteko tarte minimoa lehen1/3tik ½ ra arte, orain 1/8tik ½ra arte)  adingabearen adina (lehen 6 urte; orain 8)

6. Lan kontratuaren etendura Def. Lan kontratua egoera batzuetan eten egiten da, kontratuaren eraginak eseki edo izoztu egiten dira 15 egoerak oso desberdinak  batzuk halabeharrezkoak, beste aukerakoak • Oro har  eteteak lan egiteko eta lana ordaintzeko elkarrekiko betebeharrak ezabatzen ditu (L.E.aren 45.2 art) • Beste eskubideak  iraun egiten du (fede ona, sekretua,… • langileak ez badu betetze zigortua izan daiteke • Oinarria: langilea babesteko egina dago. • Normalki  kontratuetan alde batek ezin badu haren obligazioa bete, kontratua amaitzen da edo behinik behin beste aldeak ez betetzeagatik kontratua amaiarazi ahal du. • Lan kontratuan, berriz, bere obligazioa betetzea tarte batetan ezinezkoa izatean, legeak iraungiaraztea baimendu beharrean, tarte horretan ere, ordaina edo kontraprestazioa ez emateko besteari baimentzen dio. Normalean lan postua gordetzeko eskubidea dago etenaldian.

7. zio ekonomiko edo teknologikoagatik: enplegu erregulatzeko espedientea. • Arautegi berezi : 43/1996 E.D. • Lan kontratu etetea enpresariaren iniziatibaz arrazoi ekonomikoak edo teknologikoak direla eta Prozedura: Enplegu erregulatzeko Espedientea (kalerazteko kolektiboak egiteko erabiltzen dena) • Lan administrazioari baimena eskatzea kontratuak eteteko • Kontsultak egitea langile ordezkariekin (negoziatzeko); langileekin paktatuez gero, lan administrazioak baietz esan behar du Berezitasunak (art 47.1 LET) • a. ez du garrantzirik langilearen zenbakia, beti erabili behar da etendura lortu nahi bada • b. Kontsultak egiteko epea erdira • c. Trinkoagoa eta arinagoa (dokumentazioa beharrezkoa dena soilik) • e. eskaera onartua izan behar da, neurria beharrezkoa dela aldi aterako krisialdia igarotzeko ikusten bada • Berriz lanera itzultzea=> emandako epearen hurrengo egunean

9. Eszedentzia edo lan utzialdia Lege-aipamena;, L.E.aren 46.art. eszendentzia bi moten arteko desberdintasuna  eszendentzia zelan eskatzen den (nahitaezkoan enpresak jarri ahal du egoera horretan) Bestean eskubidea da eszendentzia amaitu eta gero langilearen egoera; enpresariak langilea derrigorrez berronartu behar duen ala ez. Jatorria; Eszendentzia funtzionarioen legislazioan sortutako kontzeptua . Egoera hauek bateraezinak zirenez, eta kargu publikoan aritzean ezin zen izaten funtzionariotasuna galtzeko arrazoia, tarte horretarako funtzionariotasuna eseki egiten zen. Gero beste eremuetara zabaldu da Nahitaezko eszedentzia edo utzialdia Egoera: kargu publikorako izendatzea edo hautatu izatea; langileak berak eskatu ahal du eszendentzia, + lan-saioaren % 20 baino gehiago galtzekotan (3 hilabetetan) enpresariak sartu ahal du honelako egoera batean. Eraginak; Laneko utzialdian egondako denbora  antzinatasunerako kontutan hartzen da.Kargu publiko izendapena Bukatzean berrio lanera behar du langileak  karguaren bukatu eta gero 30 eguneko epea lanera berriro joateko Borandatezko utzialdia Def. Langileak eskatuez gero =eszedentzian / langilearen eskubidea Betekizunak; urte bete eramatea enpresan aurreko eszedentzia 4 urte pasatu izatea Iraupena; 4 hilabetetik 5urtera arte(tarte horretan nahi dena) Eraginak amaitzean; ez dago birsartze automatikorik Lehentasuna dauka berriro enpresan sartzeko, baldin eta bere mailako edo beheragoko lanpostuak badira . Amaitzean bersartzea eskatu behar du  enpresaren aukera desberdiank (lanpostu hutsik ez egotea, ber-sartzea ukatzea etabar,… utzialdiko denbora ez da kontutan hartzen antzinatasunerako. Hitzarmen kolektiboen bidez beste egoeratara zabal daiteke utzialdia erregulazioa eta ondorioak hitzarmen berak erabakiz.

10. Eszedentzi bereziak a.- Haurra zaintzeko eszendentzia.( L.E.aren 46.3 art.an)  langilearen eskubidea Iraupena; umea jaiotzetik hiru urterainoko eszedentzia. (ez dago iraupen minimorik) Eraginak; 1 urtekoa  nahitaezko eszedentzia/ berriro enpresan onartu beharra handiagoa bada borondatezkoa lehentasuna sartzeko b. Bigarren gradurainoko ahaidea zaintzeko  ahaidea = adinez, istripuz edo gaixotasunaz ahaideak ezin duela bere burua zaindu eta ez duela ordaindutako iharduera egiten  langilearen eskubidea Iraupena; urte betekoa Bi eszedentzientzat  Bi hauetan enpresa berean lan eginez gero bi pertsonek batera eskatzekotan pertsona bera zaintzeko enpresak batera erabiltzea mugatu ahal du. Subjektu sortzaile berri bat agertzekotan (sema-alaba bat jaioez gero) utzialdi beri bat zabaltzen da eta aurrekoa itxiko da. c.- Funtzio sindikalak betetzeagatik(langilearen eskubidea) Herrialde edo maila handiagoetan funtzio sindikalakbetetzea kargu publikoagatikoarekin pareka daiteke. Funtzio sindikalak amaitzean, langileak badu 30 egunetako epea laneratzea eskatzeko.