Örneklem Sayısını Belirlenmesi ve Seçimi

1. Örneklem Sayısını Belirlenmesi ve Seçimi

2. Örnekleme Yöntemleri • Evren, Araştırma sonuçlarından elde edilen verilerin genellenmek istenilen bütününe denir. Araştırma kapsamında grubun tüm üyelerini içerir. Bütündeki belirli bir özelliğe sahip tüm nesne, olgu, durum ve kişileri ifade etmektedir. Araştırmalarda Genel evren ve Çalışma evreni olarak iki tür evrenden bahsedilmektedir. • Çalışmanın Evreni; Somut, ulaşılabilen evrendir. Örneğin; araştırma evreni Türkiye’deki tüm ilköğretim öğrencileri; ulaşılabilir evren ise Trabzon ilindeki ilköğretim öğrencileri olabilir.

3. Araştırmalarda genellikle yalnızca ulaşılabilir evren tanımlanır ve bu yüzden kısaca “araştırmanın evreni” ifadesi kullanılır. Aslında, evreni tanımlama ve sınırlandırma, çalışma evrenini belirlemek için yapılmaktadır.

4. TARTIŞALIM... • Araştırmak istediğimiz bir konu hakkında, konuyla ilgili herkesi (Tüm evreni ) her zaman araştırmaya katabilir miyiz? NEDEN?

5. Örneklem • Evrenin tamamının incelenmesi veya araştırılması olası görülmeyen durumlarda, evren içerisinden seçilen ve evreni temsil edebilecek bir alt kümedir. • Evrenden belli yöntemlerle seçilen ve seçildiği evreni temsil yeterliliği kabul edilen küçük kümedir.

6. ÖRNEKLEMIN YARARLARI?

7. ÖRNEKLEMIN YARARLARI 1- Örnek üzerinde bilgi toplamak daha pratik; zaman, personel ve parasal yönlerden daha ucuzdur. 2- Sonuçlar daha kısa sürede alınabilir. 3-Uygun yöntemlerle seçildiğinde örnekleme hataları en az düzeye indirilebilir. 4- Elde edilen sonuçlar tüm evrene genellenebilir. 5- İncelenen konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgiler toplanabilir, uygulamalar yapılabilir.

8. Örneklem Sayısının Belirlenmesi ve Seçimi • Bir çok araştırmacı araştırmasının amaç ve yöntemini belirledikten sonra, araştırmayı kaç kişi üzerinde yürütmeliyim ki araştırmam kabul görsün veya daha bilimsel olsun? Sorusunu sormaktadır. • Bu soru bir çok durumda araştırmacılar arasında tartışma konusu olmakta ve araştırmacıların bilimsel bilgiye bakış acıları ile değişim gösterebilmektedir. • Eğitim araştırmalarında örneklem seçiminde en çok yapılan hataların başında araştırmacının yakın çevresinde hangisi mümkün ise ve kolaysa çalışmasını on göre yönlendirmesidir. Burada örneklem hatası diye bir kavram sürekli gündeme gelmektedir. • Örneklem hatası demek!!!!!!! genellemesi düşünülen evrenin sahip olduğu özelliklerle, seçilen örneklemin sahip olduğu özellikler arasındaki farklılığın fazla olmasıdır. Yani temsili gücünün oldukça az olmasıdır.

9. Bilinen bir gerçek var ki bir araştırmadaki örneklem sayısı araştırmanın amacı, doğası ve ihtiyaç duyulan verilerin özelliklerine göre değişim göstermektedir. • Bununla birlikte bu soruya mutlaka bir cevap verilecekse, Cohen ve Manion (1989)’un da belirttiği gibi, eğer toplanan veriler üzerinde istatistiksel işlemler veya analizler yapılacaksa bu sayının en az 30 olması gerekliliğidir. • Bu durum anket çalışmaları için en az 100, deneysel ve nedenini bulmak için karşılaştırmalı çalışmalarda her bir grup için en az 15, ölçek geliştirme çalışmaları için en az 40-500 kişiden oluşmalıdır (Borg ve Gall, 1989).

10. Ülkemizde eğitim ile ilgili çalışmalarda araştırmacılar çoğu zaman küçük gruplar üzerinde çalışma yapmaktadırlar? Neden?

11. Daha özel olarak Permut ve diğ.(1976) bir araştırmada örneklem ile ilgili aşağıda belirtilen dört konunun çok önemli olduğuna vurgu yapmaktadırlar. Bunlar; • Sonuçların genellenebileceği bir evrenin açık olarak tanımlanması. • Örneklemin nasıl seçildiğinin anlaşılır ve sistematik olarak sunulması. Bu süreçte,örneklem nasıl seçildi, örneklemin genişliği nedir?, araştırmanın yürütüldüğü coğrafyanın adı nedir, gibi soruların da cevabı verilmelidir. Bunların yanında örneklemin cinsiyeti, yaşı, öğrenim durumu , sosyo-ekonomik durumu gibi özellikleri de tasvir edilmelidir. • Örneklemin yapısı hakkında bilgi verilmelidir. Örneğin, örneklemin verilen bir listeden mi seçildiği gibi durumların tanımlanması. • Seçilen örneklemin çalışmayı tamamlama oranı hakkında bilgilerin verilmesi (Borg ve Gall, 1989, s.219).

12. Örnekleme; Çalışma evreninden, belirli kural ve ölçütlere göre örneklem alma işlemine denir.

13. Niçin Örnekleme Yaparız? .

14. Örnekleme Nedenleri • Araştırmacıya büyük zaman, enerji ve para tasarrufu sağlar. Daha az maliyetle ve daha kısa zamanda yararlı, güvenilir, ayrıntılı ve doğru bilgi elde etme imkanı verir. • Araştırmadaki birim büyüdükçe yapılacak kontroller güçleşir. Burada amaç çok veri değil, geçerli ve güvenilir veriler toplamaktır. Bu yüzden denetimi daha kolay olan küçük kümeler tercih edilir. • Her araştırmada evreni tümü ile incelemeye ihtiyaç yada olanak olmayabilir

15. Örnekleme yolları İlgili Literatürde örneklemin seçiminde iki yol önerilmektedir (Cohen ve Manion,1989). Bunlar; A. Olasılıklı örneklem (genelde geniş örneklemli, temsili ve genellenebilirliği olası olan araştırmalar için ) B. Olasılıklı olmayan örneklem (dar kapsamlı, genellenbilirliği ve temsili güçü oldukça az araştırmalar için) seçimidir.

16. A. Olasılıklı Örneklem Seçimi • Beş farklı türde olasılıklı örneklem seçimi yapılabilmektedir.Bunlar; • Basit Rastgele Örneklem Seçimi: • Sistemli Örneklem Seçimi • Amaçlı Örneklem Seçimi • Kümelere Ayırma Yoluyla Örneklem Seçimi • Tabakalandırma Yoluyla Örneklem Seçimi

17. Basit Rastgele Örneklem Seçimi: • Bu tür seçimde araştırılan grubun her bir elemanının seçilme şansı eşittir. Üzerinde araştırılması düşünülen örneklem bir listeden rastgele olarak seçilir. Burada önemli olan listedeki bireylerin tamamı benzer özelliklere sahip olması ve tamamının listeye dahil edilmesidir.

19. Yöntemin Yararlı Yönleri • Evrendeki her elemanın eşit seçilme şansı vardır • Evren çok büyük ve karmaşık değilse seçme işlemi kolaydır • Bu yöntemle yapılan örneklemede istatistiksel işlemler ağırlıksız olarak yapıldığı için değerlendirme işlemi de kolay olur. • Yöntemin Sakıncalı Yönleri • Evren çok büyükse evreni listelemek ve seçmek güçtür. • İncelenen özellik evrendeki elemanların bazı özelliklerine göre değişiklik gösterebilir. • Örnekleme seçilecek bireyler çok geniş bir bölgede dağınık bir şekilde yerleşmiş olabilirler.

20. A2. Sistemli Örneklem Seçimi: Bu tür seçimde örneklem belirlenen grubun içinde seçilmektedir. Seçim sürecinde belirli bir sisteme bağlı olarak hareket edilmesi gerekir. Örneğin, yüz kişilik bir popülasyon içerisinde on kişiyi seçerken her on kişi içerisinde ikinciyi seçmek bu tür örneklem seçimine girmektedir.Her birinde 30 öğrenci olan 7 altıncı sınıfı olan bir okulda her sınıftan 18. öğrenciyi seçerek yedi kişilik bir örneklem oluşturmak gibi, Örneğin, Evren 1000 kişi siz 100 örneklem seçeceksiniz. Ö= N = 1000 = 10. Örneklem; 2., 12., 22., 32., …..……..gibi n 100

22. A3. Amaçlı Örneklem Seçimi: Bu tür seçimde araştırılan gruplar benzer özelliklere sahip olması koşulu ile homojen olarak gruplara bölünür. Örneğin grubu A kız ve B erkek olarak iki alt gruba ayırmak ve seçilen erkek ve kızların tüm grubu temsil edebilecek bir özelliğe sahip olmasına dikkat etmek.

23. A4. Kümelere Ayırma Yoluyla Örneklem Seçimi: Örneklem çok büyük ve geniş bir alana yayılmış ise bu durumda basit rastgele örneklem seçimini kullanmak oldukça güçtür. Kümelere ayırma yolu ile rastgele olarak evrenin içinden okullar seçilir ve seçilen okullardaki tüm öğrenciler örneklemi oluşturur. .

24. Küme Örnekleme Birimlerin değil, grupların rassal olarak seçildiği örnekleme türüdür. - Evren hacminin çok büyük olması - Birimlerin geniş bir coğrafi alana yayılmış olması - Birimlerle ilgili güncel bir çerçevenin bulunmaması durumları için uygundur. Örnekleme

25. A.5 Tabakalı Örnekleme • Evrendeki alt grupların evrendeki ağırlıkları oranında örneklemde temsil edilmelerini sağlamayı amaçlayan bir örnekleme yöntemidir. Alt evrenlerden örnekleme alma işlemi basit yansız örnekleme ile gerçekleştirilir. • Örnek: Birden beşe kadar olan her sınıf düzeyini evrenin alt tabakaları olarak düşünerek ve her tabakadan belli sayıda öğrenci çekerek örneklemini oluşturabilir. Bu şekilde toplam örneklem içinde her sınıf eşit düzeyde veya evrendeki oranı ölçüsünde temsil edilebilir. Anketlerde kamuoyu yoklamalarında………

26. Tabakalı örnekleme, sınırları belirlenmiş bir evrende alt tabakalar veya alt birim gruplarının var olduğu durumlarda kullanılır. Burada önemli olan, evren içindeki alt tabakaların varlığından yola çıkarak evren üzerinde çalışmaktır.

27. A.6 Tek Denekli araştırma; • Böyle bir araştırma sürecinde bağımlı-bağımsız değişken ilişkisi tek denek ve onun davranışları üzerinde derinliğine formüle edilerek anlaşılmaya çalışılır.

29. B. Olasılık Dışı Örneklem Seçimi Bu gruba giren örneklem tekniklerinde yansızlık kuralına uymak yerine araştırmacıların ihtiyaç ve öncelikleri ön plana çıkarılmaktadır. Örneklem oluşturmada araştırmacının deneyimi rol oynadığından hata payı yüksektir. Hata payı yüksek olduğundan da evrene genellenemez ve istatiksel işlem yapılamaz. Farklı türleri vardır. B1. Monografi (Tek birimlik örnekleme); Dar kapsamlı örnek üzerinde ayrıntılı ve derinlemesine bir çalışmadır. Evrenin herhangi bir alt gurubundan ana kitleyi temsil edecek bir birimin seçilmesidir. Töre cinayetleriyle ilgili çalışmalarda bu olayı yaşamış bir aileyi ayrıntıyla incelenmesi örnek olarak gösterilebilir.

30. B.2 Kota Örnekleme; örneklem birim sayısının araştırmacının iradesiyle %10-20’si gibi büyük bir kısmını kapsayacak şekilde belirlenerek, evrenin küçük bir modeli oluşturulur. Saptanan kotadaki sayıya ulaşıncaya kadar evren içinden belirlenmiş özellikleri taşıyan birimlerden oluşur. Pratik ve ekonomik oluşunun yanında evrenin alt kümelerinin oransal ağırlığını temsil etmesiyle önemlidir. B.3 Gelişigüzel Örnekleme; Bu tür örnekleme, araştırmacının saptanan örneklem büyüklüğüne göre herhangi bir şekilde evrenin bir parçasını seçmesidir. Herhangi bir fakülteye gidip saptanacak sayıda rastlanan öğrenciyi örnekleme alma gelişigüzel örneklemedir.

31. B.4. Kartopu Örneklemi; Potansiyel denekleri belirlemenin zor olduğu durumlarda, araştırmanın katılımcıları sorunun çözümüne katkıda bulunabilecek başka katılımcıları araştırmacıya yönlendiriler. Her katılımcı ilgili sorunu taşıyan tanıdığı kişileri araştırmacıya gönderdiğinden denek sayısı kar topu gibi hızla artmaya başlar. B.5. Kritik Durum Örneklemesi: Sıra dışı bir grup yada kişiler ortaya çıktığında bunlarına araştırmaya dahil edilmesi kritik durum örneklemesidir. Örneğin, gözleri görmediği halde resim yapan bir ressamın hayat öyküsünün derinlemesine incelenmesi bu tür örneklemeye girer.

32. Evren ve Örneklemin Şematik Gösterimi A+B+C+D = Evren a+b+c+d= Örneklem

33. Sosyal Bilimler Dergisi Sayı: 20 yıl: 2008 MİTOZ-MAYOZ KONUSUNUN ÖĞRETİMİNDE KAVRAMSAL DEĞİŞİM METİNLERİNİN KULLANILMASININ ÖĞRENCİ BAŞARISINA ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Esra ÖZAY Yöntem ve Örneklem Çalışma 2006–2007 öğretim yılında Erzurum’da genel bir lisede yürütülmüştür. Çalışmanın örneklemini birisi deney, diğeri kontrol grubu olarak rast gele yöntemle seçilen ve 40’ar öğrenciden oluşan iki lise 1. sınıf oluşturmaktadır. Araştırmanın evreni nedir????? Örneklem hangi yöntemle seçilmiştir.???????

34. Örnek 1996-1997öğretim yılında Eskişehir il merkezinde ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin eğitimde teknoloji kullanımına yönelik görüşleri

35. 1. Aşama Genel Evren: 1996-1997öğretim yılında Eskişehir il merkezinde ilköğretim (I. devre 1586, II. devre 312) ve ortaöğretim (1330) kurumlarında görev yapan 3228 öğretmenin tümü. 2. Aşama Çalışma Evreni: Genel evrende belirtilen 3228 öğretmen içinden ulaşılabilen öğretmenlerin tümü. 3. Aşama Örnekleme Yöntemi: Küme Örneklemesi ve Basit Rassal Örnekleme

36. Değişken kavramı Değişken; gözlemden gözleme farklı değerler alabilen obje, olay, nitelik ve durumlara denir (Hovardaoğlu, 2000). Değişken; • Gözlemden gözleme değişik değerler alabilir. • Örneklemdeki her birey için farklı değerler alabilir.

37. DEĞİŞKEN Örneğin; öğrencilerin başarı puanı öğretmenler tarafından sürekli takip edilen ve ölçülen bir özelliktir. Bir başka örnek ise bireylerin cinsiyetleri olabilir. Bir okula kayıt yaptıran öğrencilerin cinsiyetlerinin dağılımı incelenmek istenebilir. Bu durumda, ele alınan cinsiyet özelliği, bir değişkendir.

38. Değişkenler Yapılarına göre Neden-sonuç durumuna göre Aldıkları değerlere göre Bağımlı Bağımsız Nitel Nicel Kontrol edilemeyen Sürekli Süreksiz Kontrol edilebilen Gerçek Değişmezlik Yapay

39. Araştırmalarda ele alınan değişkenler, farklı şekillerde sınıflanmaktadır. İncelecek özelliğin türüne göre; • Nicel değişken • Nitel değişken İncelenecek özelliğin aldığı değerlere göre; • Sürekli değişken • Süreksiz değişken Sebep-sonuç ilişkisine göre; • Bağımsız değişken • Bağımlı değişken • Değişmezlik değişkeni

40. NİCEL DEĞİŞKEN • Matematiksel olarak sonsuza kadar bölünebilme özelliliğine sahip olan değişkenlerdir. Birimlerin ölçüm ve tartım sonucu değerleri saptanan sayısal özelliklerini belirten değişkenlerdir. • Bu değişkenler değerleri, mekanik ve elektronik araçlara sayısal olarak aralıklı ölçekli yada orantılı ölçekli verileridir. Nicel değişkenlerin verilerine nicel veri adı verilir. • Örneğin; birimlerin, kan basıncı, zekâ puanı, aylık gelir miktarı, yaş, uzunluk, ağırlık, boy, sıcaklık gibi özellikler sayısal olarak ifade edildiği için nicel değişkenler kapsamına girerler. • Nicel değişkenler hem sürekli hem de süreksiz değikenler alabilir. Sınav notu 70,50, diğer bir kategoride iyi olarak değerlendirilebilir.

41. NİTEL DEĞİŞKENLER • Nitel değişkenler; birimlerin kalite, kategorik, yada isimsel olarak belirtilebilen karakteristik özelliklerini, durumlarını ve pozisyonlarını belirten değişkenlerdir. Sadece tam sayıyla ifade edilirler. • Bu değişkenlerin verileri isimsel ya da sıralı ölçekle elde edilmişlerdir ve iki yada daha fazla kategoriye (alt seçenek, sınıf, grup) ayrılarak sayımla elde edilir. Bu değişkenlerin verilerine nitel veriler adı verilir.

42. NİTEL DEĞİŞKEN • Örneğin; birimlerin, cinsiyeti, kan grubu, medeni durum, göz rengi, mesleği, yerleşim yeri, tuttuğu futbol takımı (fanatikler için ) gibi nitelik bildiren durumları açıklayan değişkenlerdir.

43. Nicel değişkenlerle ile nitel değişkenleri ayırt etmenin en etkili yolu, toplanan verilere aritmetik işlemler (toplama, çıkarma, çarpma, bölme) yapmaktır. Örneğin; bir manav üç kasa elma almıştır. Bu kasaların birinde 25, diğerinde 30 ve sonuncusunda 20 kg elma bulunmaktadır. Bu üç kasadaki elmaların toplamı 75 kg ve ortalamaları 25 kg’dır. Bu örnekte ele alınan değişken, nicel özellik taşımaktadır. Bir sınıftaki öğrencileri ten renklerine göre ayırt etmek isteyen bir öğretmen, sınıfta 9 esmer, 5 kumral ve 4 sarışın olduğunu belirlemiştir. Bu değerin ortalaması 6 olduğuna göre, hangi ten rengini ifade ettiğini belirlemek mümkün değildir. O halde; toplanan verilere aritmetik işlemler yapılamıyorsa, bu tür değişkenlere nitel değişken denir.

44. SÜREKSİZ DEĞİŞKEN Süreksiz Değişken: Değişken yapılan ölçümde yalnızca tam sayılarla ifade edilen ve sınırlı sayıda değerler alabiliyorsa bunlara süreksiz değişken denir. Bu değişkenler miktar yönünden değişiklik yerine tür yönünden değişiklik gösterir. Dolayısıyla bir obje ya da birey bir özelliğe sahiptir ya da değildir. Yani kesin değerler alırlar. Nitel değişkenlerin hemen hepsi süreksiz değişkendir. Cinsiyet, ten rengi, medeni durum, göz rengi ülkemizdeki bölgeler, futbol ligindeki takım sayısı, belirli bir kütüphanedeki kitap sayısı gibi özellikler süreksiz değişkenlerdir.

45. SÜREKLİ DEĞİŞKEN • Değişken, tekrarlanan ölçümlerde farklı ve sınırsız sayıda değer alabiliyorsa; yani iki ölçüm arasında rasyonel (kesirli) sayılarla ifade edilebilen sonsuz sayıda değer alabiliyorsa bu değişkenlere sürekli değişken denir. Ölçüm söz konusu olduğu için sürekli değişken değerleri her zaman tam değeri vermez. Rasyonel sayılar kümesinin elemanları ile belirtilirler. • Yaş, uzunluk ve ağırlık gibi • Ölçme tartma yoluyla elde edilen dolayısıyla nokta içermesi mümkün olan verilerdir. • Örneğin; balıkların ağırlıkları, tohum ağırlıkları, tohum çapı, bitki boyu, ortamdan bakterilerin tüketmiş oldukları şeker miktarı, ineklerin yıllık süt verimleri gibi. • Bir ineğin bir senelik süt miktarı (3762 kg) tartmaya dayandığı için süreklidir.

46. ALDIKLARI DEĞERLERE GÖRE DEĞİŞKENLER

47. KONTROL ŞEKLİNE GÖRE DEĞİŞKENLER Değişkenler Kontrol değişkeni Kontrol altında tutulan bağımsız değişkendir. Bağımlı değişken Bağımsız değişkenin etkisinin araştırıldığı, ona göre değişen özellikler Bağımsız değişken Araştırma problemini ve kişi özellikleri etkileyen, değişmez çevre … Değişmezlik değişkeni Çalışmayı yürüten bireyler, değişmez değişkendir.

48. Bağımlı değişken • Bağımsız değişkenden etkilenen yani sebep sonuç ilişkisinde sonuç durumundadır. Öyle bir değişken ki ayarlanan deneysel (bağımsız) değişkenlerden etkilenerek, ona bağlı olarak değişmesi beklenmektedir (Kaptan, 1993, s;113-114).

49. Bağımsız değişken • Sebep sonuç ilişkisinde sebep durumunda olan değişkendir. Bunlar birer özellik ya da davranış olarak düşünülebilir. Öyle bir özellik ki bunun herhangi bir yönde değişmesinin başka bir özelliği etkileyebileceği ve onun da değişmesine yol açacağı beklenmektedir. • Bağımsız değişken; • 1-Dış çevre etmeni; • 2-Örneklemin özellikleri • 3- Yapılacak faaliyetin özelliğinden, gibi durumlardan fazlaca etkilenir

50. Kontrol değişkeni • Kontrol altında tutulan değişken