Konferencja „Foresight – Droga Rozwoju Regionu”

Konferencja „Foresight – Droga Rozwoju Regionu” Znaczenie foresight’u regionalnego dla planowania infrastruktury wojewódzkiej Dr inż. Jacek Habel Dyrektor ds. dydaktycznych Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji Katedra Inżynierii Procesów Produkcyjnych Politechnika Krakowska e-mail: habel@m6.mech.pk.edu.pl Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Plan prezentacji • Co to jest foresight? • Charakterystyka pojęcia infrastruktura • Wpływ infrastruktury na rozwój regionalny • Przykład badań foresight w zakresie Infrastruktury • Metodologia badań foresight • Prowadzenie badań • Wyniki – scenariusze rozwoju • Wnioski Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Co to jest foresight? • Foresight jest metodą badawczą pozwalająca na prognozowanie rozwoju wybranej dziedziny w określonej, dłuższej perspektywie czasowej. • W praktyce rozróżnia się dwa typy foresight’u: • Foresight technologiczny • Foresight regionalny • Foresight składa się z kilku podstawowych faz: • Przewidywanie (anticipation) – analiza stanu obecnego, opracowanie prognoz rozwoju, • Uczestnictwo (participation) – udział różnych podmiotów zainteresowanych rozwojem obszaru, • Tworzenie sieci (networking) – współpraca i konsolidacja środowiska, • Wizja (vision) – tworzenie potencjalnych scenariuszy rozwoju (pesymistyczne i optymistyczne), • Działanie (action) – utworzenie planu działania do wdrożenia, w celu osiągnięcia założonego celu. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Foresight Technologiczny • Foresight technologiczny - proces systematycznej próby spojrzenia na długoterminową przyszłość nauki, technologii, gospodarki oraz społeczeństwa, mający na celu identyfikację obszarów badań strategicznych oraz powstających innowacyjnych technologii, które mają potencjał przyniesienia najwyższych korzyści gospodarczych i społecznych [Martin 1996] • Zadania realizowane w ramach foresight’u technologicznego: • Eksplorowanie i identyfikacja przyszłych kluczowych technologii w celu ustalenia priorytetów inwestycji w działaniach naukowych oraz innowacyjnych, • Ocena szans i zagrożeń dla rozwoju kluczowych technologii, • Identyfikacja działań, które należy podjąć w celu rozwoju technologii, • Reorientacja systemu nauki oraz kierunków innowacji, • Wprowadzanie nowych uczestników do debaty strategicznej, • Budowanie nowych sieci oraz połączeń między polami, sektorami i rynkami lub wokół danych problemów, • Budowa scenariuszy rozwoju. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Foresight Regionalny • Foresight regionalny – usystematyzowany proces gromadzenia wiedzy dotyczącej przyszłości w krótszym lub dłuższym okresie czasu, podejmowanie decyzji i zachęcanie do przyszłych działań na określonym obszarze geograficznym [Szewczyk 2008]. • Zadania realizowane w ramach foresight’u regionalnego: • Identyfikacja kluczowych kierunków rozwoju dla danego regionu, • Uzyskanie konsensusu społecznego co do kierunków rozwoju, • Identyfikacja kluczowych organizacji, działań, inwestycji potrzebnych do osiągnięcia zamierzonych kierunków, • Stworzenie sieci współpracy pomiędzy jednostkami, które podejmą zaplanowane działania, • Budowa scenariuszy rozwoju. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Cel badań foresight • Nadrzędnym celem badań foresight jest przewidywanie potencjalnych kierunków rozwoju w danym obszarze. • Wynikiem końcowym jest opracowanie możliwych scenariuszy rozwoju. • Konsolidacja środowiska (naukowcy, przedsiębiorcy, władze lokalne) i tworzenie sieci współpracy. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Charakterystyka pojęcia infrastruktura • Infrastruktura to podstawowe urządzenia i instytucje świadczące usługi niezbędne do funkcjonowania gospodarki i zapewniające odpowiednie warunki bytu ludności. • Infrastruktura jest podstawą funkcjonowania każdego regionu (województwa, powiatu, gminy), decyduje o jego atrakcyjności inwestycyjnej, turystycznej, wyznacza również jakość życia jego mieszkańców. • Obiekty infrastruktury charakteryzują następujące cechy: • Charakter usługowy, • Jednolitość obiektów (niepodzielność), • Wysoka kapitałochłonność, • Skokowy sposób powstawania kosztów, • Długowieczność, • Immobilność, • Obiekty infrastruktury są względem siebie komplementarne a nie substytucyjne. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Podział infrastruktury Podział infrastruktury, ze względu na charakter obiektów i ich przeznaczenie: • Infrastruktura społeczna, • Infrastruktura techniczna, • Infrastruktura transportowa, • Infrastruktura turystyczna. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Infrastruktura społeczna • Infrastruktura społecznato zespół obiektów publicznych zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności. Infrastruktura społeczna obejmuje usługi w zakresie prawa, bezpieczeństwa, oświaty i nauki, kultury, opieki społecznej i służby zdrowia itp. • Do obiektów infrastruktury społecznej należą: • szpitale, • sanatoria, • domy pomocy społecznej, • szkoły i przedszkola, • sądy, • więzienia, • instytucje administracji państwowych (np. urząd miasta), • obiekty kulturalne (biblioteki, kina, teatry, opery), • obiekty sportowe (stadiony, hale widowiskowo-sportowe), • obiekty handlowe (sklepy, hurtownie, centra handlowe), • obiekty gastronomii (restauracje, kawiarnie itp.), • punkty rzemiosła usługowego (fryzjer, fotograf itp.). Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Infrastruktura techniczna • Infrastruktura technicznato urządzenia, sieci przesyłowe i związane z nimi obiekty świadczące niezbędne i podstawowe usługi dla określonej jednostki regionalnej w zakresie energetyki, dostarczania ciepła, wody, usuwania ścieków i odpadów, transportu, teletechniki itp. Infrastruktura techniczna spełnia bardzo istotne funkcje związane z rozwojem społeczno-gospodarczym danego obszaru gminy, powiatu czy województwa. • W obrębie infrastruktury technicznej można wyróżnić następujące grupy obiektów: • Infrastruktura zaopatrzenia w: • Prąd – elektrownie, • Gaz – gazociągi, • Ogrzewanie (ciepło) – ciepłownie, • Wodę – wodociągi, • Infrastruktura ochrony środowiska (usuwania), komunalna dotycząca: • Usuwania śmieci – wysypiska, spalarnie, • Usuwania ścieków – kanalizacja, oczyszczalnie ścieków, • Odzyskiwanie wartościowych materiałów – sortownie, zakłady przetwarzania odpadów i utylizacji (recyklingu), skupy złomu i innych materiałów (papier, szkło), • Infrastruktura komunikacji(wymiany informacji): • Infrastruktura telefoniczna (stacjonarna, komórkowa), • Infrastruktura radiowa, • Infrastruktura telewizyjna, • Internet, • Inne usługi radiowe. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Infrastruktura transportowa • Infrastrukturę transportową można podzielić w zależności od rodzaju komunikacji na indywidualną i publiczną. • W ramach komunikacji indywidualnej, infrastrukturę transportową stanowią: ulice, drogi rowerowe i chodniki. • Do komunikacji publicznej należy: • Infrastruktura drogowa: • drogi kołowe (autostrady, drogi ekspresowe i szybkiego ruchu, drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i lokalne), • mosty, tunele, skrzyżowania (z innymi drogami i liniami kolejowymi), • węzły drogowe (parkingi, place przeładunkowe, manewrowe, drogowe przejścia graniczne), • sygnalizacje (świetlna, znakowa), • urządzenia do pobierania opłat itp. • Infrastruktura kolejowa: • linie kolejowe (tory z podkładami) wraz z budowlami inżynierskimi (mosty, wiadukty, tunele, przepusty, przejazdy kolejowe), • urządzenia zabezpieczenia ruchu i łączności, sygnalizacja, sieć energetyczna (trakcja), sieć wodno-kanalizacyjna, • stacje (osobowe i towarowe – łącznie z peronami, placami utwardzonymi, etc.), terminale intermodalne, bocznice kolejowe, posterunki odgałęźne i odstępowe. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Infrastruktura transportowa • Infrastruktura morska: • morskie obszary brzegowe (przybrzeżne) – przyległe odcinki linii brzegowych, • port morski z infrastrukturą: budowle hydro-techniczne (np. tory podejściowe, kanały), nabrzeża, place utwardzone (do przeładunków, składowania, magazynowania, parkowania, etc.), tory kolejowe, miejsca postojowe, doki, • radiowe systemy nawigacyjne dla potrzeb transportu morskiego. • Infrastruktura wodna śródlądowa: • rzeki, kanały, jeziora i inne odcinki wodne specjalnie przystosowane do nawigacji, • urządzenia nawigacyjne i sygnalizacyjne (stałe oznakowania), • śluzy i stopnie wodne, • porty wodne śródlądowe z infrastrukturą towarzyszącą. • Infrastruktura lotnicza: • „korytarze powietrzne” (po zainstalowaniu naziemnych urządzeń prowadzenia, nadzoru i kontroli ruchu), • porty lotnicze z infrastrukturą, w tym pasy startowe, • urządzenia nadzoru i kontroli ruchu (radiowe systemy nawigacyjne dla potrzeb transportu lotniczego), • lądowiska. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Infrastruktura turystyczna • Infrastruktura turystycznato wszelkiego rodzaju obiekty oraz urządzenia turystyczne, które mają na celu służenie przyjeżdżającym na dany obszar turystom – zaspokajaniu ich potrzeb związanych z bierną oraz aktywną turystyką. • Na infrastrukturę turystyczną składają się : • Baza noclegowa: • hotele, hostele, pensjonaty, pokoje gościnne, apartamenty, • gospodarstwa agroturystyczne, • schroniska turystyczne, domy wycieczkowe, domki wczasowe, kempingi, itd. • Baza gastronomiczna: • restauracje, bary, • pijalnie, • zajazdy, • kawiarnie, puby, itd. • Obiekty sportowe: • hale sportowe, boiska, stadiony, • korty tenisowe, • kręgielnie itd. • Obiekty kultury: • galerie, muzea, wystawy, itd. • Szlaki – piesze, rowerowe oraz inne trasy. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Pojęcie regionu i polityki regionalnej • Region definiuje się jako terytorium, charakteryzujące się historyczną, kulturalną, geograficzną lub ekonomiczną jednorodnością, lub też wszystkimi tymi cechami łącznie, dającymi zamieszkałej tam ludności poczucie wspólnoty w realizacji własnych interesów i zamierzeń (Deklaracja Rady Europejskiej ds. Problemów Regionalizacji – 1978 Bordeaux). • Region to w warunkach polskich województwo rządowo-samorządowe, utworzone w wyniku reformy terytorialnej organizacji kraju w 1999 r. [Pyszkowski 2003] • Polityka regionalnajest to całokształt działań państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych w zakresie świadomego kształtowania procesu rozwoju społecznego i ekonomicznego regionów kraju w ramach ogólnej polityki społeczno-ekonomicznej [Winiarski 1976] • Polityka regionalnajest działalnością zmierzającą do kształtowania rozwoju poszczególnych regionów i relacji międzyregionalnych zgodnie z celami społeczeństwa jako całości, jak również celami społeczności regionalnych [Domański 2002] Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Wpływ infrastruktury na rozwój regionalny • Rozwój regionalnyto wzrostpotencjału gospodarczego regionów, trwała poprawa ich konkurencyjności i poziomu życia mieszkańców, przyczyniający się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. • Infrastruktura ma wpływ na rozwój regionalny poprzez pełnienie następujących funkcji: • Transferowa– stwarza warunki przepływu (transport) w przestrzeni dóbr, energii oraz ludzi. • Usługowa– zaspokaja popyt na usługi zgłaszany przez sferę produkcyjną oraz konsumpcyjną (społeczność lokalną). • Integracyjna– kształtuje więź społeczną, ekonomiczną i informacyjną w układach regionalnych. • Lokalizacyjna– poziom rozwoju infrastruktury na danym terenie świadczy o poziomie jego atrakcyjności(dostępność sieci transportowej, zasoby naturalne, strefy ekonomiczne itp.). • Akceleracyjna– poziom zagospodarowania infrastrukturalnego stanowi przesłankę do rozwoju gospodarczego określonych regionów; rezerwa potencjału infrastruktury stanowi istotny czynnik rozwoju gospodarczego danego obszaru. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Przykład badań foresight w zakresie Infrastruktury • „Foresight technologiczny na rzecz zrównoważonego rozwoju Małopolski” • Wykonawcy: • Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (Lider), • Politechnika Krakowskaim. Tadeusza Kościuszki • Akademia Górniczo-Hutniczą im. Stanisława Staszica w Krakowie. • Przedsięwzięcie to zrealizowano w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, • Priorytet 1: Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, • Działanie 1.4: Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką. • Projekt trwał od 1 września 2006 r. do 31 maja 2008 r. • Informacje szczegółowe na temat realizacji tego projektu można znaleźć na stronie projektu: http://www.foresight.msap.pl/ • Celem projektu było opracowanie prognozy rozwoju technologii w województwie małopolskim oraz wyznaczenie priorytetowych kierunków rozwoju w obszarze określonym jako „Zrównoważony rozwój” • Horyzont czasowy – rok 2020 (początkowo 2013) Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Zespół badawczy • W celu sprawnego zarządzania projektem powołano zespół koordynacyjny, w skład którego weszły następujące osoby: • koordynator projektu – dr Stanisław Mazur (MSAP UEK), • ekspert wiodący ds. badań foresight – prof. dr hab. inż. Józef Gawlik (PK), • ekspert ds. metodologii badań projektu badawczego – dr Łukasz Mamica (MSAP UEK), • przewodniczący paneli eksperckich – prof. dr hab. Jerzy Hausner (UEK). • Na zakres przedmiotowy projektu składały się następujące obszary badawcze: • Wzrost gospodarczy – obszar prowadzony przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie (a dokładnie jej oddział: Małopolską Szkołę Administracji Publicznej), • Infrastruktura – obszar prowadzony przez Politechnikę Krakowską, • Zasoby naturalne i nowe materiały – obszar prowadzony przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Panel Ekspertów ds. Infrastruktury PK • W skład Panelu Ekspertów Politechniki Krakowskiej ds. Infrastruktury wchodzili: • dr inż. Jacek Habel – przewodniczący panelu, • prof. zw. dr hab. inż. Józef Gawlik – ekspert wiodący, • prof. dr hab. inż. Włodzimierz Czyczuła – ekspert panelu (transport), • dr hab. inż. arch. Wojciech Kosiński, prof. PK – ekspert panelu (turystyka), • dr hab. inż. Janusz Mikuła – ekspert panelu (ochrona środowiska), • inż. Lucjan Tabaka – ekspert panelu (transport), • dr Tomasz Jeleński – ekspert panelu (turystyka), • dr inż. Anna Boratyńska-Sala – sekretarz panelu, • mgr Olga Skalska – sekretarz panelu Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Przyjęta metodologia badań foresight • Stosowane narzędzia: zmodyfikowana metoda delficka, burza mózgów, panel ekspertów, analiza SWOT, tworzenie i analiza scenariuszy rozwoju. • Przyjęto następującą metodologię badań foresight (etapy): • Utworzenie Paneli Eksperckich • Opracowanie syntetycznej informacji o stanie dziedziny • Stworzenie diagnozy • Przeprowadzenie analizy SWOT • Delimitacja obszarów badawczych i definiowanie hipotez • Utworzenie ankiety badawczej, opracowanie struktury pytań i odpowiedzi wyboru • Przeprowadzenie badań pilotażowych • Opracowanie wyników z ankiety pilotażowej, korekta formularza ankietowego • Ustalenie listy respondentów dla badania zasadniczego • Przeprowadzenie badania zasadniczego (zgodnie z metodą delficką) • Opracowanie otrzymanych wyników z badań ankietowych • Tworzenie scenariuszy rozwoju • Konsultacja społeczna otrzymanych wyników • Upowszechnianie wyników (raport i konferencja podsumowująca) Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Przykład analizy SWOT Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Delimitacja obszarów krytycznych • Na podstawie opracowania diagnostycznego oraz przeprowadzonej analizy SWOT ustalono następujące obszary krytyczne: • Infrastruktura transportowa (drogowa, kolejowa i lotnicza)[prof. dr hab. inż. Włodzimierz Czyczuła, inż. Lucjan Tabaka] • Zrównoważony transport w obszarach o unikalnych walorach turystyczno-uzdrowiskowych[dr hab. inż. arch. Wojciech Kosiński, prof. PK; dr Tomasz Jeleński] • Infrastruktura turystyczna – aspekty inwestycyjne i ochronne[dr hab. inż. Arch. Wojciech Kosiński, prof. PK; dr Tomasz Jeleński] • Infrastruktura ochrony środowiska nadąża za rozwojem gospodarczym[dr hab. inż. Janusz Mikuła] • Zapobieganie i eliminowanie szkodliwego wpływu na środowisko[dr hab. inż. Janusz Mikuła] Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Badania ankietowe – Zasady konstruowania ankiet • Zadaniem kwestionariusza ankiety badawczej, w przypadku badań foresight, jest ustalenie prawdziwości przyjętych wcześniej hipotez badawczych. • Powinno się stosować następujące zasady: • Ilość pytań głównych powinna odpowiadać ilości hipotez. W uzasadnionych przypadkach pytań składowych (do udowodnienia danej hipotezy) może być więcej, ale maksymalnie 5. • tworzenie nadmiernej ilości jest niewskazane – może zniechęcić respondenta i spowodować: • nie wypełnienie ankiety (utrata informacji) lub • udzielanie nie przemyślanych odpowiedzi (utrata jakości informacji), • Właściwy wybór charakteru pytań: • unikać pytań o charakterze otwartym (gdzie badany musi udzielić pisemnej odpowiedzi) • stosować pytania o charakterze zamkniętym, które posiadają z góry określoną ilość możliwych odpowiedzi • pytania otwarte mogą powodować utratę informacji badania (udzielanie lakonicznych odpowiedzi) • odpowiedzi na pytania zamknięte można poddać analizie statystycznej (np. procentowy rozkład odpowiedzi) co w przypadku pytań otwartych może być utrudnione lub niemożliwe. • w przypadku pytań zamkniętych problem stanowi właściwy dobór (co do ilości i merytorycznej zawartości) potencjalnych odpowiedzi (tzw. kafeteria odpowiedzi). • Ustalenie zbioru odpowiedzi dla pytań zamkniętych: • nie zaleca się stosowania zestawu odpowiedzi typu: tak, nie • odpowiedzi (zbiór) powinny sugerować konkretne rozwiązania lub procedury • nie definiować nadmiernej ilości odpowiedzi, rozsądny zakres mieści się w granicach od 3 do 10 • jako jedną z możliwych odpowiedzi powinno pozostać pole, w którym respondent, nie mogąc wybrać żadnej z powyższych odpowiedzi, może opisać przyczyny braku wyboru lub zaproponować inne rozwiązanie. Jest to szczególnie cenna opcja w badaniu pilotażowym! Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Przykład formularza ankietowego Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Wybór respondentów badania Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Przykład opracowania wyników • Obszar I: Infrastruktura transportowa: • Najważniejszymi elementami modernizacji sieci kolejowej będzie wyeliminowanie ograniczeń prędkości i zwiększenie prędkości przewozowej. • Komentarz: Tylko zachęta poprzez jakość usług jest wstanie konkurować z wygodą podróżowania samochodem • Podniesienie standardów infrastruktury drogowej nastąpi poprzez eliminację wąskich gardeł oraz budowę autostrad, dróg ekspresowych lub magistrali kolejowych. • Komentarz: Obwodnice upłynniają ruch i zwiększają przepustowość szlaków drogowych a magistrale kolejowe i autostrady pozwalają podróżować z dużymi prędkościami co skraca czas podróży na dłuższych dystansach • Przepustowość lotniska zwiększy się dzięki budowie terminala. • Najważniejsze czynniki wpływające na konkurencyjność pasażerskiego transportu kolejowego: Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Formułowanie scenariuszy rozwoju • Dokument opisujący scenariusze rozwoju w danym obszarze badawczym zawiera: • Opis postępowania badawczego • Opis sytuacji wyjściowej w badanym obszarze • Determinanty rozwoju w poszczególnych obszarach (pokazanie natężenia wpływu poszczególnych zmiennych – np. silne, średnie, słabe). • Konsekwencje/efekty/następstwa wystąpienia w przyszłości wymienionych w pkt. 3 determinant – co będzie się działo w 2020 r. w badanym obszarze (jakie pojawią się zjawiska, opis tendencji rozwojowych), jeżeli tak zdefiniowane determinanty wystąpią w przyszłości wraz z zakładanym poziomem wpływu/oddziaływania. • Scenariusz – budowany w oparciu o główne osi rozwojowe (1 wariant, najbardziej prawdopodobny), wynikający ze zdefiniowanej sytuacji wyjściowej oraz zestawu przyjętych determinant. • Możliwe odchylenia od scenariusza (pesymistyczne/optymistyczne – co może wpływać w przyszłości na te odchylenia?). • Zalecane działania (ograniczające wariant pesymistyczny i wspierające osiągnięcie optymistycznego) – sformułowane w stosunku do określonych aktorów (np. przedsiębiorcy, środowisko akademickie, administracja samorządowa/rządowa, etc.) ze sfery publicznej oraz prywatnej (możliwe jest definiowanie „nowych” aktorów). • Załączniki. Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Przykład opracowania scenariusza – determinanty • Do czynników wpływających na rozwój infrastruktury ochrony środowiska, zaliczono: • Wykorzystanie funduszy UE • Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego (jst) • Potencjał wykonawczy firm budowlanych • Zmiany cen materiałów budowlanych, energii i paliw • System finansowania inwestycji infrastrukturalnych • Potencjał administracji w zakresie wydawania decyzji administracyjnych i obsługi projektów • System ocen oddziaływania na środowisko (SOOS) • Konflikty społeczne • Edukacja ekologiczna • Planowanie strategiczne • Planowanie przestrzenne • Postęp techniczny i rozwój innowacyjności • Zmiany prawa w zakresie regulującym proces inwestycyjny • Zmniejszenie limitów emisji CO2 Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Przykład opracowania scenariusza – tabela wpływów krzyżowych Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Wnioski – Zalety badań foresight • Zalety badań foresight wynikają głównie z przyjętej formy decydenta, w postaci Grupy Delfickiej oraz badawczej Metody Delfickiej. • Kooperacja i tworzenie sieci powiązań pomiędzy uczestnikami procesu badawczego: • Ośrodki naukowe i ich pracownicy: Uczelnie Wyższe, JBR, • Przedstawiciele przemysłu i inni uczestnicy rynku, • Władze regionalne, lokalne, • Ośrodki opiniotwórcze: prasa, radio, telewizja • Kooperacja ta powstaje na różnych etapach projektu foresight: • Tworzenia konsorcjum i składania wniosku o dofinansowanie • Prowadzenia badań ankietowych • Upowszechniania wyników i konsultacji społecznych • Powszechna akceptowalność przyjętych ustaleń – zainteresowane strony znają wcześniej plan działań, jego skutki i zagrożenia (wynik współpracy i konsultacji) • Szerokie spektrum badań w zakresie: • Tworzonych hipotez badawczych – tworzone przez grono ekspertów i konsultowane np. w postaci warsztatów roboczych i konferencji – nie przez jednego człowieka, • Prowadzonych badań i konsultacji społecznych – szerokie spektrum badawcze poprzez odpowiedni dobór respondentów badania (udział różnych grup społecznych) Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Korzyści płynące z badań foresight’u regionalnego Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Wnioski – Wady i zagrożenia badań foresight • Główne zagrożenia wynikają z konieczności pracy w zespołach (panele ekspercie, zespoły badawcze): • Dążenie do konsensusu w celu uniknięcia sytuacji konfliktowej, przedkładając je nad wyborem najlepszych rozwiązań – tzw. myślenie grupowe • Możliwość podjęcia bardziej ryzykownych decyzji, niż każdy z decydentów podejmowałby samodzielnie – zjawisko przesunięcia w grupie • Przyjmowanie rozwiązań kompromisowych wynikających z niezdecydowania członków zespołu badawczego (panelu ekspertów), • Przyjęcie strategii osoby dominującej w grupie • Przyjęcie strategii zwykłej większości w grupie • Czasochłonność i kosztochłonność badań na dużą skala • Trudności w zarządzaniu projektem • Trudności w prowadzeniu badań ankietowych: • Niewielkie zainteresowanie i wręcz powszechna niechęć do wypełniania ankiet i formularzy • Niski stopień zwrotu ankiet na poziomie 10%-50% • Zalecenia: • Ankiety powinny być maksymalnie uproszczone; 1 do 2 stron • Formy zachęty – np. wynagrodzenie za wypełnienie ankiety, wynagrodzenie dla ankieterów Politechnika Krakowska ~ Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji M6 ~ http://m6.mech.pk.edu.pl Prowadzący: dr inż. Jacek Habel e-mail:habel@m6.mech.pk.edu.pltel.: 012-374-32-39

Konferencja „Foresight – Droga Rozwoju Regionu”