Orka, samgöngur, innkaup, vatn

1. Orka, samgöngur, innkaup, vatn Vistvænir lifnaðarhættir

2. Orka • Mörg umhverfisvandamál stafa af nýtingu orkulindanna • Jarðefnaeldsneyti: kol, olía, jarðgas • Á Íslandi: 98%heimila sem nota vatnsorku eða jarðhitaorku sem orkugjafa • 9% heimila hituð með jarðvarma • Fyrir 1973: 45% heimila með olíukyndingu • Bruni á jarðefnaeldsneyti = mengun

3. Orka • Íslendingar: • Orkuframleiðsla – meðal hreinlegustu þjóða heims • Iðnaðarmengun – í meðallagi • Samgöngur – Þar stöndum við okkur afar illa • 19% losun gróðurhúsalofttegunda • Einstaklingurinn hefur mikil áhrif • Hjón sem fljúga tvisvar sinnum til London losa jafn mikið af gróðurhúsalofttegundum og einn Toyota Yaris á einu ári (12.000 km)

4. Sparnaður á orku • Spara rafmagn • Kaupa orkusparandi rafmagnstæki • Nota sparperur – endast tífalt lengur • Slökkva ljós í herbergjum • Þurrka af lömpum – óhreinindi draga úr ljósmagni • Pottar og pönnur • Sléttur botn, lítill pottur=minna vatn, nota lok • Slökkva á hellum og nýta eftirhitann • Spara þvott – styttri þvottakerfi, þarf að þvo? • Ekki loka fyrir ofna með gardínum eða húsgögnum O.s.frv. Fjölmargar sparnaðarleiðir að auki

5. Samgöngur • Við ferðumst meira en nokkru sinni • Einkabíllinn er helsti sökudólgurinn varðandi loftmengun í þéttbýli • Á Íslandi: 750 bílar á 1000 íbúa • Árið 2006 voru 272.000 ökutæki á götunum • Fólksbílar 197.000 • Umferð á vegum hefur margvísleg áhrif á umhverfið • Mengun af völdum bíla, flugvéla og skipa er mikil samanborið við aðrar þjóðir • Mikil bílaeign, langar vegalengdir, stór skipafloti

6. Samgöngur • Bílaeign í heiminum (heimild Vistvernd í verki) • 1970: 245 milljónir • 1985: 520 milljónir • 2000: 800 milljónir • Bílum fjölgar hraðar en fólki • Í ár eru framleiddar um 30 - 35 milljónir bíla • Mikilvægt að framleiða vistvæn farartæki sem fyrst • Rafmagn, metangas framleitt hjá Sorpu, vetni • Bílgreinasambandið – listi yfir bíla sem fá ókeypis í stæði

7. Bílar • Eru orkufrekir í framleiðslu • Margir deyja eða bíða örkuml í umferðarslysum • Mengandi lofttegundir – gróðurhúsaáhrif • Svifryk í lofti í borgum

8. Aðrir valkostir • Almenningssamgöngur • Reiðhjól • Tveir jafnfljótir • Sparneytnir bílar • Bílar sem ganga fyrir t.d. Rafmagni eða metangasi

9. Innkaup • Vöruinnkaup okkar valda álagi á umhverfið • Við getum stuðlað að vistvænni framtíð með innkaupum okkar • Þú ein/n ákveður hvað þú kaupir • Ekki er hægt að kaupa lífshamingju • Allar vörur fara í gegnum fjögur ferli: • Framleiðsla, dreift til okkar, notað af okkur, að lokum fargað

10. Ferli vörunnar • Framleiðsla vörunnar: mengun • Dreifing vörunnar um langan veg=mengun • Umbúðir vörunnar og oft varan sjálf eru sorp morgundagsins= mengun • Hvernig var þetta áður fyrr? T.d. Fyrir um 200 árum? • Sjálfsþurftarbúskapur

11. Úrbætur • Kaupa þjónustu fremur en vöru • Einkaneysla Íslendinga eykst hratt • Kaupa vörur sem eru betri fyrir umhverfið • Umhverfismerktar vörur • Vörur framleiddar á Íslandi • Vörur í stærri pakkningum • Vörur með minna af umbúðum • Velja fjölnota – ekki einnota • Velja endurunnið eða endurnýtanlegt

12. Vatn • Allt líf er háð vatni • Mengun vatns er óþörf • Hættum að bruðla með vatn • Verður vatn útflutningsvara Íslendinga á 21. öldinni? • 97,4% vatns er saltvatn • Neysluhæft vatn er aðeins 0.27% • Vatn er því takmörkuð auðlind

13. Eilíf hringrás Frá því jörðin myndaðist fyrir um 4500 milljónum ára hefur vatnið á henni og í andrúmsloftinu verið í sífelldri hringrás. Þetta þýðir að vatnssameind sem er í vatnsglasi í dag hefur e.t.v. Verið í vatnsbóli risaeðla fyrir um 150 milljónum ára

14. Eilíf hringrás • Mannslíkaminn 70% vatn • Mikilvægt að vatn mengist ekki

15. Mengun vatns • Hættuleg efni berast langar leiðir með sjávarstraumum og gufa upp úr hlýjum sjó • Berast með loftstraumum til kaldari svæða þar sem þau safnast upp – gufa ekki upp úr köldum sjónum • Dioxin, PCB o.fl. • Efni sem berast frá iðnaði og landbúnaði • Hafa mælst í sjávardýrum hér við land

16. Aðgerðir • Sjá til þess að engin spilliefni berist frá heimilinu í frárennslið • Laga alla leka krana og lagnir • Venja sig á að láta vatnið ekki leka að óþörfu • Kaupa vatnssparandi salerni og blöndunartæki o.s.frv.