Orka

1. Orka 4. kafli - Hljóð

2. 4-1 Hljóðbylgjur • Hljóð berst sem bylgjur • Hljóð þarf á efni (sameindum) að halda til að geta borist áfram. • Sameindir þéttast og þynnast og ýta þannig bylgjunni áfram

4. Hljóðberar • Fast efni er besti hljóðberinn. • Sameindirnar eru þéttastar í föstu efni og þess vegna berast sveiflur best frá einni sameind til annarrar í föstu efni. • Vökvi er næst besti hljóðberinn. • Loft er lélegasti hljóðberinn.

5. 4-2 Einkenni bylgna • Sömu þættir einkenna allar bylgjur. Þessir þættir eru : Sveifluvídd, lögun, bylgjulengd og tíðni. • Sveifluvídd • Þegar hljóðbylgja berst um efni taka sameindir þess að sveiflast. • Sameindirnar sveiflast fram og til baka um jafnvægisstöðu og mesta fjarlægð frá henni kallast sveifluvídd.

6. Lögun bylgna • Hæsti punktur í útslagi hverrar sveiflu kallast öldutoppur og lægsti punkturinn kallast öldudalur.   • Í hljóðbylgju er öldutoppur þegar þéttleiki sameinda er mestur og minnstur í öldudal.

7. Bylgjulengd • Fjarlægðin milli tveggja öldutoppa (eða tveggja öldudala).

8. Tíðni • Tíðnin er fjöldi heilla bylgna á tímaeiningu. • Þá má líka líta á tíðni sem fjölda þéttinga og þynninga á tímaeiningu.   • Ef tíðni bylgju er 100 sveiflur (heil bylgja) á sekúndu er tíðnin táknuð sem 100 herts (eða rið, táknað Hz) • Eitt herts jafngildir einni sveiflu á sekúndu.

9. 4-3 Eiginleikar hljóðs. Tónhæð • Tónhæð hvers hljóðs er mælikvarði á hversu skær eða djúpur viðkomandi tónn er. • Tónhæð er EKKI sama og tónstyrkur. • Tónhæð hljóðs er háð tíðni hljóðbylgjunnar. • Há nóta sem sópransöngkona syngur getur verið með tíðnina 1000 herts. • Lág nóta bassasöngvara getur á hinn bóginn verið af tíðninni 70 herts. • Mannseyrað greinir hljóð á tíðnibilinu frá um 20 herts og upp í um 20.000 herts. • Hljóð með tíðni yfir 20.000 hertsum kallast úthljóð.

10. Dopplerhrif • Tónhæð hljóðs breytist ef hljóðgjafi er á hreyfingu eða ef sá sem nemur hljóð er á hreyfingu. • Þessi breyting á tíðni og tónhæð hljóðs vegna hreyfingar bylgjugjafa eða bylgjunema nefnist dopplerhrif. • Tíðni bylgnanna verður meiri en ella þegar hljóðgjafinn nálgast, því að bylgjurnar hnappast þéttar saman. • Þegar hljóðgjafi fjarlægist þann sem hlustar verður lengra milli hljóðbylgnanna og tíðni minnkar

12. Hljóðstyrkur • Hljóðstyrkur ákvarðast af því hversu mikil orka er notuð til þess að framleiða hljóð. • Orkan veldur því að sameindir bylgjuberans víkja frá jafnvægisstöðu sinni. • Hljóðstyrkur er því háður sveifluvídd hljóðbylgjunnar. • Orkuríkar hljóðbylgjur hafa meiri sveifluvídd en orkulitlar. • Hljóðstyrkur er mældur í einingunni desíbel. • Hljóðstyrkurinn yfir 120 desíbel veldur sársauka

13. 4-4 Víxlverkun bylgna • Víxlverkanir hljóðbylgna innihalda fyrirbæri sem kallast herma, hljómblær, og bylgjuvíxl (samliðun)

14. Herma • Hlutir hafa tiltekna eigin sveiflutíðni, sem kallast eigin tíðni. • Stundum gerist það að hlutur sem sveiflast með eigintíðni sinni kemur öðrum nálægum hlut til þess að sveiflast, en því aðeins að eigintíðni hans sé sú sama. • Seinni hluturinn tekur til sín hluta af sveifluorku fyrri hlutarins og sveiflast í samhljómi með honum. • Þessi hæfileiki hlutar að sveiflast eftir að hafa tekið í sig orku á eigintíðni sinni kallast herma. • Svona virkar ÚTVARP

15. Samliðun • Hljóðbylgjur sem myndast samtímis geta „lagst saman” þegar þéttingar og þynningar sameinast. Slík sameining kallast samliðun eða bylgjuvíxl. • STYRKJANDI SAMLIÐUN • Þétting bylgju hittir aðra þéttingu bylgju. • Við það myndast hljóð sem hefur meiri hljóðstyrk. • EYÐANDI SAMLIÐUN • Þétting einnar bylgju hittir á þynningu annarrar kemur frameyðandi samliðun. Heildarstyrkur hljóðsins minnkar.

16. Styrkjandi samliðun Bylgjur 1 og 2 leggjast saman og mynda stóra bylgju Eyðandi samliðun Bylgja eitt og tvö dragast frá hver annarri og hljóðið minnkar Ef bylgjur eru nákvæmlega jafn stórar og eru algjörlega gagnstæðar heyrist ekkert hljóð