Orka, samgöngur, innkaup, vatn

Orka, samgöngur, innkaup, vatn Vistvænir lifnaðarhættir

Orka • Mörg umhverfisvandamál stafa af nýtingu orkulindanna • Jarðefnaeldsneyti: kol, olía, jarðgas • Á Íslandi: Flest hús kynt með hitaveitu:90% • Aðrir með rafmagns- eða olíukyndingu • Fyrir 1973: 45% heimila með olíukyndingu • Bruni á jarðefnaeldsneyti = mengun

Hong Kong

isparta

Orka • Íslendingar: • Orkuframleiðsla – meðal hreinlegustu þjóða heims • Iðnaðarmengun – í meðallagi • Samgöngur – Þar stöndum við okkur afar illa • 30% losun CO2 okkar Íslendinga • Einstaklingurinn hefur mikil áhrif • Hjón sem fljúga tvisvar sinnum til London losa jafn mikið af gróðurhúsalofttegundum og einn Toyota Yaris á einu ári (12.000 km)

www.orkusetur.is • Til að binda heildarútblástur Íslendinga þyrfti skóg með um tveim milljörðum trjáa.

Sparnaður á orku • Kaupa orkusparandi rafmagnstæki • Nota sparperur – endast tífalt lengur • Slökkva ljós í herbergjum • Þurrka af lömpum – óhreinindi draga úr ljósmagni • Pottar og pönnur • Sléttur botn, lítill pottur=minna vatn, nota lok • Slökkva á hellum og nýta eftirhitann • Spara þvott – styttri þvottakerfi, þarf að þvo? • Ekki loka fyrir ofna með gardínum eða húsgögnum O.s.frv. Fjölmargar sparnaðarleiðir að auki

Samgöngur • Einkabíllinn er helsti sökudólgurinn varðandi loftmengun í þéttbýli • Á Íslandi: Um 700 bílar á 1000 íbúa • Flestir aka stuttar vegalengdir – meðalvegal er 2,5 km • Umferð á vegum hefur margvísleg áhrif á umhverfið. Dæmi um áhrif umferðar? • Mengun af völdum bíla, flugvéla og skipa er mikil samanborið við aðrar þjóðir • Mikil bílaeign, langar vegalengdir, stór skipafloti

Samgöngur • Bílaeign í heiminum (heimild Vistvernd í verki) • 1970: 245 milljónir • 1985: 520 milljónir • 2000: 800 milljónir • Bílum fjölgar hraðar en fólki • Mikilvægt að framleiða vistvæn farartæki sem fyrst • T.d. Rafmagn, metangas framleitt hjá Sorpu, vetni • Bílgreinasambandið– listi yfir bíla sem fá ókeypis í stæði • Orkustofnun - aksturslag • Milliríkjanefnd SÞ um loftslagsmál • Veðurstofan um loftslagsbreytingarnar og SAMSÆRIÐ

Kostnaður bílsins • Eru orkufrekir í framleiðslu • Margir deyja eða bíða örkuml í umferðarslysum • Mengandi lofttegundir – gróðurhúsaáhrif • Svifryk í lofti í borgum

Aðrir valkostir • Almenningssamgöngur • Reiðhjól • Tveir jafnfljótir • Sparneytnir bílar • Bílar sem ganga fyrir t.d. Rafmagni eða metangasi

Innkaup • Vöruinnkaup okkar valda álagi á umhverfið • Við getum stuðlað að vistvænni framtíð með innkaupum okkar • Þú ein/n ákveður hvað þú kaupir • Ekki er hægt að kaupa lífshamingju • Allar vörur fara í gegnum fjögur ferli: • Framleiðsla, dreift til okkar, notað af okkur, að lokum fargað

Ferli vörunnar • Framleiðsla vörunnar: mengun • Dreifing vörunnar um langan veg=mengun • Umbúðir vörunnar og oft varan sjálf eru sorp morgundagsins= mengun • Hvernig var þetta áður fyrr? T.d. Fyrir um 200 árum? • Sjálfsþurftarbúskapur

Úrbætur • Kaupa þjónustu fremur en vöru • Einkaneysla Íslendinga eykst hratt • Kaupa vörur sem eru betri fyrir umhverfið • Umhverfismerktar vörur • Vörur framleiddar á Íslandi • Vörur í stærri pakkningum • Vörur með minna af umbúðum • Velja fjölnota – ekki einnota • Velja endurunnið eða endurnýtanlegt

Vatn • Allt líf er háð vatni • Mengun vatns er óþörf • Hættum að bruðla með vatn • Verður vatn útflutningsvara Íslendinga á 21. öldinni? – um útflutning á vatni • 97,4% vatns er saltvatn • Neysluhæft vatn er aðeins 0.27% • Vatn er því takmörkuð auðlind

Eilíf hringrás Frá því jörðin myndaðist fyrir um 4500 milljónum ára hefur vatnið á henni og í andrúmsloftinu verið í sífelldri hringrás. Þetta þýðir að vatnssameind sem er í vatnsglasi í dag hefur e.t.v. Verið í vatnsbóli risaeðla fyrir um 150 milljónum ára

Eilíf hringrás • Mannslíkaminn 70% vatn • Mikilvægt að vatn mengist ekki

Mengun vatns • Hættuleg efni berast langar leiðir með sjávarstraumum og gufa upp úr hlýjum sjó • Berast með loftstraumum til kaldari svæða þar sem þau safnast upp – gufa ekki upp úr köldum sjónum • Dioxin, PCB o.fl. • Efni sem berast frá iðnaði og landbúnaði • Hafa mælst í sjávardýrum hér við land

Aðgerðir • Sjá til þess að engin spilliefni berist frá heimilinu í frárennslið • Laga alla leka krana og lagnir • Venja sig á að láta vatnið ekki leka að óþörfu • Kaupa vatnssparandi salerni og blöndunartæki o.s.frv.

Umhverfismerki • Reglugerð: http://www.reglugerd.is/interpro/dkm/WebGuard.nsf/key2/525-2006 • Umhverfisvottanir fyrir fyrirtæki: ISO14001

Umhverfisvottanir • Tvö merki algengust á Íslandi • Hvíti svanurinn og Evrópublómið • Einnig minni aðilar s.s. • Eco Garantie – Frá Belgíu (snyrtivörur – þvottaefni) • Earth Friendly Products – BNA – (þvottaefni) • USDA– BNA ( Matvara) • Rapunzel – Þýskaland (sanngjörn viðskipti og lífræn ræktun á matvöru) • Max Havelaar– Sviss (sanngjörn viðskipti og lífræn ræktun) • Tún – Ísland • Biobu - Ísland

Orka, samgöngur, innkaup, vatn